Program ochrony środowiska na lata 2003-2006 z perspektywą do 2010 r.

PROGRAM

OCHRONY ŚRODOWISKA

dla Gminy Kępice

w powiecie słupskim

(projekt)

Autorzy:

mgr inż. Jan Grabowski

mgr inż. Mirosława Hałuzo

inż. Grażyna Kubicz

mgr Małgorzata Szadkowska - Izydorek

mgr Hanna Wojcieszyk

mgr inż. Krzysztof Wojcieszyk

grafika: Barbara Brokos

Grażyna Radziszewska

Słupsk, sierpień 2003 - kwiecień 2004

SPIS TREŚCI

Rozdział 1

Informacje ogólne

1. Podstawa prawna opracowania ……………………………………………………….…….str. 4

2. Cel opracowania …………………………………………….……...…………………….…….str. 4

3. Przedmiot, zakres i metoda opracowania ……………......………………………….……str. 4

Rozdział 2

Podstawowe uwarunkowania dla programu

1. Polityka ekologiczna państwa …………………………………………………..……………str. 5

2. Program ochrony środowiska dla województwa pomorskiego ……..………………...str. 7

3. Uwarunkowania wynikające z integracji europejskiej ………………….…….………..str. 13

4. Uwarunkowania wynikające ze strategii rozwoju powiatu słupskiego……………...str. 13

Rozdział 3

Diagnoza stanu środowiska gminy

1. Wstęp i ogólne informacje o gminie

1. Położenie geograficzne …………………………………………………………..………str. 15

2. Powierzchnia, ludność i struktura osadnicza ……………………….…………….….str. 15

3. Dominujące formy gospodarowania ………………………….……..…………………str. 16

2. Charakterystyka i ocena zasobów oraz walorów środowiska przyrodniczego gminy

2.1. Krótka charakterystyka elementów przyrody nieożywionej gminy

1. Budowa geologiczna i zasoby geologiczne ……………………………………….str. 17

2. Rzeźba terenu ……………………………………………………………………….str. 17

3. Warunki klimatyczne …………………………..……………………………………str. 18

4. Wody powierzchniowe ………………………………………..…………………….str. 18

5. Wody podziemne ...………………………………………………………………….str. 19

6. Gleby ………………………………………………………………………………….str. 21

7. Tereny niewykorzystywane gospodarczo …………………………………………str. 22

2.2. Charakterystyka elementów przyrody ożywionej gminy

1. Główne formy użytkowania terenu ………….……………………………………..str. 22

2. Zbiorowiska roślinne ……………………..…………………………………………str. 23

3. Obszary leśne ……………………………………………………………………….str. 23

4. Wybrane elementy fauny …………………………………………………………..str. 23

3. Charakterystyka obszarów funkcjonalnych

1. Formy prawnej ochrony przyrody i ochrona gatunkowa roślin i zwierząt ……..str. 24

2. Lasy ochronne ……………………………………………………………………….str. 26

3. Zieleń urządzona i chronione walory kulturowe ………………………………….str. 26

2.4. Ocena zasobów i walorów przyrodniczych gminy ……………….…………………str. 28

3. Stan i tendencje przeobrażeń środowiska przyrodniczego gminy

1. Rzeźba terenu i przyczyny jej przekształceń ………………………………………..str. 28

2. Czystość powietrza atmosferycznego i przyczyny zmian jego jakości …….….str. 29

3. Natężenie hałasu komunikacyjnego i pochodzącego z innych źródeł,

zmiany w klimacie akustycznym źródła emisji hałasu ………………….……………str. 30

4. Źródła wibracji i promieniowania elektromagnetycznego ……………..………….str. 30

5. Czystość wód powierzchniowych i jakość wód podziemnych ……………………str. 30

6. Przyczyny zmian w ilości i jakości wód powierzchniowych i podziemnych ……str. 32

7. Przeobrażenia gleb i przyczyny ich degradacji ……………………………...………str. 35

8. Degradacja szaty roślinnej i jej przyczyny ……………………………………..…….str. 37

9. Negatywne zjawiska zaobserwowane w faunie ……….……………………………str. 37

10. Tereny o obniżonych walorach estetyczno-widokowych krajobrazu .………….str. 37

11. Inne przejawy degradacji środowiska występujące w gminie …..…………….…str. 38

12. Synteza danych o stanie przeobrażeń środowiska przyrodniczego gminy ..…str. 39

13. Ocena stanu przeobrażeń środowiska przez mieszkańców gminy …………….str. 39

Rozdział 4

Ograniczenia i szanse rozwoju gminy wynikające z istniejących zasobów i walorów oraz stanu środowiska przyrodniczego, w tym:

1. Ograniczenia w rozwoju

1. Osadnictwa, infrastruktury komunalnej i komunikacji..……………………….….…str. 40

2. Przemysłu, usług i rzemiosła ..……………………….………………………….……...str. 40

3. Rolnictwa, gospodarki leśnej i form wykorzystania biosfery..….…………….…....str. 40

4. Turystyki ………………………………………….……………………………………...…...str. 41

2. Szanse rozwoju gminy wynikające z jej warunków przyrodniczych ………..….….…str. 41

Rozdział 5

Dotychczasowa realizacja zadań w zakresie ochrony i kształtowania

środowiska w gminie………………………………………..…………………………………….str. 42

Rozdział 6

Projekt systemu działań dla poprawy stanu środowiska gminy.

1. Zadania gminy w sferze ochrony środowiska, wynikające z przepisów prawa …….str. 43

2. Cele i zadania

1. Perspektywiczne - do realizacji po roku 2010 …………….……..………………….str. 50

2. Średnioterminowe - do realizacji w okresie 2007 - 2010 …………………..…….str. 51

3. Krótkoterminowe (priorytetowe) - do realizacji w okresie 2003 - 2006 …....….str. 51

3. Zadania służące realizacji poszczególnych celów wraz z określeniem

szacunkowych kosztów……………….……………………….…………………………….........str. 52

4. Priorytety ekologiczne gminy w opinii mieszkańców …………….……….……………..str. 58

Rozdział 7 .

Projekt systemu zarządzania programem

1. Instrumenty zarządzania środowiskiem

1. Instrumenty prawne ……………………………………………….………..……………..str. 58

2. instrumenty ekonomiczne i społeczne …………………………………..…..………..str. 59

2. Zasady zarządzania programem…………………………………………..……..………….str. 59

3. Możliwości finansowe realizacji Programu

1. Środki własne budżetu gminy ……………………………………………………..…….str. 60

2. Dotacje, środki pomocowe, kredyty i środki komercyjne …………………….……str. 61

4. Wskaźniki zaawansowania realizacji celów Programu …………………..……….…….str. 67

5. Jednostki uczestniczące w realizacji programu ………………………..…………………str. 67

Wykaz opracowań wykorzystanych przy sporządzeniu Programu

Streszczenie do prezentacji w języku niespecjalistycznym

Rozdział I

Informacje ogólne

1. Podstawa prawna opracowania

Do sporządzenia w terminie do 30.06.2004 gminnych programów ochrony środowiska, których częścią są gminne plany gospodarki odpadami, obligują władze gmin: Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2001 Nr 62 poz. 627 z późn. zm.) w art. 17 p.1 oraz Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 o odpadach (Dz. U. z 2001 Nr 62 poz. 628 z późn. zm.) w art. 14 p. 1-3,

W wyniku porozumienia Zarządu Powiatu Słupskiego z samorządami gmin, na podstawie umowy zawartej 25 kwietnia 2003 roku przez Zarząd Powiatu Słupskiego z Biurem Planowania Przestrzennego w Słupsku, sporządzony został program ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla powiatu słupskiego oraz - stanowiące załączniki do niego - programy dla wszystkich gmin w jego granicach. Jednym z nich jest Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kępice.

Program obowiązuje na lata 2003 - 2006 i uwzględnia perspektywę 2007 - 2010. Przepis art. 18 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska zobowiązuje Burmistrza do sporządzania co 2 lata sprawozdania z wykonania programu i przedstawiania go Radzie Miejskiej.

2. Cel opracowania

Program, którego opracowanie realizuje obowiązek ustawowy, jest dokumentem wspomagającym proces decyzyjny i aktywne zarządzanie środowiskiem, w celu wprowadzenia na obszarze gminy ładu ekologicznego. Celem Programu jest więc wskazanie perspektywy do 2010 roku oraz uzgodnienie kompleksu zintegrowanych działań w latach 2003 - 2006, niezbędnych do zapewnienia mieszkańcom stałej poprawy warunków życia w środowisku, a także - poprzez oszczędne korzystanie z zasobów przyrodniczych - pozostawienie ich przyszłym pokoleniom, w stanie gwarantującym dalszy zrównoważony rozwój.

3. Przedmiot, zakres i metoda opracowania

Program obejmuje - jako punkt wyjścia - szczegółową inwentaryzację stanu zasobów i ocenę przeobrażeń środowiska przyrodniczego miasta i gminy w zakresie elementów przyrody nieożywionej i ożywionej, obszarów objętych i wnioskowanych do objęcia ochroną prawną oraz analizę ograniczeń i szans rozwoju, wynikających ze środowiska przyrodniczego. W programie opisano dotychczasowe działania podejmowane przez samorząd i podmioty gospodarcze, w zakresie poprawy stanu środowiska i ochrony jego zasobów.

W programie wzięto pod uwagę uwarunkowania wynikające z przepisów prawa, polityki ekologicznej państwa oraz procesu dostosowawczego do przepisów, norm i procedur obowiązujących w Unii Europejskiej. Program jest spójny z ustaleniami Strategii rozwoju województwa pomorskiego, Planu zagospodarowania przestrzennego województwa i Strategii rozwoju społeczno-gospodarczego powiatu słupskiego oraz Programu ochrony środowiska powiatu słupskiego.

W programie wykorzystano - rozproszone i nie zawsze spójne ze sobą - przesądzenia i koncepcje zawarte w obowiązujących w gminie dokumentach strategicznych i planistycznych, a także przygotowanych koncepcjach - projektując spójny system gminnej ochrony środowiska, na który składają się: cele obowiązujące w okresie do 2010 roku, przedsięwzięcia przewidziane do realizacji na lata 2003 - 2006, proponowana koordynacja zarządzania programem oraz orientacyjna wartość nakładów wraz z prognozą możliwości finansowych ich realizacji.

Program formułowany był przy udziale społecznym. O przystąpieniu do jego sporządzania, zawiadomione zostały instytucje administracyjne działające w sferze ochrony środowiska, mające właściwość terytorialną na obszarze miasta i gminy, największe przedsiębiorstwa korzystające ze środowiska, związki samorządowe, ośrodki edukacji ekologicznej oraz stowarzyszenia i organizacje pozarządowe. Uzyskiwano informacje nie tylko ze źródeł publikowanych i ogólnodostępnych, ale także bezpośrednio w instytucjach i przedsiębiorstwach oraz w trakcie odbywanych wizji lokalnych.

W trakcie sporządzania programu miały miejsce następujące spotkania i konferencje:

• 24 czerwca w Głobinie w gminie Słupsk, w ramach „Europejskiego dialogu gmin wiejskich o ochronie środowiska” z udziałem przedstawicieli gmin: Słupsk, Kobylnica, Potęgowo, Główczyce, Związku Gmin Wiejskich RP i ekspertów stowarzyszenia „Partnerstwo dla Samorządu”

• 02 kwietnia 2004 w Kępicach z komisją ds. ochrony środowiska i rolnictwa Rady Miejskiej

Program, w trakcie przygotowania, został przedstawiony do zaopiniowania władzom samorządowym Gminy Kępice, które - w imieniu reprezentowanej wspólnoty samorządowej mieszkańców - dokonały wartościowania i hierarchii problemów oraz zasadności proponowanych celów i zadań.

Program przygotowano w oparciu o przepisy ustawy Prawo Ochrony Środowiska oraz wytyczne przygotowane w Ministerstwie Środowiska, a także z wykorzystaniem „Poradnika do gminnego programu zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska”, autorstwa M. Kistowskiego i W. Staszka, wydanego przez Pomorski Urząd Wojewódzki w Gdańsku w 1999 roku.

Program, sporządzony został dla gmin powiatu słupskiego w jednolitej formie, gdzie powtórzone są elementy wspólne, wynikające z uwarunkowań zewnętrznych oraz związane z proponowanym systemem zarządzania. Indywidualnie dla każdej jednostki samorządowej określono zasoby i przeobrażenia środowiska przyrodniczego oraz cele i rekomendowane do wykonania przedsięwzięcia.

Do programu wykonano mapę w skali 1 : 100 000 oraz analizy graficzne, obrazujące niektóre opisane w nim zagadnienia.

Programowi towarzyszy - jako osobny dokument - plan gospodarki odpadami, w którym zawarta została całość związanych z tą problematyką zagadnień.

Rozdział II

Podstawowe uwarunkowania dla programu

1. Polityka ekologiczna państwa

Jako jedno z podstawowych uwarunkowań formułowania niniejszego programu przyjęte zostały zasady realizacji polityki ekologicznej, cele i zadania ujęte w dokumencie "II Polityka Ekologiczna Państwa" przyjętym przez Sejm RP w sierpniu 2001 roku, "Programie wykonawczym do II PEP na lata 2002 - 2010" oraz w dostosowanej do wymagań ustawy "Prawo ochrony środowiska", nowo opracowanej "Polityce ekologicznej państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 -2010”.

Zasadom polityki ekologicznej państwa podlega również polityka ochrony środowiska realizowana w jednostkach samorządu terytorialnego. Nadrzędną wśród nich jest zasada zrównoważonego rozwoju, na którą składają się zasady elementarne, takie, jak :

• Zasada równego dostępu do środowiska przyrodniczego - nakazująca zapewnienie jednakowej możliwości korzystania ze środowiska obecnie żyjącym i przyszłym pokoleniom, wszystkim mieszkańcom bez względu na odległość od wartościowych zasobów środowiska oraz wprowadzająca równoważenie szans pomiędzy przyrodą i człowiekiem, jako jej elementem.

• Zasada przezorności - która nakazuje rozwiązywanie problemów ekologicznych już wtedy, gdy pojawia się uzasadnione prawdopodobieństwo ich wystąpienia, nie zaś po ich udokumentowaniu, czy nawet zaistnieniu.

• Zasada prewencji - która zakłada, że przeciwdziałanie negatywnym skutkom działalności człowieka dla środowiska naturalnego, musi być podejmowane już na etapie planowania przedsięwzięć.

• Zasada „zanieczyszczający płaci” - która nakłada pełną odpowiedzialność - w tym materialną - za skutki zanieczyszczenia środowiska i stwarzania innych zagrożeń na ich sprawcę.

• Zasada uspołecznienia polityki ekologicznej - która nakazuje stwarzać warunki do udziału obywateli w procesie decyzyjnym, przy jednoczesnym rozwoju edukacji ekologicznej, rozbudzaniu świadomości ekologicznej oraz kształtowaniu nowej etyki zachowań wobec środowiska naturalnego.

• Zasada integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi - nakazująca uwzględnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych, na równi z celami gospodarczymi i społecznymi.

• Zasada regionalizacji - oznaczającą m.in. transgraniczne koordynowanie polityki regionalnej z regionalnymi ekosystemami w Europie (np. Morze Bałtyckie i strefy przybrzeżne, doliny i obszary wodno-błotne, szczególnie w strefach przygranicznych).

• Zasada subsydiarności - oznaczającą przekazywanie części kompetencji i uprawnień decyzyjnych (w tym przypadku dotyczących ochrony środowiska) na najniższy szczebel regionalny lub lokalny, na którym może zostać skutecznie i efektywnie rozwiązany.

• Zasada skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej - oznaczająca potrzebę minimalizacji nakładów na jednostkę uzyskanego efektu (w tym przypadku odnoszącą się do wyboru planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych ochrony środowiska)

Założenia polityki ekologicznej państwa podkreślają, że „realizacja zrównoważonego rozwoju ma nastąpić poprzez poprawę środowiska i jakości życia obywateli”. Strategicznym celem polityki ekologicznej państwa w tym obszarze jest zapobieganie zagrożeniom zdrowia w środowisku i ograniczenie ryzyka, wynikającego z narażenia na szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiskowe - przede wszystkim poprzez ograniczenie ich występowania.

Pośród celów nakreślonych w polityce ekologicznej państwa znajdujemy istotne dla programu ochrony środowiska powiatu słupskiego i gmin położonych w jego granicach, takie jak :

• Ograniczenie emisji zanieczyszczeń do wód ze źródeł punktowych (gospodarczych, osadniczych), zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń ze źródeł obszarowych, trafiających do wód wraz ze spływami powierzchniowymi z terenów rolnych i terenów zurbanizowanych,

• Uzyskanie norm emisji do powietrza, wymaganych przez przepisy Unii Europejskiej,

• Stworzenie podstaw dla nowoczesnego gospodarowania odpadami komunalnymi i niebezpiecznymi, zapewniającego dopasowanie - w perspektywie 2010 roku gospodarki odpadami niebezpiecznymi do krajowego systemu oraz zmniejszenie masy całkowitej składowanych odpadów na rzecz ich odzysku,

• Zaniechania nieuzasadnionego wykorzystywania wód podziemnych na cele przemysłowe, wprowadzanie nowoczesnych technologii w celu zmniejszenia wodochłonności, materiałochłonności, energochłonności i odpadowości produkcji,

• Wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych - do 2010 roku co najmniej podwojenie wykorzystania tej energii w stosunku do roku 2000 (7,5% udziału energii odnawialnej w bilansie zużycia energii pierwotnej na rok 2010), zgodnie z celami Unii Europejskiej wyrażonymi w Białej Księdze (COM/97/599)

• Ograniczenie hałasu wzdłuż dróg do poziomu równoważnego nie przekraczającego w porze nocnej 55 dB,

• Przeciwdziałanie nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska z tytułu poważnych awarii, eliminowanie lub zmniejszanie ich skutków dla środowiska,

• Zwiększenie skali rekultywacji i renaturalizacji obszarów zdegradowanych, zalesianie gruntów nieprzydatnych rolniczo, w powiązaniu z rozwojem korytarzy ekologicznych,

• Ochrona ekosystemów leśnych oraz ekosystemu morskiego strefy przybrzeżnej,

• Ochrona różnorodności biologicznej, najbardziej zagrożonych ekosystemów oraz gatunków i ich siedlisk poprzez realizację zobowiązań konwencji międzynarodowych i podjętych w ramach współpracy regionu Morza Bałtyckiego (O ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego - Helsinki 1992 - 2000, O ochronie różnorodności biologicznej - Rio de Janeiro 1992, O ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt - Bonn 1983 - 1996, O obszarach wodno - błotnych… - Ramsarr 1975 - 1978, Program VASAB 2010, Deklaracja Wismarska z 2001 r., Baltic 21 - regionalna Agenda 21 dla Regionu Morza Bałtyckiego - Visby 1996), tworzenie i powiększanie sieci obszarów chronionych oraz wdrożenie systemu Natura 2000.

• Kształtowanie proekologicznych zachowań mieszkańców i wzorców konsumpcji, w duchu zasady zrównoważonego rozwoju, w celu dalszego rozwoju świadomości ekologicznej społeczeństwa i wzrostu jego aktywnego i świadomego uczestnictwa w działaniach na rzecz środowiska,

• Doskonalenie samorządowych struktur zarządzania środowiskiem, zapewnienie dostępu mieszkańców do informacji o środowisku i do udziału w podejmowaniu decyzji w sprawach dotyczących ochrony środowiska.

W "Polityce ekologicznej państwa na lata 2003 - 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 -2010", podtrzymane zostały tzw. limity krajowe (do osiągnięcia w 2010 roku), związane z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych i poprawą stanu środowiska, ustalone w "II Polityce ekologicznej państwa". Stanowią one, póki co, jedynie postulaty i odniesienia instrukcyjne dla gminnych programów ochrony środowiska. Choć nie mają dziś mocy wiążącej, są jednak istotne jako potencjalne mierniki skuteczności realizacji ogólnych celów i praktycznych zadań, zawartych w programach. Znajdujemy pomiędzy nimi:

• Zmniejszenie wodochłonności produkcji o 50% w stosunku do stanu w 1990 r. (w przeliczeniu na PKB i wartość sprzedaną w przemyśle),

• Ograniczenie materiałochłonności produkcji o 50% w stosunku do 1990 r. w taki sposób, aby uzyskać co najmniej średnie wielkości dla państw OECD (w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB),

• Ograniczenie zużycia energii o 50% w stosunku do 1990 r. i o 25% w stosunku do 2000 r. (w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB),

• Dwukrotne zwiększenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem z 1990 r,

• Odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50% papieru i szkła z odpadów komunalnych,

• Pełna likwidacja zrzutów ścieków nieoczyszczonych z miast i zakładów przemysłowych,

• Zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych, w stosunku do stanu z 1990 r., z przemysłu o 50%, z gospodarki komunalnej (na terenie miast i osiedli wiejskich) o 30% i ze spływu powierzchniowego - również o 30%,

• Ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%, niemetanowych lotnych związków organicznych o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do stanu z 1990 r.,

2. Program ochrony środowiska dla województwa pomorskiego

W czasie przygotowywania niniejszego dokumentu, Program ochrony środowiska dla województwa pomorskiego dostępny był w formie zaaprobowanej przez Zarząd Województwa Pomorskiego i przekazanej do konsultacji społeczeństwu. Ujęto w nim w 4 blokach - nawiązujących do struktury „Polityki ekologicznej państwa na lata 2003 - 2006 …” - cele ekologiczne i kierunki działań. Elementem składowym dokumentu wojewódzkiego jest także Plan operacyjny na lata 2003 - 2006. W planie przyjęte zostały priorytety ekologiczne na najbliższe 4 lata oraz konkretne przedsięwzięcia, przewidziane do realizacji w tym okresie, w zakresie każdego z 4 bloków tematycznych.

Do realizacji w programie ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Kępice, należy wymienić spośród nich:

1. Z zakresu poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego

1. Gospodarka wodna i ściekowa

Cel ekologiczny do 2010 roku: Zapewnienie odpowiedniej jakości użytkowej wód, racjonalizacja wykorzystania zasobów wody w zlewniach oraz ochrona przed powodzią i suszą

Kierunki działań:

• Modernizacja i rozbudowa ujęć wody i stacji uzdatniania w celu dostosowania jakości wody do picia do standardów UE), sukcesywna wymiana i renowacja wyeksploatowanych odcinków sieci wodociągowej (kierunki 8,9,10),

• Porządkowanie gospodarki ściekowej w ośrodkach osadniczych od 2 do 15 tys. mieszkańców i poniżej 2 tys. mieszkańców (RLM) (kierunek 15),

• Modernizacja gospodarki ściekowej w zakładach przemysłowych, w tym sektora rolno-spożywczego, wspieranie i egzekwowanie programów racjonalnej gospodarki wodno-ściekowej, realizacja programów dostosowawczych w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, zgodnie ze wskazaniami prawa ochrony środowiska (kierunki 16,17,18),

• Sukcesywne ograniczanie negatywnego wpływu na środowisko zanieczyszczeń obszarowych i punktowych, pochodzących z działalności rolniczej, wprowadzanie programów rolno-środowiskowych (kierunki 19,20),

• Kontrola stanu wałów i urządzeń wodnych wraz z wytypowaniem odcinków do rekonstrukcji i modernizacji oraz kontynuowanie budowy i modernizacji wałów i innych urządzeń wodnych (kierunek 23),

• Wyznaczenie i ujęcie w planach zagospodarowania przestrzennego terenów zalewowych (kierunek 24),

• Stworzenie systemu monitorowania i ostrzegania o zagrożeniu powodzią (kierunek 25),

• Opracowanie i wdrażanie programu małej retencji - budowy obiektów małej retencji oraz regulacja rzek i potoków, ze szczególną troską o zapewnienie warunków bytowania, rozmnażania i migracji organizmów wodnych (kierunek 28).

W „Programie … dla województwa pomorskiego” nie określono limitów wojewódzkich dla gospodarki wodnej i ściekowej. Nastąpić ma to w odniesieniu do zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych - w Wojewódzkim programie ochrony wód, zawierającym działania mające zapewnić dotrzymanie wymaganych poziomów jakości wód. Obecnie, na podstawie aktualnych danych i planowanych działań można przyjąć, że do 2010 roku będzie miała miejsce pełna likwidacja zrzutów ścieków nieoczyszczonych z miast i zakładów przemysłowych województwa pomorskiego.

Priorytet na lata 2003 - 2006: poprawa jakości wód i zabezpieczenie przeciwpowodziowe,

Przedsięwzięcia rekomendowane do wykonania:

• Zintensyfikowanie szkoleń w zakresie racjonalnego dawkowania i przestrzegania agrometeorologicznych terminów stosowania nawozów sztucznych i środków ochrony roślin,

• Modernizacja stacji ujęć wody i sieci wodociągowych,

  1. Poprawa jakości powietrza atmosferycznego

Cel ekologiczny do 2010 roku: Polepszanie jakości powietrza, jako ważnego elementu poprawy jakości życia mieszkańców województwa

Kierunki działań:

• Wsparcie budowy infrastruktury rowerowej - budowa nowych tras i modernizacja istniejących, w tym wyłączenie tras rowerowych poza pasy dróg kołowych, budowa parkingów dla rowerów (kierunek 9),

• Promowanie i tworzenie warunków dla zwiększania się udziału podróży transportem zbiorowym, rowerowych i pieszych (kierunek 10),

• Instalowanie urządzeń do redukcji zanieczyszczeń powstałych w procesie spalania paliw i procesach technologicznych, a także poprawa sprawności obecnie funkcjonujących urządzeń redukujących zanieczyszczenia (kierunek 11),

• Modernizacja i budowa systemów cieplnych, w tym przyłączenie do sieci c.o. nowych odbiorców wszędzie tam, gdzie istnieją rezerwy mocy w miejskich systemach ciepłowniczych (kierunek 12),

• Eliminowanie paliwa stałego w lokalnych kotłowniach i gospodarstwach domowych i zastępowanie go innymi, bardziej ekologicznymi nośnikami ciepła, w tym wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii (kierunek 13),

• Termorenowacja budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej, upowszechnienie przyjaznego środowisku budownictwa z materiałów energooszczędnych (kierunek 14),

• Wspieranie przedsięwzięć dotyczących korzystania z ekologicznych źródeł energii w indywidualnych gospodarstwach (kierunek 15),

W „Programie … dla województwa pomorskiego” nie określono limitów wojewódzkich w odniesieniu do zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza - ograniczenia emisji zanieczyszczeń do powietrza z poszczególnych sektorów będą zawarte w programach ochrony powietrza, opracowanych dla stref, które zostaną zakwalifikowane do klasy C (gdzie poziom stężeń substancji zanieczyszczających powietrze przekracza wartość dopuszczalną powiększoną o margines tolerancji).

Priorytet na lata 2003 - 2006: Poprawa jakości powietrza atmosferycznego,

Przedsięwzięcia rekomendowane do wykonania:

• Budowa ścieżek rowerowych,

• Modernizacja systemów ogrzewania,

• Realizacja centralnych źródeł ciepła w gminach, w oparciu o wykorzystanie biomasy

  1. Hałas i pola elektromagnetyczne

Cel ekologiczny do 2010 roku: Zmniejszenie skali narażenia mieszkańców miast na ponadnormatywny poziom hałasu emitowanego przez środki transportu. Monitoring pól elektromagnetycznych

Kierunki działań:

• Budowa ekranów akustycznych, zwłaszcza na odcinkach (…) nowych tras obwodnicowych i odcinkach istniejących tras o nadmiernym ruchu (kierunek 3),

• Wprowadzanie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów odnośnie standardów akustycznych dla poszczególnych terenów (kierunek 4),

• Uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zagadnienia pół elektromagnetycznych.

Priorytet na lata 2003 - 2006: Ochrona przed hałasem komunikacyjnym,

Przedsięwzięcia rekomendowane do wykonania:

• Budowa ścieżek rowerowych

4. Gospodarka odpadami

W ramach "Programu ochrony środowiska województwa pomorskiego na lata 2003 - 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 -2010" opracowano "Plan gospodarki odpadami", który stanowi osobny dokument. Dlatego też w niniejszym programie przywołany jest jedynie cel ekologiczny oraz kierunki działań.

Cel ekologiczny do 2010 roku: Objęcie wszystkich mieszkańców woj. pomorskiego zorganizowaną zbiórką odpadów komunalnych, udział odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w 2010 roku na poziomie 75%, bezpieczne dla środowiska unieszkodliwienie odpadów azbestowych oraz odpadów i urządzeń zawierających PCB, eliminacja zagrożenia ze strony odpadów pochodzących z jednostek medycznych i placówek weterynaryjnych

Kierunki działań:

• Wprowadzanie systemowej gospodarki odpadami komunalnymi w układzie ponadlokalnym,

• Redukcja w odpadach kierowanych na składowiska zawartości składników biodegradowalnych.

• Wdrażanie systemu eliminacji odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych, ich zbiórki i utylizacji.

• Modernizacja składowisk odpadów komunalnych, które nie spełniają wymogów ochrony środowiska, a będą użytkowane do czasu wprowadzenia rozwiązań ponadlokalnych.

• Bieżąca likwidacja nielegalnych składowisk i rekultywacja składowisk wyłączonych z eksploatacji oraz nieczynnych kwater na składowiskach funkcjonujących.

• Utylizacja i unieszkodliwianie osadów ściekowych (przesypywanie odpadów na składowisku, termiczna przeróbka, kompostowanie, wykorzystanie w celach nawozowych i w rekultywacji, deponowanie osadów na składowiskach) w zależność od uwarunkowań lokalnych, likwidacja tymczasowego składowania osadów na oczyszczalniach ścieków

• Zwiększenie kontroli nad osadami wykorzystywanymi dla celów przyrodniczych

• Promocja zmian w stylu życia mieszkańców, które skutkowałyby zmniejszeniem ilości wytwarzanych odpadów,

• Systematyczne wprowadzanie bezodpadowych i mało odpadowych technologii produkcji,

• Stymulowanie podmiotów gospodarczych wytwarzających odpady przemysłowe do zintensyfikowania działań zmierzających do maksymalizacji gospodarczego wykorzystania odpadów,

• Organizacja nadzoru weterynaryjnego nad procesem powstawania i niszczenia odpadów pochodzenia zwierzęcego szczególnego ryzyka (SRM) oraz padłych zwierząt (HRM),

W odniesieniu do gospodarowania odpadami określony został jedyny limit wojewódzki. Uczyniono to w ramach Wojewódzkiego Planu gospodarki odpadami. W planie założono, że w roku 2010 na składowiska skierowane zostanie do 75% (wagowo) całkowitej ilości ulegających biodegradacji odpadów komunalnych, w stosunku do wytworzonej w roku 1995. Dla odpadów wielkogabarytowych, przyjęto w roku 2010 odzysk na poziomie 50%, odpadów budowlanych - 40%, a odpadów niebezpiecznych (z grupy odpadów komunalnych) - 50%. Przy realizacji założeń dotyczących ilości pozyskiwanych surowców wtórnych oraz odpadów organicznych, w roku 2010 na składowiska kierowanych będzie ok. 65% odpadów wytworzonych.

2. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody

1. Ochrona przyrody i krajobrazu

Cel ekologiczny do 2010 roku: Ochrona i wzrost różnorodności biologicznej i krajobrazowej oraz doskonalenie systemu obszarów chronionych

Kierunki działań:

• Zwiększenie powierzchni terenów objętych ochroną prawną, w celu stworzenia wewnętrznej spójności wojewódzkiego systemu obszarów chronionych i wzmocnienia ciągłości i spójności przestrzennej z systemem województw sąsiednich, uwzględniając koncepcję systemu NATURA 2000 i europejską sieć obszarów chronionych regionu Morza Bałtyckiego (kierunek 1),

• Zapobieganie degradacji i rewitalizacja krajobrazu strefy nadmorskiej i obszarów pojeziernych (kierunek 3),

• Polepszanie bieżącej ochrony istniejących obszarów i obiektów prawnie chronionych oraz ochrona tzw. „płatów i korytarzy ekologicznych” (kierunek 4),

• Renaturalizacja i poprawa stanu zniszczonych ekosystemów i siedlisk przyrodniczych, szczególnie leśnych i wodno - błotnych (kierunek 5),

• Tworzenie sieci ostoi ptaków IBA, opracowanie metod i planów ochrony siedlisk gatunków, które są zagrożone, określenie potrzeb w zakresie reintrodukcji gatunków roślin i zwierząt, Budowa przejść dla zwierząt nad trasami komunikacyjnymi i przepławek dla organizmów wodnych (kierunki 9-12),

• Zachowanie tradycyjnych praktyk gospodarczych na terenach cennych przyrodniczo (kierunek 13),

Priorytet na lata 2003 - 2006: Efektywna ochrona przyrody, w tym wdrożenie systemu NATURA 2000

Przedsięwzięcia rekomendowane do wykonania:

• Porządkowanie systemów melioracyjnych,

2. Ochrona i zrównoważone użytkowanie lasów

Cel ekologiczny do 2010 roku: Zachowanie istniejących zasobów leśnych oraz zwiększanie powierzchni lasów i wzrost ich różnorodności biologicznej

Kierunki działań:

• Zróżnicowanie struktury gatunkowej lasów i poprawa struktury wiekowej drzewostanów oraz bieżąca ochrona istniejących kompleksów leśnych (kierunek 2),

• Stały monitoring środowiska leśnego w celu przeciwdziałania stanom niepożądanym (pożary, choroby, szkodniki, szkody przemysłowe) (kierunek 3),

• Racjonalne przeznaczanie obszarów leśnych na cele nieleśne (kierunek 4),

Priorytet na lata 2003 - 2006: Ochrona i racjonalna eksploatacja ekosystemów leśnych

Przedsięwzięcia rekomendowane do wykonania:

• Zalesianie gruntów porolnych,

• Zalesianie gleb zdegradowanych,

3. Ochrona gleb użytkowanych rolniczo

Cel ekologiczny do 2010 roku: Zachowanie wysokich walorów ekologicznych obszarów rolniczych

Kierunki działań:

• Zminimalizowanie powierzchni gruntów rolnych o wysokiej przydatności rolniczej, która będzie wyłączona z produkcji i przeznaczona na inne cele (kierunek 1),

• Zachowanie śródpolnych zadrzewień, zakrzaczeń, kompleksów leśnych i nieużytków podmokłych jako ważnych elementów funkcjonalnych struktury ekologicznej i obiektów warunkujących utrzymanie odpowiedniego poziomu wód gruntowych na obszarach rolniczych (kierunek 2),

• Zalesianie gruntów nieprzydatnych do produkcji rolniczej lub zdegradowanych (kierunek 3),

• Utrzymanie i odbudowa urządzeń melioracyjnych, zapewniających odpowiedni poziom wód gruntowych i zabezpieczających użytki rolne przed okresowymi przesuszeniami lub zalaniami (kierunek 4),

• Wdrażanie i upowszechnianie zasad dobrej praktyki rolniczej (KDPR) (kierunek 5),

• Wspieranie i promowanie rolnictwa ekologicznego (kierunek 6).

4. Ochrona zasobów kopalin

Cel ekologiczny do 2010 roku: Efektywne wykorzystanie eksploatowanych złóż oraz ochrona zasobów złóż niezagospodarowanych

Kierunki działań:

• Uwzględnienie w studiach uwarunkowań i planach zagospodarowania przestrzennego wszystkich znanych złóż w granicach ich udokumentowania, wraz z zapisami o ochronie ich obszarów przed trwałym zainwestowaniem (kierunek 1),

• Kontynuacja badań geologicznych i poszukiwanie nowych złóż kopalin, zwłaszcza surowców mogących mieć znaczenie dla rozwoju gospodarczego regionu (kierunek 3),

• Waloryzacja wystąpień kopalin (…), w celu uznania ich za obszary perspektywiczne (kierunek 4),

• Opracowanie wskazań ochrony i docelowego zagospodarowania terenów występowania rezerw zasobów kopalin (kierunek 5),

• Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych (kierunek 7).

3. Zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii

W „Programie … dla województwa pomorskiego” nie określono limitów wojewódzkich w zakresie zużycia wody, materiałochłonności i energochłonności. Zostaną one wprowadzone do statystyki publicznej w terminie do roku 2004, wtedy też zostanie określony zakres i sposób ich wykorzystania w lokalnych programach ochrony środowiska. Możliwe jest więc, że stosowne limity zostaną wprowadzone do Programu wojewódzkiego podczas pierwszej jego weryfikacji, otwierając drogę do dalszego ich wykorzystania w programach powiatowych i gminnych.

Cel ekologiczny do 2010 roku: Racjonalizacja zużycia wody i energii, w tym wzrost wykorzystania zasobów energii odnawialnej

Kierunki działań:

Proponowane w „Programie … dla województwa …) kierunki działań, w większości pokrywają się ze wskazanymi w rozdziale dotyczącym ochrony zasobów naturalnych i ograniczenia emisji do środowiska. Nowe - bardzo istotne elementy - pojawiają się przede wszystkim w części poświęconej wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii. Są to m.in.:

• Określenie potencjału technicznego i ekonomicznego energii odnawialnej i niekonwencjonalnej, w tym również energii geotermalnej (kierunek 6),

• Uwzględnienie uwarunkowań przyrodniczo - krajobrazowych przy lokalizacji farm energetyki wiatrowej (kierunek 7),

• Promowanie oraz popularyzacja najlepszych praktyk (wdrożeń) w dziedzinie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, w tym rozwiązań technologicznych, administracyjnych i finansowych (kierunek 8),

• Wsparcie projektów w zakresie budowy urządzeń i instalacji do produkcji i transportu energii wytwarzanej w oparciu o źródła odnawialne (kierunek 9).

4. Zagadnienia o charakterze systemowym

1. Edukacja ekologiczna

Cel ekologiczny do 2010 roku: Wykształcenie wśród mieszkańców nawyków kultury ekologicznej oraz poczucia odpowiedzialności za jakość środowiska

Kierunki działań:

• Prowadzenie aktywnych form edukacji ekologicznej młodzieży i dzieci (kierunek 1),

• Wspieranie finansowe i merytoryczne działań z zakresu edukacji ekologicznej prowadzonych w szkołach (kierunek 2),

• Zapewnienie społeczeństwu niezbędnych informacji nt. stanu środowiska i działań na rzecz jego ochrony (kierunek 3),

• Współdziałanie władz samorządowych z Centrum Edukacji i Informacji Ekologicznej, szkołami, przedstawicielami środowiska naukowego, zakładami pracy i pozarządowymi organizacjami w celu efektywnego wykorzystania różnych form edukacji ekologicznej (kierunek 4),

• Współdziałanie władz samorządowych z mediami w zakresie prezentacji stanu środowiska i pozytywnych przykładów działań podejmowanych na rzecz jego ochrony (kierunek 5),

• Prowadzenie działań w zakresie edukacji ekologicznej społeczności lokalnej na terenach cennych przyrodniczo (kierunek 6),

• Sukcesywne rozszerzanie działalności informacyjno-wydawniczej (kierunek 7),

• Kontynuacja międzynarodowej współpracy w zakresie edukacji ekologicznej, zwłaszcza wiedzy nt. wymagań dotyczących stanu środowiska w świetle integracji z Unią Europejską (kierunek 8).

Priorytet na lata 2003 - 2006: Rozwój edukacji ekologicznej

Przedsięwzięcia rekomendowane do wykonania:

• Prowadzenie zajęć dydaktycznych na ścieżkach przyrodniczych

• Wspieranie programów ekologicznych dla młodzieży, realizowanych przez organizacje pozarządowe,

• Organizacja konkursów ekologicznych,

• Szkolenia urzędników gmin i powiatów w aspekcie integracji z UE,

• Szkolenia rolników w zakresie rolnictwa ekologicznego, agroturystyki i wdrażania KDPR,

• Rozwój współpracy z miastami i regionami bałtyckimi w zakresie ochrony środowiska,

• Rozbudowa ścieżek przyrodniczo - edukacyjnych w parkach narodowych i krajobrazowych,

  1. Zarządzanie środowiskowe

Koncepcja zrównoważonego rozwoju stwarza podstawę do zmiany dotychczasowego nastawienia przedsiębiorców do ochrony środowiska, polegającej na samodzielnym definiowaniu problemów i szukaniu (z wyprzedzeniem) środków zaradczych. Stąd powstała koncepcja zarządzania środowiskowego, co oznacza włączenie środowiska i jego ochrony do celów strategicznych firmy i przypisanie tych zagadnień do kompetencji zarządu firmy.

Posiadanie prawidłowo funkcjonującego Systemu Zarządzania Środowiskowego zapewnia, że przedsiębiorstwo będzie w zgodzie ze wszystkimi obowiązującymi przepisami dotyczącymi ochrony środowiska.

W mieście i gminie powinny być prowadzone działania inspirujące firmy do starań o wprowadzenie systemu zarządzania środowiskowego, wskazując na niewątpliwe korzyści wynikające z jego wprowadzenia oraz promujące systemy, zwłaszcza wśród małych i średnich przedsiębiorstw.

2. Włączanie aspektów ekologicznych do polityk sektorowych

Efektywność działań na rzecz poprawy stanu środowiska, ochrony dziedzictwa przyrodniczego i racjonalnego użytkowania zasobów przyrody oraz zrównoważonego wykorzystania surowców, w coraz większym stopniu zależy od zharmonizowania celów rozwoju gospodarczego i społecznego z celami ochrony środowiska. Oznacza to potrzebę włączenia aspektów ekologicznych do polityk sektorowych we wszystkich dziedzinach gospodarowania, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.

Samorząd gminy, podejmując działania zmierzające do rozwoju gospodarczego, powinien zadbać o integrację jej rozwoju z ochroną środowiska.

Kierunki działań:

• Wprowadzenie do wszystkich strategii i polityk sektorowych rozdziału "Ochrona środowiska"

• Zawarcie w każdym przetargu ogłaszanym przez administrację publiczną wymogów ekologicznych

  1. Aktywizacja rynku do działań na rzecz ochrony środowiska

Istotne znaczenie dla ochrony środowiska ma aktywizacja rynku do działań na rzecz ochrony środowiska, prowadząca do tworzenia tzw. zielonych miejsc pracy (zwłaszcza w rolnictwie, turystyce, leśnictwie i ochronie przyrody, odnawialnych źródłach energii, wykorzystaniu odpadów), rozwoju produkcji urządzeń służących ochronie środowiska bądź produkcji towarów przyjaznych środowisku.

W przygotowywanym przez Rząd ramowym programie wspierania zielonych miejsc pracy, stanowiącym element walki z bezrobociem, zawarte będą mechanizmy finansowego i eksperckiego wspierania władz samorządowych i prywatnych przedsiębiorców, w tworzeniu zielonych miejsc pracy.

Podstawą uzyskania wsparcia będzie przedstawienie przez władze samorządowe (wojewódzkie, powiatowe, gminne) konkretnego programu tworzenia zielonych miejsc pracy.

3. Uwarunkowania wynikające z integracji europejskiej

W obszarze negocjacyjnym nazwanym „środowisko”, obejmującym szeroko rozumianą ochronę przyrody, szczegółowe zagadnienia jakości wód i powietrza, zanieczyszczeń przemysłowych, gospodarki odpadami, bezpieczeństwa jądrowego i ochrony przed promieniowaniem, a także chemikaliów i organizmów zmodyfikowanych genetycznie, Polska uzyskała dziewięć okresów przejściowych na dostosowanie sytuacji faktycznej i standardów do obowiązujących w obszarze Wspólnoty. Ich rozpoczęcie zależy albo od daty wejścia w życie - dla Polski - wymienionych niej dyrektyw, albo daty obowiązywania norm, wyraźnie zaznaczonych w niektórych dyrektywach.

Dla powiatu słupskiego i gmin powiatu istotne są następujące okresy przejściowe:

• oczyszczania ścieków komunalnych (dyrektywa 91/271/EWG); wynegocjowano tu faktycznie cztery zróżnicowane okresy przejściowe, w zależności od rodzaju aglomeracji: do 31grudnia 2008 roku w odniesieniu do systemów kanalizacji zbiorczej dla aglomeracji powyżej 10000 tzw. równoważnej liczby mieszkańców RLM); do 31 grudnia 2015 roku w odniesieniu do systemów kanalizacji zbiorczej dla aglomeracji od 2000 do 10000 równoważnej liczby mieszkańców; do 31 grudnia 2015 roku dla zrzutów ścieków z aglomeracji od 15000 RLM do ponad 100000 RLM oraz okres przejściowy do 31 grudnia 2010 roku w odniesieniu do oczyszczalni ścieków w zakładach sektora przemysłu rolno-spożywczego.

• opakowań i odpadów opakowaniowych (dyrektywa 94/62/WE): okres przejściowy do 31 grudnia 2007 roku.

• składowisk odpadów (dyrektywa 99/31/WE): okres przejściowy do 1 lipca 2012 roku, na modernizację istniejących lub budowę nowych składowisk odpadów.

• zanieczyszczeń powodowanych przez niektóre substancje odprowadzane do środowiska wodnego (dyrektywa 76/464/EWG wraz z tzw. dyrektywami „córkami”, odnoszącymi się do różnego rodzaju substancji niebezpiecznych): okres przejściowy do 31 grudnia 2007 roku.

Ostatecznym celem dostosowania są lepsze warunki życia i zdrowie polskiego społeczeństwa. Wypracowano teksty licznych prawnych instrumentów wykonawczych do ustaw w celu efektywnego dostosowania prawa polskiego w tym obszarze do dorobku prawnego UE. Liczne okresy przejściowe pomogą lepszym rozłożeniem w czasie, we wdrażaniu w życie podjętych zobowiązań i rzeczywistym dostosowaniu do norm UE.

Nadrzędnym celem realizacji Programu, w perspektywie 2010 roku, jest doprowadzenie stanu środowiska w powiecie słupskim i gminach położonych w granicach powiatu słupskiego do poziomu wymaganego przez Unię Europejską.

4. Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego powiatu słupskiego

Uchwałą nr XXVII/164/2001 z dnia 15 października 2001 Rada Powiatu Słupskiego przyjęła Strategię rozwoju społeczno - gospodarczego powiatu na lata 2001-2011. W dokumencie tym ujęte zostały na poczesnym miejscu cele i priorytety związane z ochroną środowiska. Pośród celów uznanych za niezbędne dla rozwoju i działań dla ich realizacji, znalazły się w bloku „ekologia”:

• Doprowadzić do wdrożenia konstytucyjnej zasady rozwoju zrównoważonego - promocja powiatu, jako regionu sprzyjającego technologiom przyjaznym środowisku i partnerstwo publiczno - prywatne w realizacji zadań ochrony środowiska,

• Poprawić efektywność gospodarki wodno - ściekowej i ochrony gruntów - lobbing na rzecz ochrony ód podziemnych, spójny system oczyszczania ścieków i bilans zlewni Słupi, Łupawy, Wieprzy, Łeby.

• Tworzenie warunków dla rozwoju gospodarstw ekologicznych - promocja ekologicznych metod upraw płodów rolnych i własny program rozwoju gospodarstw ekologicznych,

a także w innych blokach tematycznych:

• Ochrona zdrowia i bezpieczeństwo - podniesienie świadomości społecznej w zakresie istniejących zagrożeń,

• Stworzenie warunków dla równomiernego rozwoju gmin - poprawa infrastruktury technicznej,

• Stworzenie warunków do zróżnicowanego wykorzystania gospodarczego istniejącego potencjału i rodzinnej gospodarki rolnej - rolnictwo ekologiczne,

• Podjąć działania na rzecz poprawy stanu i modernizacji infrastruktury w obszarach po pgr - modernizacja istniejącej infrastruktury ochrony środowiska

Pośród celów i zadań uznanych za pierwszorzędne znalazły się w bloku „ekologia”:

• Podniesienie świadomości ekologicznej - edukacja ekologiczna za pośrednictwem SPN, PKDS i ODR Strzelino, lokalne programy edukacji ekologicznej w oparciu o szkoły podstawowe i współpracę z WFOŚiGW i promocja korzyści związanych z odnową środowiska.

• Wdrożenie ustaw dotyczących czystości i porządku oraz gospodarki odpadami - opracowanie gminnych programów ochrony środowiska, alternatywa dla wysypiska w Bierkowie oraz wtórne wykorzystanie odpadów.

• Zabezpieczenie systemu ratowniczego, chroniącego przed skażeniami środowiska - monitorowanie potencjalnych zagrożeń, doposażenie służb ratownictwa i zintegrowany system ochrony środowiska.

a w innych blokach tematycznych:

• Wykorzystanie potencjału zasobów wodnych - budowa systemów retencji wód powierzchniowych i odbudowa urządzeń piętrzących i regulujących na rzekach i ciekach wodnych.

• Podjąć działania w kierunku wykorzystania nowych technik i technologii w przetwarzaniu lokalnych bogactw naturalnych i bazy surowcowej - paliwo rolnicze (rzepak), energia wiatrowa, wodna i bioenergia.

• Podjąć działania w kierunku gazyfikacji poszczególnych miejscowości powiatu - budowa sieci wysokiego ciśnienia i stacji redukcyjnych, doprowadzenie sieci do miejscowości o zwartej zabudowie i edukacja mieszkańców w zakresie korzyści wynikających z przyłączenia do sieci.

• Tworzyć warunki dla rozwoju infrastruktury sportowej i rekreacyjnej - ścieżki rowerowe, tworzenie wodnych szlaków turystycznych.

Rozdział 3

Diagnoza stanu środowiska gminy

1. Wstęp i ogólne informacje o gminie

4. Położenie geograficzne

Gmina miejsko wiejska Kępice - zwana dalej Gminą - leży na zachodnim skraju woj. pomorskiego w ziemskim powiecie słupskim. Graniczy od północy z gminą Kobylnica, od wschodu i południowego wschodu z Trzebielinem i Miastkiem - gminami należącymi do powiatu bytowskiego. Od zachodu gmina graniczy z gminami Sławno i Polanów, położonymi w powiecie sławieńskim, w woj. zachodniopomorskim.

W podziale na regiony fizycznogeograficzne (wg J. Kondrackiego) prawie cały obszar gminy leży w obrębie mezoregionu Wysoczyzna Polanowska, będącego częścią makroregionu Pojezierzy Zachodniopomorskich. Jedynie północne obrzeże zarówno miasta jak gminy wchodzi w skład Równiny Sławieńskiej (Słupskiej), stanowiącej jednostkę makroregionu Pobrzeże Koszalińskie. Rozciągnięte w kierunku południkowym miasto Kępice leży w obrębie doliny Wieprzy oraz w jej strefie krawędziowej.

5. Powierzchnia, ludność i struktura osadnicza

Gmina Kępice zajmuje obszar o powierzchni geodezyjnej 29 343 ha, w tym miasto - 611 ha. Obszar ten stanowi 12,7% powierzchni powiatu słupskiego i 1,3% powierzchni województwa pomorskiego. Pod względem zajmowanego obszaru Gmina Kępice zajmuje trzecie miejsce w powiecie słupskim.

We władaniu Skarbu Państwa znajduje się 24 689 ha (84% całkowitej powierzchni gminy), osób fizycznych - 2 929 ha (10%), spółek prawa handlowego - 1 112 ha (4%), samorzadowej gminy Kępice - 450 ha (2%) - stan w dniu 1.01.2003 r. Skarb Państwa reprezentowany jest głównie przez PGL Lasy Państwowe (65% całkowitej powierzchni obszaru) oraz Agencję Nieruchomości Rolnych (17%).

Obszar wiejski gminy podzielony jest na 15 sołectw: Barcino (obejmujące również miejscowości Mielęcino i Kotłowo), Bronowo (łącznie z miejscowościami Jabłonna i Jabłoniec), Barwino (z Gościeradzem), Biesowice (z Biesowiczkami, Kawką I Przyjezierzem), Darnowo (z Węgorzynem i Ciecholubiem), Korzybie, Mzdowo (z miejscowościami Mzdówko, Mzdowiec, Kaczyno i Chorówko), Obłęże (z Osiekami), Osowo (z Chorowem), Płocko (z Polichnem), Podgóry (z Brzezinką), Pustowo, Przytocko, Warcino (z miejscowością Łużki) oraz Żelice. Na terenie gminy znajduje się 35 miejscowości wiejskich.

Na koniec grudnia 2001 r. liczba ludności zamieszkałej w gminie wynosiła 10 171 osób, w tym na terenie miasta Kępice - 4 200 osób. Odsetek mężczyzn wynosił średnio 52,1%, zaś kobiet 47,9% (najmniej, spośród gmin powiatu). Ludność gminy stanowiła 10,7% ludności powiatu słupskiego i 0,5% ludności województwa pomorskiego. Na tle pozostałych gmin powiatu, gmina Kępice należy do nisko zaludnionych, wskaźnik gęstości zaludnienia na 1 km² wynosi wprawdzie średnio 35 osób, przy czym na terenach wiejskich jest to 21 osób.

Sieć osadniczą obszaru cechuje duże rozproszenie jednostek osadniczych i ich stosunkowo niewielka liczebność. Największa koncentracja ludności występuje w mieście Kępice, zaś na terenach wiejskich do największych miejscowości należą: Korzybie - 919 osób, Biesowice - 913 osób, Barcino - 577 osób, Warcino i Przytocko - po ok. 400 osób. Miejscowości te skupiają połowę ludności z terenów wiejskich gminy (wg UG Kępice, sierpień 2003 r.).

Gminę Kępice charakteryzuje szybko postępujący spadek wskaźnika przyrostu naturalnego. Zjawisko to dotyczy zarówno miasta jak i terenów wiejskich i szczególnie nasiliło się w ostatnich latach. Jednocześnie od wielu lat obserwuje się stosunkowo wysokie ujemne saldo migracji. Niepokojącym zjawiskiem jest migracja młodzieży i osób z wyższym wykształceniem do większych ośrodków miejskich. Oba te zjawiska są przyczyną postępującego spadku liczby ludności gminy. Zjawisko to nasiliło się w ostatnich latach, np. od stycznia 2000 r. ludność gminy zmniejszyła się o 2,1 %, w tym w mieście o 4,3%, zaś na terenach wiejskich o 0,3% (Studium uwarunkowań … 1999, Strategia rozwoju gminy... 2000). W okresie tym niewielki przyrost ludności wystąpił jedynie w miejscowościach: Korzybie, Obłęże, Warcino, Mzdowo i Węgorzyno, w większości pozostałych zaznaczył się spadek wielkości zaludnienia. Proces ten uwidocznił się szczególnie w miejscowościach położonych na obszarach popegeerowskich).

Liczba gospodarstw domowych wynosiła około 5 800 (stan w 2000 r. wg Uwarunkowania przestrzenne rozwoju ... 2001).

6. Dominujące formy gospodarowania

Gospodarka gminy ma charakter wielofunkcyjny, z przewagą rolnictwa i gospodarki leśnej. Wyjątkowe walory przyrodniczo - krajobrazowe obszaru - obecność jezior, rzek i lasów sprawiają, że spore znaczenie dla gminy ma również turystyka i rekreacja.

Do połowy lat 90-tych XX w. Gmina były też znaczącym, drugim po Ustce ośrodkiem przemysłowym na mapie powiatu. Transformacja gospodarcza spowodowała, iż znacznie zredukowały się bardzo dobrze rozwinięte gałęzie przemysłu - skórzany, budowlany i meblarski. Nadal działają niewielkie zakłady produkcyjne i rzemieślnicze w branżach: drzewnej, budowlanej, metalowej i piekarniczej.

Gospodarka gminy Kępice od początku XX wieku była bardzo silnie związana z koleją. W Korzybiu jeszcze do niedawna funkcjonował największy w powiecie węzeł przesiadkowy, lokomotywownia i zakład naprawy wagonów. Spowodowany błędami transformacji gospodarczej całkowity niemal upadek kolei lokalnej i zamknięcie linii do Bytowa przyczyniły się do obumarcia tej funkcji i utraty wielu miejsc pracy.

Na obszarze gminy panują średnio korzystne warunki dla produkcji rolnej. Przed okresem transformacji gospodarka rolna gminy prowadzona była głównie w oparciu o wielkoprzestrzenne rolnictwo uspołecznione. Jego upadek, w połączeniu z recesją gospodarczą przyczynił się do kryzysu przetwórstwa rolnego i usług rolniczych, powodując na obszarze gminy spadek produkcji rolnej oraz wzrost strukturalnego bezrobocia wśród ludności wiejskiej. Rozpad istniejących struktur organizacyjnych byłych pgr nie spowodował widocznych zmian w strukturze przestrzennej gospodarstw, a wieloletnie dzierżawy gruntów utrwaliły wielkoobszarowy charakter gospodarowania rolniczego.

Rolnictwo jest jednak wciąż ważną formą gospodarowania w gminie Kępice. Dominuje roślinny kierunek produkcji - uprawa zbóż i ziemniaków. Hodowla zwierząt gospodarskich odbywa się na niewielką skalę, głównie w gospodarstwach indywidualnych. Niedostatecznie rozwinięte jest przetwórstwo rolne i obsługa rolnictwa. Przy tym wszystkim, w gminie Kępice najmniejsza jest - spośród gmin powiatu słupskiego - procentowa ilość odłogowanych gruntów.

Dużą rolę na obszarze gminy odgrywa gospodarka leśna, prowadzona przez PGL Lasy Państwowe. W związku z tym w gminie rozwija się lokalne przetwórstwo drewna - działają 3 tartaki w Korzybiu, Kepicach i Barcinie. Szczególną cechą gospodarki leśnej w gminie Kepice jest znaczna powierzchnia szkółek leśnych, upraw nasiennych i doświadczalnych - prowadzonych również przez rynkowe podmioty prywatne. Rozległe kompleksy leśne gminy stanowią wartościowe tereny łowieckie.

Rozwijającą się dziedziną gospodarowania jest hodowla ryb słodkowodnych, zarówno łososiowatych jak też karpia. (Osowo, Mielęcino, Podgóry, Żelice, Barcino, Bronowo).

Funkcja turystyczna będzie rozwijać się w gminie przede wszystkim w formie budownictwa letniskowego w dolinie Wieprzy i otoczeniu zbiorników wodnych. Świadczy o tym wzmożony w ostatnich latach wykup działek rekreacyjnych. Na obecną ogólnodostępną bazę turystyczną składają się: ośrodek wypoczynkowy Sobótka nad jeziorem Obłęże, leśniczówka łowiecka w Kawce i pole namiotowe w Korzybiu (noclegi), OSiR Kępice nad jeziorem Obłęże i trzy sezonowe bary nad jeziorem w Korzybiu. Ośrodek w Przyjezierzu, zakupiony przez prywatnego nabywcę jest obecnie przebudowywany. W niewielkim stopniu jak na potencjalne predyspozycje obszaru rozwinięta jest turystyka wiejska i agroturystyka.

Wg stanu na 31.VII.2001 r. na obszarze gminy znajdowały się 2 obiekty noclegowe turystyki, zaś liczba miejsc noclegowych wynosiła 119 (piąte miejsce wśród gmin powiatu, po mieście Ustka i gminach Ustka, Dębnica Kaszubska, Smołdzino). W 2001 roku z noclegów skorzystało 139 turystów, w tym 10 zagranicznych.

Głównym ośrodkiem usług publicznych i komercyjnych jest miasto Kępice. drugim co do wielkości ośrodkiem gospodarczym jest Korzybie. Usługi oświaty zapewniają również szkoły podstawowe w Barcinie, Przytocku, Biesowicach i Warcinie, ośrodki zdrowia są w Biesowicach i Barcinie - gdzie też działa restauracja i kilka większych placówek handlowych.

Na koniec 2001 r. na terenie gminy były zarejestrowane (wg REGON) 664 podmioty gospodarki narodowej (miasto - 311, gmina - 353) w tym 22 w sektorze publicznym. Działalność w formie spółek prawa handlowego prowadziło 17 podmiotów (5 z kapitałem zagranicznym), w formie spółki cywilnej 46, 1 spółdzielnia, 1 fundacja (Dom Pomocy Społecznej Przytocko) i 527 osób fizycznych. Wśród osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą najliczniejszą grupę podmiotów stanowiła branża: handel i naprawy - 152 podmioty, pośrednictwo finansowe oraz obsługa nieruchomości i firm, przetwórstwo przemysłowe i budownictwo po 55, hotele i restauracje 23 podmioty. (wg US w Gdańsku).

Na 1000 mieszkańców przypadało w gminie 64,2 podmiotów sektora prywatnego, (średnio w powiecie -73,4, w województwie - 92,0).

Wg Spisu rolnego (ostatnia publikacja z 1996 r) na obszarze gminy miały swoją siedzibę 246 indywidualne gospodarstwa rolne powyżej 1 ha użytków rolnych, w tym: 1-10 ha - 166 gospodarstw, 10-50 ha - 72, 50-100 ha - 4 i powyżej 100 ha - 4 gospodarstwa. Średnia powierzchnia indywidualnego gospodarstwa rolnego wynosiła 14,4 ha użytków rolnych (średnio w powiecie 13,8 ha).

Na dzień 1.01. 2003 roku we władaniu rolników indywidualnych znajdowało się 2 599 ha użytków rolnych (28% powierzchni użytków rolnych ogółem), w Zasobie WRSP (obecnie Agencji Nieruchomości Rolnych) - 4 603 ha (49%), spółek prawa handlowego - 1 071 ha (12%). Proces pełnej prywatyzacji gruntów rolnych na obszarze gminy przebiega stosunkowo wolno. Do 2003 r. trwale rozdysponowano ok. 22% użytków rolnych przejętych ze zlikwidowanych PGR i z PFZ. W sposób nietrwały dotychczas rozdysponowano ok. 60% przejętych użytków rolnych.

Gmina dotknięta jest znacznym bezrobociem strukturalnym. Na koniec maja 2003 r. w Powiatowym Urzędzie Pracy było zarejestrowanych 1 643 osoby bezrobotnych z terenu gminy, w tym prawa do zasiłku posiadało jedynie 244. Stanowiło to 12,85% liczby bezrobotnych w powiecie słupskim. Odsetek bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym wynosił 27% (średnia stopa bezrobocia dla powiatu - 34,9%, w województwie pomorskim - 21,3%).

2. Charakterystyka i ocena zasobów oraz walorów środowiska przyrodniczego gminy

2.1. Krótka charakterystyka elementów przyrody nieożywionej gminy

1. Budowa geologiczna i zasoby geologiczne

Powierzchniową warstwę ziemi na znacznym obszarze gminy Kępice budują osady piaszczyste, związane z głównym szlakiem sandrowym Pradoliny Pomorskiej i mniejszymi sandrami dolinnymi. Ten typ osadów zajmuje rozległe zwarte obszary w południowo wschodniej i centralnej części gminy. Mniejsze połacie równin sandrowych zbudowanych z piasków i żwirów wodnolodowcowych występują w paśmie Mzdowo - Warcino oraz na obrzeżu jeziora Łętowskiego. Dna dolin Wieprzy i Studnicy wcięte w terasy sandrowe wypełniają utwory młodsze - holoceńskie piaski i żwiry rzeczne, a u zbiegu dolin utwory organiczne - torfy. Ten ostatni typ utworów wyścieła także dno rynny na południe od jez. Obłęże i obniżenie wokół jez. Lewarowego. Jest też dominującym typem utworów w dnie dolnego odcinka doliny Bystrzenicy na wschód od Korzybia oraz w wielu większych obniżeniach terenowych.

Płaty wysoczyzny morenowej w rejonie Chorów - Pustowo - Przytocko, Osowo - Biesowice i Barwino - Barcino - Bronowo budują słabo przepuszczalne gliny zwałowe. Natomiast nałożone na powierzchnię wysoczyzny pagórki moren czołowych w rejonie Żelice - Bronowo powstały z piasków lodowcowych przewarstwionych żwirami. Z osadów piaszczystych zbudowane są również pagórki kemowe w okolicach Osowa i Warcina.

W granicach gminy Kępice nie ma udokumentowanych złóż kopalin. Obszarem perspektywicznym, gdzie wstępnie rozpoznano serię osadów piaszczystysto-żwirowych są tereny leśne na południowy wschód od Przytocka. Większy lokalny ukop piasku znajduje się w Podgórach- dalsza eksploatacja wymaga spełnienia warunków wynikających z prawa geologicznego i górniczego, w przeciwnym wypadku teren należy poddać rekultywacji.

2. Rzeźba terenu

Największe rozprzestrzenienie posiada w granicach gminy równina sandrowa. Zajmuje centralną część obszaru i jest w przewadze zalesiona. Na północy i zachodzie okalają ją dość rozległe płaty falistej wysoczyzny morenowej urozmaicone licznymi ciągami pagórków czołowo morenowych. Środkową część gminy rozcina szeroka forma pradolinna, wcinająca się wyraźnymi wysokimi krawędziami w powierzchnię sandru. Jej dno o przebiegu południkowym, wykorzystuje współczesna dolina rzek Wieprzy i Studnicy. Boczne równoleżnikowe odgałęzienia doliny przechodzą w rynny subglacjalne wykorzystywane przez mniejsze dopływy Wieprzy lub Grabowej na zachodzie. W obniżeniu na skrzyżowaniu dolin pomiędzy Kępicami a Obłężem leży największe spośród jezior gminy - Obłęskie. Mniejsze zbiorniki wypełniają liczne zagłębienia terenowe lub najniższe partie rozcięć erozyjnych.

Teren wznosi się od 31m npm w dolinie Bystrzenicy i Wieprzy do 160 m npm we wzgórzach morenowych na południowym zachodzie. Generalnie pochylony jest ku północy. Lokalnie deniwelacje są duże i osiągają 20 - 30 m na krawędziach dolin i pradoliny oraz w obrębie wzgórz morenowych. Wyraźną dominantę w krajobrazie miasta stanowi Góra Chomnica w północnej części miasta (113 m npm) oraz liczne pagórki Góra Czarnogórz czy Osowiec pomiędzy Osowem i Warcinem. Nie wszystkie formy rzeźby są dobrze czytelne w terenie ze względu na duże zalesienie obszaru. Należy jednak podkreślić duże zróżnicowanie krajobrazowe obszaru gminy, charakterystyczne dla strefy pojezierzy. Z wielu dróg i miejscowości (Ciecholub, Biesowice, Osowo) rozciągają bardzo atrakcyjne i szerokie panoramy na rozległe tereny.

3. Warunki klimatyczne

Województwo pomorskie, a wraz z nim Gmina Kępice należą do obszarów charakteryzujących się dużą zmiennością warunków pogodowych, co jest następstwem ścierania się wpływów klimatu morskiego i kontynentalnego. Dominacja klimatu morskiego kształtuje pogodę raczej łagodną, wilgotną, bez ostrych wahań temperatury. Lata bywają chłodne a zimy stosunkowo ciepłe. W okolicach Kępic najcieplejszymi miesiącami są lipiec i sierpień, a najchłodniejszymi - styczeń i luty. Średnia temperatura roczna + 7,6⁰C jest typowa jak w większości województwa. Zima jest dłuższa niż na północy powiatu, trwa przeciętnie 105 - 110 dni. Okres gospodarczy jest krótszy niż w gminach nadmorskich, okres wegetacyjny trwa średnio około 200 dni. Dni gorących z temperaturą maksymalną powyżej 25⁰C bywa przeciętnie 20-25 w ciągu roku.

Jest to rejon o dość wysokich rocznych sumach opadów atmosferycznych. Średnie roczne sumy opadów z wielolecia 1950 - 1994 wynosiły w Uliszkowicach leżących na wschód od Barcina - 773 mm, a w Miastku położonym nieco na południe od obszaru gminy - 642 mm (przy średniej w kraju ok. 600mm). Najobfitszym w opady atmosferyczne miesiącem jest lipiec.

W skali roku w rejonie Miastka, gdzie znajduje się posterunek meteorologiczny miarodajny również dla okolic Kępic, przeważają wiatry z kierunków S, W, NW i N, latem dominują kierunki zachodnie i północno zachodnie. Średnia prędkość była prawdopodobnie niższa niż w centrum powiatu słupskiego w Słupsku, gdzie w wieloleciu 1975 -1994 wynosiła 3,6m/s (wg J. Kosińskiego). Rozległe kompleksy leśne hamują prędkość wiatru i zwiększają wilgotność powietrza.

4. Wody powierzchniowe

Prawie cały obszar gminy leży w zlewni środkowej Wieprzy, przy czym część południowo zachodnia odwadniana jest przez rzekę Grabową, na krótkim odcinku stanowiącą granicę gminy. Grabowa jest dopływem Wieprzy uchodzącym do niej tuż przed ujściem w Darłowie. Z terenu gminy Kępice zasila ją strumyk Jasieńka. Północno wschodnia część gminy odwadniana jest przez górny odcinek strumienia Kotłow w kierunku rzeki Słupi. Obszarem źródliskowym strumienia jest dolinka pomiędzy miejscowościami Kotłowo i Radzikowo.

Średni roczny przepływ rzeki Wieprzy wynosi w profilu Korzybie - 9,12 m³/s. Na niektórych odcinkach rzeka dość silnie meandruje, utworzyła również liczne starorzecza (zwłaszcza na odcinku pomiędzy Kępicami i Korzybiem). Wody rzeki Wieprzy ujmowane są na cele przemysłowe Garbarni w Kępicach. W granicach gminy Wieprza przyjmuje swój lewostronny dopływ Studnicę (o całkowitej długości 32 km i średnim przepływie z wielolecia w przekroju Ciecholub - 2,35 m³/s). W dolnym odcinku koło Ciecholubia Studnicę zasilają wody strumienia Dzika, wypływającego z okolic Pustowa. Niewielki ciek (Modła) uchodzi do Wieprzy w Kępce. Największym prawostronnym dopływem jest Bystrzenica o całkowitej długości 31 km. W granicach gminy znajduje się jej środkowy odcinek płynący wąską głęboką doliną oraz odcinek dolny wykorzystujący zabagnioną znacznie już szerszą dolinę na północy. Średni przepływ rzeki w ujściowym odcinku w Korzybiu wynosi 0,51m³/s. Wymienione większe rzeki zasilane są ponadto bardzo licznie spływającymi z terenu gminy drobnymi strumykami. Wody rzeki Wieprzy płynące wąską głęboką doliną spiętrzono w Kępicach przy garbarni, w Kępce (Elektrownia Wodna Biesowice II) oraz w Biesowicach (Elektrownia Wodna Biesowice I) i wykorzystano dla celów hydroenergetycznych. Spiętrzenie wód Studnicy przy dawnym młynie wodnym w rejonie ujścia strumienia Dzika pod Ciecholubiem wykorzystano dla kolejnej małej elektrowni wodnej.

Na obszarze gminy Kępice licznie występują niewielkie jeziora, oczka wodne i stawy. Największym zbiornikiem jest przepływowe jezioro Obłęskie o powierzchni 62,4 ha, średniej głębokości 5 m i maksymalnej 8,9m i objętości 3 728,5 tys m³. Mniejsze atrakcyjne krajobrazowo zbiorniki to jez. Przyjezierze, Lipnik czy małe jeziorko w Korzybiu. Dość duże rozlewisko zwane jeziorem Lewarowym powstało wskutek podpiętrzenia cieku w dolince na północ od Osowa. Przy nim utworzono jeszcze zespół stawów hodowlanych. Stawy ziemne urządzono także wykorzystując oczka wodne i zabagnioną dolinę koło Żelic. W granicach gminy jest wiele małych stawów wiejskich różnie zagospodarowanych, niektóre z nich spełniają funkcje rekreacyjno-krajobrazowe inne wykorzystuje się na potrzeby gospodarstwa (Mzdowo, Warcino, w budowie stawy koło Barcina). Ośrodki hodowli pstrąga zlokalizowane są w Mielęcinie i Podgórach.

Na terenie gminy Kępice zmeliorowano ogółem 1 680 ha użytków rolnych, w tym 677 ha stanowią trwałe użytki zielone (z czego nawadniane - 110 ha). Łączna długość rowów szczegółowych wynosi 95,5 km.

Zagrożenie powodziowe w dolinie Wieprzy jest niewielkie - występuje od Kępic w dół rzeki, gdzie mogą być podtapiane użytki zielone.

5. Wody podziemne

Gmina Kępice leży w hydrogeologicznym podregionie Słupskim. Główny użytkowy poziom wodonośny związany jest z utworami czwartorzędowymi. Czwartorzędowe piętro wodonośne obejmuje piaszczysto-żwirowe poziomy wodonośne zarówno w najmłodszych holoceńskich osadach jak i w utworach wodnolodowcowych plejstocenu. Wydziela się w nim cztery poziomy wodonośne:

• gruntowy,

• międzyglinowy górny,

• międzyglinowy środkowy,

• podglinowy (międzyglinowy dolny).

Poziom gruntowy występuje na całym obszarze powszechnie i jest związany z piaszczysto-żwirowymi osadami o genezie rzecznej lub wodnolodowcowej. Charakteryzuje się swobodnym zwierciadłem i płytkim zaleganiem, zmiennym w zależności od ilości opadów w ciągu roku oraz brakiem izolacji od powierzchni terenu. Jego zwierciadło występuje na głębokości około 1 - 3 m w niektórych dolinach rzecznych, a do kilkunastu metrów na wysoczyznach. W okresie suchego lata 2003 r wyraźnie zaznaczyło się obniżenie zwierciadła tego poziomu; widoczne szczególnie w obszarze źródliskowym strumienia Jasieńka z rejonu Warcina (stanowi dopływ Grabowej).

Poziom międzyglinowy górny występuje głównie w obszarze wysoczyznowym. Łączy się często z wyżej ległym poziomem gruntowym, tworząc pierwszą warstwę wodonośną, z której korzysta wiele ujęć wiejskich.

Poziom międzyglinowy środkowy zbudowany z osadów piaszczysto-żwirowych, zalegających pomiędzy poziomami glin dwóch zlodowaceń, występuje praktycznie na całym obszarze najczęściej na głębokości 20-50 m, lub głębiej na południu. Traktowany jest jako II warstwa wodonośna. W niektórych rejonach łączy się z poziomem międzyglinowym górnym.

Poziom podglinowy występuje lokalnie w zagłębieniach podłoża podczwartorzędowego. Łączy się często z występującymi niżej piaszczystymi utworami miocenu, tworząc wspólną III warstwę wodonośną.

Na obszarze gmin Polanów i Kępice wydzielono wstępnie bardzo zasobną strukturę wodonośną o znacznym rozprzestrzenieniu i dobrej jakości wody, nie wymagającej skomplikowanego uzdatniania. Jest to Główny Zbiornik Wód Podziemnych Nr 118 „Polanów”. Według Mapy GZWP z 1990r ten międzymorenowy zbiornik ma powierzchnię 215 km² (na terenie gminy Kępice znajduje się około 30% jego powierzchni), a jego zasoby wstępnie oszacowano na 40 000m³/d.

Według „Warunków korzystania z wód dorzecza Wieprzy i Przymorza” opracowanych przez Hydroconsult Ska z oo. W Poznaniu i RZGW Szczecin gmina Kępice leży w obrębie dwóch jednostek bilansowych: część południowo zachodnia w jednostce E - Górna Grabowa, a pozostała wraz z miastem w jednostce F - Środkowa Wieprza. Zasoby dyspozycyjne w jednostce F obejmującej większą część gminy określono na 1792 m³/h, w tym rezerwy zasobowe są bardzo duże i stanowią 1213 m³/h. Zasoby dyspozycyjne w jednostce E są większe i wynoszą 3950 m³/h, w tym rezerwy zasobowe - 2899 m³/h. Zatwierdzone dotychczas łączne zasoby eksploatacyjne ujęć miasta i gminy wynoszą 1062 m³/h, przy czym faktyczny pobór wód w 1998 roku wynosił 51,75 m³/h. W granicach gminy nie występuje więc deficyt zasobów wodnych.

Tabela: Charakterystyka głównych ujęć wód podziemnych i studni w gminie

Lp.	Nazwa ujęcia	Lokalizacja studni, użytkownik	Rok wykonania studni	Głębokość otworu [m]	Zasoby eksploatacyjne studni [m3/h]	Depresja [m]	Stratygrafia	Wydajność ujęcia wody, depresja [m3/h] [m]	Głębokość lustra wody [m p.p.t.]
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
1	wiejskie	Barcino UMiG	1982	83,0	20,5	50,7	Q	42,0 28,8	5,0
2	wiejskie	Barcino UMiG	1982	74,0	48,0	33,1	Q			+7,0
3	zakładowe	Barcino PKP	1989	63,0	27,69	16,6	Q	20,0 7,85	12,0
4	wiejskie	Barwino UMiG	1965	104,0	15,0	11,4	Q	21,5 9,6	47,0
5	wiejskie	Barwino UMiG	1997	106,0	15,0	2,1	Tr	15,0 2,1	46,3
6	wiejskie	Biesowice UMiG	1965	89,0	15,0	1,0	Q	15,0 1,0	1,8
7	wiejskie	Biesowice UMiG	1973	113,0	36,0	1,7	Tr	34,0 5,5	60,0
8	wiejskie	Biesowice UMiG	1973	89,0	12,0	0,8	Q			60,0
9	wiejskie	Bronowo UMiG	1982	72,0	48,0	16,2	Q	25,0 5,3	20,0
10	wiejskie	Ciecholub UMiG	1958	38,0	8,0	0,5	Q	49,0 3,05	+0,1
11	wiejskie	Ciecholub UMiG	1983	101,5	49,0	3,05	Q			60,0
12	miejskie	Kępice UMiG	1987	74,0	40,0	6,1	Q		120,0 4,0	16,0
13	miejskie	Kępice ul. Mickiewicza	1974	65,0	60,0	4,0	Q			24,0
14	miejskie	Kępice UMiG	1988	74,0	60,0	4,0	Q			36,4
15	zakładowe	Kępice GS masarnia	1971	63,5	19,5	6,9	Q	19,0 6,5	55,2
16	zakładowe	Kępice	1975	73,0	18,0	24,0	Q	40,0 10,5	59,3
17	zakładowe	Asia America	1988	40,0	40,0	4,8	Q			39,2
18	zakładowe	Leather Co.	1981	39,0	40,0	10,5	Q			39,7
19	zakładowe	Kępka UMiG	1979	32,5	33,2	6,8	Q	17,8 3,7	1,6
20	lokalne	Kruszka UMiG	1974	29,6	6,0	11,7	Q	44,5 15,9	2,7
21	miejskie	Kruszka UMiG	1974	57,0	48,0	15,9	Q			1,5
22	wiejskie	Korzybie PKP	1979	38,0	54,5	2,77	Q	41,5 1,6	3,44
23	zakładowe	Korzybie tartak	1967	42,0	6,0	28,0	Q	4,0 23,0	2,0
24	zakładowe	Korzybie Produkcja Betonów	1967	42,0	6,0	31,0	Q	4,0 31,0	38,0
25	wiejskie	Kotłowo ANR	1967	83,0	12,0	10,9	Q	29,0 11,4	27,9
26	zakładowe	Kotłowo ANR	1986	100,0	36,0	14,0	Q			38,0
27	wiejskie	Kotłowo ANR	1977	78,0	36,0	14,0	Q			38,0
28	wiejskie	Mielęcino ANR	1967	90,0	36,0	8,4	Q	36,0 8,4	41,0
29	wiejskie	Mzdowo UMiG	1962	83,0	27,2	2,4	Q	brak	38,0
30	wiejskie	Mzdówko UMiG	1965	b.d.	15,0	0,73	Q	15,0 0,73
31	wiejskie	Mzdowiec UMiG	1987	42,0	15,0	2,2	Q	15,0 2,2
32	wiejskie	Obłęże I UMiG	1975	71,0	18,0	2,1	Q	18,0 2,1	30,0
33	wiejskie	Obłęże II UMiG	1978	57,0	48,0	7,5	Q	24,0 2,2	7,4
34	zakładowe	Obłęże OW Sobótka	1973	14,4	2,4	0,8	Q	2,4 0,8	33,9
35	zakładowe	Osieki ANR	1981	64,5	33,3	3,7	Q	33,3 3,7	35,7
36	zakładowe	Osieki ANR	1980	64,5	36,0	4,0	Q			36,0
37	wiejskie	Osowo UMiG	1969	63,5	72,0	11,5	Q		42,0 8,0	27,0
38	wiejskie	Osowo UMiG	1980	43,0	34,0	12,2	Q			27,1
39	wiejskie	Podgóry UMiG	1980	30,0	50,0	3,2	Q		50,0 6,3	3,5
40	wiejskie	Podgóry UMiG	1980	30,0	25,3	6,3	Q			4,7
41	wiejskie	Płocko UMiG	1965	77,0	13,2	0,5	Q	13,2 9,0	35,0
42	wiejskie	Przyjezierze ANR	1971	22,0	14,4	2,0	Q	48,0 2,6	11,0
43	wiejskie	Przyjezierze ANR	1978	54,0	48,0	2,6	Q			6,7
44	wiejskie	Przytocko ANR	1969	75,0	18,0	0,8	Q	18,0 0,8	16,0
45	zakładowe	Przytocko Szkoła	1965	56,0	10,4	9,0	Q	10,4 9,0	11,6
46	zakładowe	Przytocko ALP	1964	20,0	0,7	0,4	Q	0,7 0,4	7,3
47	wiejskie	Pustowo UMiG	1966	71,0	18,0	5,8	Q	40,0 5,8	41,0
48	wiejskie	Pustowo UMiG	1977	91,5	40,0	1,7	Q			41,0
49	wiejskie	Warcino UMiG	1972	65,0	18,0	6,2	Q		51,0 11,0	64,3
50	wiejskie	Warcino UMiG	1965	65,0	18,0	8,8	Q			29,7

1. Gleby

Pokrywę glebową gminy stanowią zwarte obszary utworów czwartorzędowych, powstałe z plejstoceńskich osadów lodowcowych i wodno-lodowcowych (głównie glin i piasków zwałowych, piasków akumulacji wodnej) oraz - w znacznie mniejszym stopniu z osadów holoceńskich (głównie torfów i utworów mułowo-torfowych). Utwory czwartorzędowe pokrywają zwartym płaszczem obszar całego powiatu słupskiego.

Obszar gminy prawie w całości położony jest w obrębie mezoregionu Wysoczyzna Polanowska. Obejmuje północne obszary równinno-stokowe wysoczyzny morenowej, silnie rozczłonkowaną przez Pradolinę Pomorską. Położenie geograficzne w dużym stopniu determinuje rodzaj i jakość pokrywy glebowej oraz przeważającą formę użytkowania gruntów.

Gmina posiada niski udział użytków rolnych oraz średnio korzystne warunki glebowe dla funkcji rolnej. Dominują gleby brunatne kwaśne i wyługowane wytworzone z piasków gliniastych lekkich, rzadziej piasków gliniastych mocnych, z natury bardzo kwaśnych, zalegających głęboko lub średnio głęboko na glinach. W ich sąsiedztwie zalegają gleby pseudobielicowe wytworzone z piasków gliniastych lekkich. Na glebach tych uformowały się kompleksy glebowo-rolnicze 5 - żytni dobry (27% gruntów ornych) i 4 pszenno-żytni (27%) oraz sporadycznie - gdy w profilu glebowym dominuje glina lekka - kompleks 2 pszenny dobry (2%). Na kompleksach tych udaje się większość uprawianych w naszej strefie klimatycznej roślin. Gleby te posiadają dość dobre właściwości fizyczne ale wymagają wapnowania i racjonalnego nawożenia. Duże zróżnicowanie przestrzenne i pionowe profilu glebowego sprawia, że gleby te nie tworzą tak dużych, jednorodnych konturów glebowych, jak w środkowej części powiatu. Utrudnia to bardziej intensywne wykorzystanie gleby. Najlepsze dla rolnictwa warunki glebowe występują w rejonie miejscowości: Płocko, Mzdowo, Mzdówko, Przytocko, Biesowice, Chorówko, Osieki. Pod względem bonitacji dominują tu gleby klasy IIIb - IVb.

Na przemian z tymi glebami występują słabsze kompleksy gleb brunatnych kwaśnych i wyługowanych oraz pseudobielicowych, wytworzonych z piasków słabogliniastych, zalegających płytko lub średnio głęboko na piaskach. Są to gleby mało urodzajne, przepuszczalne, o bardzo niskiej zawartości próchnicy. Z tego względu z reguły zaliczone zostały do klas V i VI oraz do kompleksów rolniczych 6 żytniego słabego (28% gruntów ornych) i 7 żytniego bardzo słabego (16%). Obszary z większym udziałem tych gleb zalegają w północno-wschodniej części gminy na południe od miejscowości Obłęże i Płocko.

Trwale użytki zielone stanowią stosunkowo niewielki odsetek użytków rolnych. Wypełniają doliny rzeki Wieprzy i jej dopływów, przedstawiają średnią i niską wartość dla rolnictwa, powstały przeważnie na glebach mułowo-torfowych.

Najsłabsze gleby piaszczyste i silniej skonfigurowane, w większości zostały zalesione.

Według waloryzacji IUNG syntetyczny wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej gminy Kępice wynosi 58,3 pkt. i należy do najniższych w powiecie słupskim (przedostatnie miejsce przed gminą Smołdzino).

Wg stanu na dzień 1.01.2000 r. w gminie znajdowało się:

• 5 792 ha tj. 64,6% gleb dobrych i średnich (kl. III i IV),

• 3 066 ha, tj. 34,2% gleb słabych i bardzo słabych (kl. V i VI),

• 108 ha, tj. 1,2% gleb przeznaczonych do zalesienia (kl. VI z).

Na obszarze gminy Kępice nie występują gleby zaliczane do gleb najlepszych i bardzo dobrych (kl.I i II),

Udział poszczególnych kompleksów przydatności rolniczej wynosił:

• kompleksy: 2 pszenny dobry i 4 pszenno-żytni - 28,9%

• kompleksy: 3 pszenny wadliwy i 5 żytni dobry - 26,8%

• kompleksy 6 żytni słaby i 7 żytni bardzo słaby- 43,8%,

• kompleks 8 zbożowo-pastewny mocny - 0,3%,

• kompleks 9 zbożowo-pastewny słaby - 0,2%,

• użytki zielone 2z średnie - 58,2%,

• użytki zielone 3z słabe i bardzo słabe - 41,8%. (wg Warunki przyrodnicze ... 1987).

Badania średniej zasobności gleb w składniki pokarmowe, przeprowadzone w latach 1998-2001 na 2 089 ha użytków rolnych wykazały, że zawartość bardzo niską i niską fosforu posiadało 28%, potasu - 72% i magnezu - 29% badanych gleb (wg Stacji Chemiczno-Rolniczej w Koszalinie (średnio w powiecie odpowiednio: P - 32%, K - 48% i Mg - 29%).

1. Grunty rolne niewykorzystywane gospodarczo

Na obszarze gminy znajdują się nie wykorzystane rolniczo użytki rolne. Są to zarówno grunty pozostające w Zasobie WRSP (obecnie Agencji Nieruchomości Rolnych) jak też odłogowane grunty prywatne.

Na dzień 1.01.2003 r. na terenie gminy znajdowało się 1 129 ha nie wykorzystanych użytków rolnych, pozostających w Zasobie Własności Rolnej Skarbu Państwa, w tym: 853 ha gruntów ornych i sadów, 217 ha łąk trwałych i 59 ha pastwisk trwałych. Grunty te to w większości użytki rolne pochodzące ze zlikwidowanych, licznych na tym obszarze, gospodarstw państwowych oraz grunty PFZ. Pośród nie zagospodarowanych użytków przeważają słabsze grunty orne, szczególnie w środkowej i północnej części gminy oraz trwałe użytki zielone w dolinie rzeki Wieprzy i jej dopływów.

Wieloletnie zaniechanie uprawy na odłogowanych użytkach rolnych, spowodowało zachwaszczenie oraz naturalną sukcesję wtórnych zbiorowisk roślinnych zawierających w swym składzie liczne gatunki roślin lasotwórczych. Zaprzestanie działalności rolniczej na zmeliorowanych łąkach i pastwiskach doprowadziło dodatkowo do zaniedbań w zakresie konserwacji urządzeń melioracyjnych szczegółowych a w konsekwencji do ich dewastacji i degradacji obszaru.

Tereny i obiekty kubaturowe po pgr, stanowiące dawniej ośrodki produkcji, przetwórstwa i obsługi rolnictwa zostały w większości sprzedane lub wydzierżawione, ale nadal pewna ich część nie jest wykorzystywana gospodarczo lub wykorzystywana jedynie częściowo. Przyczynił się do tego upadek hodowli oraz likwidacja zakładów przetwórstwa rolnego i technicznej obsługi rolnictwa. Część tych obiektów wykazuje znaczne oznaki degradacji.

2.2. Charakterystyka elementów przyrody ożywionej gminy

5. Główne formy użytkowania terenu

Udział i przestrzenny rozkład poszczególnych form użytkowania ziemi nadają gminie charakter leśno-rolniczy. W strukturze użytkowania gruntów zarówno - miasta, jak i gminy Kępice - dominują lasy, co sprawia, że gmina Kępice zajmuje pierwsze miejsce w powiecie pod względem lesistości. Lesistość obszaru wynosi 61,4% (średnio w powiecie 36,1%)

Użytki rolne zajmują niespełna 1/3 powierzchni gminy, wśród nich zdecydowanie przeważają grunty orne, które stanowią ponad 80% gruntów rolnych gminy. Grunty te występują wyspowo wśród zwartych kompleksów leśnych, ich większe jednolite areały znajdują się w północnej części gminy. Trwale użytki zielone stanowią niespełna 5% obszaru gminy, co w dużej mierze związane jest ze znikomym udziałem naturalnych zbiorników wodnych i cieków, w sąsiedztwie których użytki te zazwyczaj występują.

Tabela: Powierzchnia geodezyjna miasta i gminy Kępice według kierunków wykorzystania. Stan w dniu 1.01.2003 r.

Wyszczególnienie	Powierzchnia w ha			Udział w powierzchni całkowitej %
Ogółem	Miasto	Wieś	Razem	Miasto	Wieś	Razem
		611	28 732	29 343	100,0	100,0	100,0
Użytki rolne	19	9 282	9 301	3,1	32,3	31,7
w tym: grunty orne	10	7 526	7 536	1,6	26,2	25,7
sady	1	13	14	0,2	0,0	0,0
łąki trwałe	1	982	983	0,2	3,4	3,4
pastwiska trwale	2	443	445	0,3	1,5	1,5
grunty rolne zabudowane	5	255	260	0,8	0,9	0,9
grunty pod stawami	0	7	7	0	0,0	0,0
grunty pod rowami	0	56	56	0	0,3	0,2
Grunty leśne oraz gr. zadrz. i zakrzew.	435	17 657	18 092	71,2	61,5	61,7
w tym: lasy	434	17 583	18 017	71,0	61,2	61,4
Grunty zabudowane i zurbanizowane	123	642	765	20,1	2,2	2,6
Grunty pod wodami	22	406	428	3,6	1,4	1,5
Użytki ekologiczne	0	0	0	0	0	0
Nieużytki	9	719	728	1,5	2,5	2,5
Tereny różne	3	26	29	0,5	0,1	0,1

Źródło: Wykaz gruntów według stanu na: 2003-01-01. Starostwo Powiatowe w Słupsku.

W porównaniu do średnich wartości dla powiatu słupskiego, gmina Kepice charakteryzuje się wyższym udziałem powierzchni lasów, niższy jest natomiast udział wszystkich pozostałych form użytkowania ziemi.

6. Zbiorowiska roślinne

W krajobrazie gminy dominują zbiorowiska leśne (krajobraz borów i borów mieszanych oraz krajobraz niżowych buczyn i acidofilnych dąbrów). Tylko stosunkowo niewielkie obszary żyźniejszych gleb, na słabiej skonfigurowanych terenach północnej i południowo-zachodniej części gminy wykorzystywane są rolniczo. Wśród zbiorowisk leśnych przeważają suboceaniczne śródlądowe bory sosnowe świeże. Rozległe, zwarte obszary borów występują w południowo-wschodniej części gminy, mniejsze powierzchnie zajmują one w części północno-zachodniej. Sąsiadują z nimi mniejsze powierzchniowo fragmenty acidofilnego pomorskiego lasu bukowo-dębowego oraz kwaśnej i żyznej buczyny niżowej, w większości skupione w południowo-zachodniej i północno-wschodniej części gminy.

Na zboczach dolin rzecznych Wieprzy, Studnicy, Bystrzenicy oraz ich dopływów zachowały się wąskie pasma grądu pomorskiego, w partiach podstokowych łegu olszowego i jesionowo-olszowego, na terasach zalewowych - olesu.

Zbiorowiska nieleśne reprezentowane są głównie przez rozległe torfowiska niskie w dolinie Bystrzenicy, częściowo zmeliorowane, zajmowane obecnie przez eutroficzne łąki wilgotne (rdestowo-ostrożeniowe), różnorodne zbiorowiska szuwarowe, ziołoroślowe i turzycowiska, występujące w szerszych odcinkach doliny Wieprzy. Dzięki urozmaiconej rzeźbie terenu częste są zbiorowiska źródliskowe, występujące w wąwozach, jarach oraz na stromych zboczach dolin rzecznych. W toni wodnej różnego rodzaju zbiorników - rzek, starorzeczy i jezior, rozwijają się zbiorowiska roślinności wodnej, ze strefami brzegowymi związane są zbiorowiska roślinności przybrzeżnej.

Charakterystyczne dla terenu gminy jest występowanie licznych fragmentów zbiorowisk mszarów wysokotorfowiskowych na terenach torfowisk wysokich kotłowych w zagłębieniach czołowomorenowych wzgórz, głównie w południowo-zachodniej i środkowej części terenu. W tym rejonie występują również mniejsze powierzchniowo torfowiska niskie oraz przejściowe.

Teren miasta Kepice również wyróżnia się w powiecie najwyższym wskaźnikiem lesistości, wynoszącym ok. 70 %. Spowodowane jest to głównie niedostępnością większości terenów miasta, położonego w skonfigurowanym rejonie głęboko wciętej doliny Wieprzy oraz sąsiednich wzgórz morenowych.

Na terenie miasta w dolinie Wieprzy występują dość rozległe płaty różnorodnych zbiorowisk szuwarowych, zarośli wierzbowych, fragmenty bagiennych lasów olszowych. Na wierzchowinie przeważają zbiorowiska subatlantyckiego boru sosnowego świeżego oraz fragmenty kwaśnej buczyny niżowej skupione na górze Chomnickiej.

7. Obszary leśne

Na terenie gminy Kępice lasy zajmują łącznie ok. 17 577 ha, czyli ok. 61,4% powierzchni. Lasy w zarządzie PGL zajmują 17 489 ha. Administrowane są przez Nadleśnictwa: Warcino (największa powierzchnia), Trzebielino, Dretyń, Polanów i Sławno. Lasy osób fizycznych zajmują 49 ha, lasy w Zasobie ANR - ok. 33 ha, lasy gminne - 6 ha.

W granicach miasta Kępice lasy zajmują 428 ha i stanowią 71% powierzchni. Zarządzane są przez PGL.

Lasy pokrywają tereny o najbardziej urozmaiconej rzeźbie terenu, a także obszary równin sandrowych, najmniej korzystne dla rolnictwa. Dominują siedliska boru świeżego i boru mieszanego świeżego (70%). Siedliska lasów mieszanych świeżych oraz lasów świeżych zajmują 20%. Siedliska hydrogeniczne lasów wilgotnych, bagiennych, olsów - 10%. Ok. 20% siedlisk leśnych jest pochodzenia porolnego, najczęściej pokryte są drzewostanami niezgodnymi z typem siedliska.

W drzewostanach dominuje sosna - na 75% powierzchni drzewostanów. Drugie miejsce zajmuje buk - jako gatunek panujący na 6% powierzchni. Kolejne gatunki lasotwórcze to: brzoza - 5%, dąb - 4%, świerk - 6,5%, olsza - 2%. Jakość techniczna drzewostanów osiąga średnią wartość - lokalnie dobrą. Na 486 ha występują drzewostany najlepszej jakości, tzw. nasienne gospodarcze (sosnowe, dębowe, modrzewiowe, świerkowe), wykorzystywane w celu pozyskiwania nasion i produkcji sadzonek.

8. Wybrane elementy flory i fauny

Do najbardziej charakterystycznych przedstawicieli flory należą gatunki związane z obszarami lasów - szczególnie lasów siedlisk hydrogenicznych, występujących w dolinach rzek Wieprzy i Studnicy oraz mniejszych cieków. W zachowanych, niewielkich fragmentach łęgów i grądów, o wielogatunkowej strukturze runa, spotyka się liczne gatunki rzadkich geofitów wiosennych: kokorycz wątła, złoć żółta, łuskiewnik różowy. W późniejszych okresach wegetacyjnych pojawiają się licznie: kokoryczka wielokwiatowa, marzanka wonna, gwiazdnica wielkokwiatowa, czworolist pospolity oraz gatunki szerokolistnych traw - prosownica rozpierzchła, perłówka zwisła, wiechlina gajowa.

Do charakterystycznych należy również flora licznych obszarów torfowisk wysokich, przejściowych i źródliskowych W ich obrębie, w zbiorowiskach ziołorośli, mechowisk i turzycowisk zachowały się gatunki, których występowanie ograniczone jest wyłącznie do tego typu siedlisk. Większość z nich jest chroniona ściśle lub częściowo, a ponadto należą do gatunków rzadkich, zagrożonych lub ginących, umieszczonych na “czerwonych listach” Pomorza i Polski. Należą do nich, np: rosiczka okrągłolistna, bagnica torfowa, modrzewnica zwyczajna, bobrek trójlistkowy, siedmiopalecznik błotny, czermień błotna, przygiełka biała, rzadkie gatunki turzyc, skrzypów, liczne storczyki oraz wiele gatunków mszaków, w tym rzadkich gatunków wątrobowców.

Z uwagi na brak opracowań faunistycznych dotyczących terenu gminy, informacje o poszczególnych grupach zwierząt są szczątkowe lub dawne i niezweryfikowane. Niektóre dane zawarte są w planach urządzenia oraz programach ochrony przyrody nadleśnictw z terenu gminy i dotyczą głównie liczebności populacji ssaków łownych (dzik, sarna, jeleń, lis) oraz stref stanowisk lęgowych zwierząt objętych ścisłą ochroną gatunkową - przede wszystkim ptaków.

Rozległe kompleksy leśne stwarzają dobre warunki gniazdowania dla ptaków drapieżnych: orlika krzykliwego, kani rdzawej, bociana czarnego oraz drobnych gatunków śpiewających (wymienione w rozdziale 2.3.1. o ochronie gatunkowej). Na terenach podmokłych łąk spotyka się żurawia, czaplę, łabędzia niemego. Z leśnymi odcinkami wciętych dolin rzecznych Wieprzy i Studnicy związane są stanowiska pliszki górskiej i zimorodka.

W większych rzekach gminy Wieprzy i Studnicy spotykamy ryby łososiowate - pstrąga potokowego i tęczowego (ten ostatni może pochodzić z hodowli), troć wędrowną (w okolicy Kępic) oraz cierniki, okonie, kiełbie, płocie, ukleje, miętusa, minoga strumieniowego i rzecznego, lipienia.

Ze środowiskiem wodnym związane jest również występowanie wydry i bobra.

Szczególną atrakcją faunistyczną jest stanowisko niezwykłe dziś rzadkiego gatunku gada - żółwia błotnego w południowo-zachodniej części gminy.

Na obszarach większych kompleksów leśnych, we wschodniej części gminy bytują liczne populacje jeleni, dzików, saren, występują obie kuny, borsuk, lis, jenot, na polach spotykane są nieliczne zające szaraki.

4. Charakterystyka obszarów funkcjonalnych

4. Formy prawnej ochrony przyrody i ochrona gatunkowa roślin i zwierząt

Przyrodnicze obszary chronione zajmują na terenie gminy 19,5% jej powierzchni - ok. 600 ha. Należą do nich: część obszaru chronionego krajobrazu, 1 rezerwat przyrody, 68 pomników przyrody.

Obszar Chronionego Krajobrazu “Jezioro Łętowskie oraz okolice Kępic” - utworzony Uchwałą WRN w Słupsku Nr X/42/81, z dn. 8 grudnia 1981 r. (Dz. Urz. Woj. Słupskiego z 1981 nr 9, poz. 23, z 1994 nr 31, poz. 184, z 1998 nr 19, poz. 82), dla ochrony malowniczych przełomów i zakoli w dolinie Wieprzy oraz rozległych kompleksów leśnych, z lęgowiskami orła bielika, rybołowa, błotniaka stawowego, bąka i perkoza.

Rezerwat przyrody - “Torfowisko Potoczek”, pow. 15,24 ha, utworzony Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 26 marca 1982 r. (M. P. Nr 10, z dn. 6 kwietnia 1982 r., poz. 74, zm. MP nr 15 z 22 czerwca 1984 r. poz.107). Jest to rezerwat leśny częściowy, utworzony w celu zachowania zbiorowisk torfowiskowych oraz drzewostanu na siedlisku boru wilgotnego. Najcenniejszym przedmiotem ochrony w rezerwacie jest wyjątkowo liczna populacja rzadkiego gatunku storczyka - listery sercowatej.

Pomniki przyrody

Na terenie gminy ustanowiono 68 pomników przyrody - pojedynczych egzemplarzy okazałych gatunków drzew, grup drzew, alej oraz głazów narzutowych. Najliczniejsze grupy drzew znajdują się w m. Żelice - 5 dębów oraz nad jez. Nakło - 4 dęby. Grupy 2 do 3 dębów położone są w Warcinie przy drogach do Biesowic i Osowa, Pustowie, Żelicach, Korzybiu, Obłężu i Osiekach. Pozostałe grupy drzew to 4 z gatunku cis pospolity, przy pałacu w Biesowicach, 3 z gatunku klon jawor przy szkole podstawowej w Warcinie, 2 lipy drobnolistne przy drodze Biesowice - Pustowo oraz 2 buku zwyczajne w Warcinie. Ochroną objęto także dwie aleje lipowe, dłuższa licząca 81 drzew, prowadząca do dworu w Bronowie oraz licząca 27 drzew w Warcinie. Pojedyncze drzewa należą do gatunków: dąb szypułkowy, lipa drobnolistna, buk zwyczajny i jesion wyniosły oraz po jednym egzemplarzu z gatunków żywotnik olbrzymi, jabłoń dzika płonka i sosna zwyczajna. Objęte ochroną drzewa z gatunku świerk zwyczajny w parku w Warcinie uschły lub zostały zniszczone przez wichurę. Największe koncentracje pomników przyrody znajdują się w parku pałacowym w Warcinie oraz w m. Żelice Górne. Zwraca uwagę znaczna liczba - 13 - głazów narzutowych, zlokalizowanych na terenach lasów, głównie w sąsiedztwie wsi Chorówko i Mzdowiec.

Pomniki utworzono na podstawie kilku aktów prawnych: Orzeczenia Wojewody Słupskiego Nr 289/155 z 10.05. 1984 r., Rozporządzeń Wojewody Słupskiego Nr 51/95 z dnia 28.08.1995 r. oraz Nr 2/90 z 31.07.1990 r., a także Orzeczenia WRN w Koszalinie Nr 13/199 z 20.10.1971 r.

Formy ochrony proponowane

Do najcenniejszych obszarów na terenie gminy należy dolina Wieprzy postulowana do objęcia ochroną jako korytarz ekologiczny rangi krajowej w systemie obszarów chronionych ECONET - Polska). Cenne są również tereny występowania różnych typów torfowisk, szczególnie mszarów wysokotorfowiskowych i źródlisk, z unikalną fauną i florą.

W Studium uwarunkowań gminy postuluje się objęcie ochroną prawną:

• całej doliny Wieprzy,

• rejon ujścia Studnicy do Wieprzy (w formie ZPK “Dolina Studnicy”),

• śródleśne jeziorka, torfowiska i źródliska w dolinie Wieprzy, Studnicy i ich dopływów, w formie użytków ekologicznych,

• dolinki małych rzeczek, dopływów Wieprzy, Bystrzenicy i Grabowej,

• żródliska rzeki Kwaczy,

• powiększenie Obszaru Chronionego Krajobrazu, “Okolice Kępic...”.

Cały korytarz ekologiczny Wieprzy, łącznie z korytarzem uchodzącej do niej Studnicy postulowano do objęcia ochroną w formie Obszaru Chronionego Krajobrazu w Koncepcji obszarów chronionych regionu słupskiego, opracowanej w 1999 r. dla Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody woj. pomorskiego.

Na terenie gminy ochrona gatunkowa realizowana jest na podstawie:

• Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 26 września 2001 w sprawie określenia listy gatunków zwierząt rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą i częściową oraz zakazów dla danych gatunków i odstępstw od tych zakazów (Dz. U. Nr 130, poz. 1456),

• Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie określenia listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą i częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów (Dz. U. nr 106, poz. 1167).

• Rozporządzenia Wojewody Słupskiego nr 1 z dnia 30 lipca 1990 r. i dotyczy chronionych gatunków ptaków drapieżnych, dla których wyznacza się strefę ochronną w celu ochrony ich lęgowisk (puchacz, orlik krzykliwy).

Gatunki zwierząt objęte ochroną ścisłą na terenie gminy reprezentują:

ryby: strzebla potokowa, głowacz białopłetwy, minog strumieniowy,

płazy: traszka zwyczajna i grzebieniasta, ropucha szara, żaby: moczarowa, wodna, śmieszka, jeziorkowa,

gady: jaszczurka zwinka i żyworodna, padalec zwyczajny, żmija zygzakowata, żółw błotny,

ssaki: wiewiórka, kret (poza ogrodami), ryjówka aksamitna, ryjówka malutka, nietoperze: nocek rudy, gacek wielkouch, jeż, wydra (poza stawami), borsuk, obie kuny, łasica,

ptaki: perkoz dwuczuby, kruk, kania ruda, bocian biały, łabędź niemy, gągoł, błotniak stawowy, myszołów, przepiórka, turkawka, żuraw, kukułka, jerzyk, zimorodek, bekas kszyk, dzięcioły średni i duży, sowa uszata, skowronek polny, brzegówka, oknówka, świergotek polny, świergotek łąkowy, świergotek drzewny, pliszka siwa i górska, strzyżyk, pokrzywnica, rudzik, słowik szary, kopciuszek, pleszka, pokląskwa, białorzytka, kos, drozd śpiewak, paszkot, trzciniak, piegża, pierwiosnek, piecuszek, mysikrólik, muchołówka szara, muchołówka żałobna, sikora uboga, modraszka, bogatka, czubatka, wilga, dzieżba gąsiorek, sójka, kruk, szpak, wróbel, zięba, grubodziób, trznadel, potrzos.

Do gatunków zwierząt objętych ochroną częściową (sezonową) należą: minóg rzeczny (dorosła postać), kiełb, karaś, ciernik, węgorz szczupak, pstrąg potokowy, kaczka krzyżówka, łyska, czernica, gołąb grzywacz, słonka, gęś gęgawa, czapla siwa, wrona, sroka, zając szarak, bóbr, jenot, sarna, jeleń, dzik, daniel, lis.

ochrona gatunkowa roślin

Do gatunków roślin chronionych spotykanych na terenie gminy należą:

-chronione ściśle - storczyki: kukułka plamista, kukułka szerokolistne, kruszczyk szerokolistny, listera sercowata, rosiczka okrągłolistna, widłaki: jałowcowaty i goździsty, grążel żółty, grzybienie białe, paprotka zwyczajna, wawrzynek wilczełyko, wrzosiec bagienny, bluszcz pospolity (naturalne stanowiska),

-chronione częściowo - konwalia majowa, kruszyna pospolita, marzanka wonna, bagno zwyczajne, wilżyna ciernista, kocanki piaskowe, kalina koralowa, porzeczka czarna, bobrek trójlistkowy, goździk kropkowany i kartuzek, przylaszczka pospolita.

Ochrona gatunkową objęte są również gatunki roślin zarodnikowych. Ochronie ścisłej podlegają: wszystkie gatunki mchów torfowców i porostów oraz gatunki grzybów poza wielkoowocnikowymi. Natomiast ochronie częściowej podlegają: wszystkie gatunki mchów brunatnych oraz gatunki grzybów wielkoowocnikowych.

ochrona siedlisk

Oprócz ochrony gatunkowej, rozporządzeniem Ministra Środowiska wprowadzono ochronę siedlisk - siedliska przyrodnicze podlegające ochronie na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 sierpnia 2001 roku (Dz. U. Nr 92, poz. 1029).

Na terenie gminy można wyróżnić znaczną ich liczbę wraz z zachowanymi fragmentami płatów roślinności reprezentującymi charakterystyczne dla tych siedlisk grupy syntaksonomiczne. Należą do nich:

• starorzecza i inne naturalne, eutroficzne zbiorniki wodne (Nymphaeion, Potamogetonion),

• mokre łąki użytkowane ekstensywnie (Cirsio-Polygonetum),

• torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe) oraz zdegradowane, lecz zdolne do naturalnej i stymulowanej regeneracji (Sphagnetalia magellanici, Rhynchosporion albae),

• torfowiska przejścioe i trzęsawiska (Caricion lasiocarpae),

• kwaśna buczyna niżowa (Luzulo pilosae-Fagetum),

• grąd subatlantycki (Stellario-Carpinetum),

• acidofilne dąbrowy (Fago-Quercetum),

• łęg olszowo-jesionowy (Circaeo-Alnetum),

• olsy i łozowiska (Alnetea glutinosae),

5. Lasy ochronne

Na terenie miasta Kępice wszystkie lasy - 428 ha posiadają status ochronności przede wszystkim w grupie podstawowej lasów wodochronnych, z funkcją towarzyszącą - położeniem w granicach administracyjnych miast. Lasy ochronne w gminie zajmują ok. 1 700 ha. Zlokalizowane są przede wszystkim wzdłuż dolin Wieprzy i Studnicy, w obniżeniach wokół jezior, na stromych stokach. Pełnią zróżnicowane funkcje podstawowe: wodochronne - 1 210 ha, stanowiące ostoje chronionych gatunków zwierząt - 200 ha, glebochronne na powierzchni - 160 ha, lasy o szczególnym znaczeniu przyrodniczo-naukowym - 72 ha i wyłączone drzewostany nasienne - 7 ha.

6. Zieleń urządzona i chronione walory krajobrazu kulturowego

W gminie Kępice zachowały się niezbyt liczne - w porównaniu do pozostałych gmin powiatu słupskiego - przykłady zabytkowej zieleni urządzonej. Pośród nich znajduje się jednak najlepiej zagospodarowany w powiecie zespół pałacowo - parkowy w Warcinie, a także dobrze utrzymane fragmenty parków w Biesowicach i Przytocku. Stan pozostałych pozostawia wiele do życzenia - obiekty w Barcinie, i Płocku (rejestr zabytków) oraz Barwinie, Kotłowie, Obłężu i Osiekach (ewidencja) niszczeją i stan ich nie pozwala nawet wyobrazić sobie ich niegdysiejszej świetności.

W niewielkim stopniu zachowało się 15 zinwentaryzowanych cmentarzy poewangelickich, figurujące w rejestrze zabytków (4) i ewidencji konserwatorskiej. Pozostał po nich przeważnie zabytkowy drzewostan, czasem układ kompozycji i nieliczne grobowce i nagrobki. Duże wrażenie robi obiekt w Osowie (rejestr) z piękną, godną ochrony aleją dębową.

Bardzo charakterystycznym i dobrze zachowanym elementem w krajobrazie gminy są natomiast obsadzane alejami i szpalerami drzew liściastych drogi wiejskie i aleje prowadzące do majątków ziemskich. W nasadzeniach przeważają klony, jawory, lipy i jesiony, można też spotkać fragmenty alej dębowych, bukowych, akacjowych czy wierzbowych. Z uwagi na obecnie niewielki ruch na przeważającej części tych dróg (nawierzchnie brukowane i gruntowe), nasadzenia zachowane są w większości dobrze.

Zmiany społeczno - gospodarcze, własnościowe i migracje narodowościowe, jakie miały miejsce na terenie całego Pomorza w 2 połowie XX wieku, przyczyniły się do utraty pierwotnego znaczenia i w konsekwencji znacznej degradacji całej niemal zieleni komponowanej i urządzonej - również na terenie gminy Kępice. W jej miejsce - szczególnie po roku 1990 - wkracza coraz szerzej zieleń ozdobnych i rekreacyjnych ogrodów przydomowych. Tylko w niektórych przypadkach są to jednak pokaźne założenia, które można nawet określić, jako krajobrazowe. Niewielka powierzchnia większości ogrodów sprawia, iż miejsce rozłożystych lip i dębów, zajmują w nich drzewa i krzewy iglaste, żywotniki, różaneczniki i inne gatunki obce. Nie sposób jednak nie uznać, iż właśnie estetyka ogrodów przydomowych i stosowane w nich nasadzenia mają dziś znaczący wpływ na obraz zieleni urządzonej w gminie Kępice. Najwięcej ciekawych przykładów współczesnego kształtowania zieleni można znaleźć w Korzybiu i Kępicach. Nietypowym przykładem większego założenia rekreacyjnego, z wykorzystaniem kaskad wodnych i zieleni jest zlikwidowany folwark w Przyjezierzu. Można zwrócić również uwagę na aktualnie kształtowane założenie reprezentacyjne w Podgórach. Szczególnymi przykładami zieleni urządzonej są też szkółka drzew ozdobnych w Biesowicach oraz kompleksy ogródków działkowych.

W gminie Kępice istnieją też dobre przykłady zagospodarowania współczesnej zieleni publicznej. Można tu wymienić dwa duże parkowe skwery oraz siedzibę Nadleśnictwa w mieście, zagospodarowany na miejsce pamięci - a jednocześnie zabawy dzieci - plac wiejski w Obłężu, zadbany teren wokół szkoły w Barcinie, otoczenie nowego kościoła w Korzybiu oraz elektrowni wodnych w Biesowicach i Ciecholubiu. Specyficzne zagospodarowanie zieleni spotykamy w kompleksach sportowych - Warcino, Kępice i na boiskach wiejskich (Przytocko, Biesowice …).

Krajobraz gminy kształtuje także budownictwo historyczne. Większość miejscowości należała do majątków ziemskich, gdzie w parku stał dwór właściciela, a prócz zabudowy gospodarczej i czworacznej na folwarku istniały również zagrody chłopskie - w znacznej części w formie skromnych zabudowań kolonijnych. Stąd też najliczniej reprezentowana jest XIX - wieczna zabudowa skupiona w kompleksach dworsko - folwarcznych, reprezentowana przez pałace, dwory, budynki gospodarcze i zagrodowe.

Spośród 16 pałaców i dworów inwentaryzowanych przed II wojna światową - w różnym stopniu zachowało się zaledwie 7. Są to budowle barokowe, klasycystyczne i późnoklasycystyczne oraz eklektyczne, datowane od XVIII do XX w. Pałace w Barcinie, Biesowicach i Warcinie oraz dwory w Bronowie i Płocku wpisano do rejestru zabytków; pałace w Bronowie i Przytocku figurują w ewidencji. Obiekty te użytkowane są w różny sposób - jako siedziby szkół i domów opieki (Warcino, Przytocko) spółek i podmiotów gospodarczych (Biesowice, częściowo Barcino), wreszcie zamieszkane przez osoby prywatne, w tym byłych - na ogół bezrobotnych - pracowników pgr. Stan tych obiektów jest na ogół dobry. Zagrożony dewastacją jest niestety piękny, barokowy pałac w Barcinie.

Zachowało się też kilka o znacznej wartości założeń folwarcznych z 2-giej połowy XIX i 1-szej połowy XX wieku - w Pustowie, Biesowicach, Barcinie, Osiekach Płocku, Przytocku i Warcinie, a także fragmenty i pojedyncze budynki w Ciecholubiu, Barwinie i Obłężu. Część z nich jest nadal użytkowana, co nie znaczy, że utrzymywana we właściwym stanie. Pośród zabytkowej zabudowy gospodarczej wyróżnia się XVIII wieczny budynek wozowni przy pałacu w Warcinie, a także imponujący, z bogato zdobioną fasadą spichlerz w Biesowicach.

Na terenie gminy Kępice niewiele zachowało się przykładów historycznej zabudowy wiejskiej. Przeważają proste, lecz o dobrych proporcjach budynki murowane, czasem ze skromnym detalem architektonicznym. W Przytocku zachowały się - niespotykane niemal na obszarze powiatu słupskiego - drewniane budynki mieszkalne z przełomu XIX - XX w. typowe dla terenów południowej Kaszubszczyzny.

Charakterystyczne dla wsi w gminie Kępice są natomiast budynki o małomiasteczkowym charakterze - niewielkie - 2 lub 3-piętrowe o kilku mieszkaniach, mieszczące też czasem wiejskie sale i świetlice (np. Barcino, Biesowice, Obłęże, Osowo, Warcino …). Pięknym - choć nietypowym dla gminy - przykładem reprezentacyjnej willi jest wpisana do rejestru zabytków „pastorówka” w Biesowicach. Dla wiejskiego krajobrazu znaczące są też niewielkie wiejskie szkółki z początku XXw oraz urokliwe leśniczówki - świadczące o silnym związku gminy z gospodarką leśną.

W mieście Kępice zachował się unikatowy kompleks zabudowy, związany z budową linii kolejowej - budynek dworca z pięknym placem, do którego prowadzi kasztanowa aleja, nastawnia i wieża wodna, a także rozciągnięte po obu stronach głównej ulicy budynki mieszkalne, wzniesione z czerwonej cegły wypełniającej drewniany szkielet. Zespół ten - pod warunkiem zadbania i wyróżnienia w krajobrazie miasta - nadaje Kępicom niepowtarzalny charakter. Historyczną zabudowę miejską, składającą się głównie z zespołów skromnej zabudowy jednorodzinnej z pierwszej połowy XX w. (ponad 100 pozycji w ewidencji konserwatora) dopełniają budynki publiczne - szkoła, dawna siedziba banku i dom kultury.

Obok folwarcznych budynków gospodarczych, wielką wartość dla krajobrazu gminy mają też pozostałości historycznej architektury przemysłowej i obiekty publiczne. Większość z nich związana jest z koleją żelazną - stacje kolejowe w Korzybiu (z jedyną już chyba ocalałą w regionie lokomotywownią) i Kępicach, a także nanizane jak koraliki na towarzyszącą biegowi Wieprzy linię do Szczecinka, maleńkie - dziś już nieczynne - stacyjki w Biesowicach i Ciecholubiu. Pięknie wpisały się też w krajobraz dolin Wieprzy i Studnicy małe elektrownie wodne w Kępicach, Kępce i Ciecholubiu - ta ostatnia powstała z rozbudowanego zabytkowego młyna. W większości wsiach stoją też stacje transformatorowe z okresu pierwszej elektryfikacji - a więc początków XX wieku - niejednokrotnie o interesującej architekturze przemysłowej. W Kępicach na wysokiej skarpie nad Wieprzą górują imponujące fabryczne budynki dawnej papierni.

Wartościowym elementem krajobrazu gminy są też nieliczne zabytkowe kościoły otoczone starodrzewiem: w Barcinie (XVI w. murowany) Osowie (XVI - XVII w. murowany, wzniesiony na wzgórzu), Ciecholubiu (szachulcowy, XVIII - XX w, niestety niszczeje), Biesowicach i Płocku (XIX w. murowane). Wszystkie obiekty wpisano do rejestru konserwatora.

2.4. Ocena wielkości zasobów i walorów środowiska gminy

Najważniejsze zasoby i walory środowiska	występowanie na terenie gminy	znaczenie w opinii mieszkańców *
zasoby leśne	tak, bardzo duże - 61% powierzchni gminy	xxxxx
atrakcyjny krajobraz	tak, bardzo urozmaicony, bogaty w szerokie panoramy. Na znacznej części obszarów zabudowanych walory częściowo obniżone przez degradację zabudowy.	xxxx
czyste wody powierzchniowe	nie bardzo, wody Wieprzy i mniejszych dopływów zanieczyszczone bakteriologicznie, niezbyt czyste badane wody jeziora w Obłężu	xxxx
czyste powietrze atmosferyczne	tak, na całym obszarze	xxxx
znaczące zasoby wód podziemnych	tak, GZWP „Polanów”,	xxxx
różnorodność biologiczna, występowanie chronionych gatunków roślin i zwierząt	tak, znaczna ilość gatunków, w tym unikatowy w Polsce żółw błotny	xxxx
obszary i obiekty przyrodnicze o uznanej wartości, objęte ochroną prawną	tak, fragment obszaru chronionego krajobrazu, rezerwat, użytki ekologiczne, liczne pomniki przyrody. Znacznie większe możliwości i potrzeby	xxx
rozwinięta sieć rzek, strumieni i cieków powierzchniowych	tak, rzeka Wieprza, liczne mniejsze dopływy i cieki, możliwe zwiększenie retencji poprzez budowę małych zbiorników wodnych	xxx
jeziora, duże zbiorniki wodne	w średnim stopniu, kilka niewielkich jezior i sporo małych zbiorników. Wszystkie możliwe dla wykorzystania rekreacyjnego	xxx
wartościowe elementy krajobrazu kulturowego	w stopniu średnim, Zagospodarowany zespół pałacowo-parkowy w Warcinie, niewielkie elektrownie wodne na Wieprzy. Pozostałe, w większości o randze lokalnej, w znacznej części ulegają dewastacji	xxx
dobrej jakości gleby	w stopniu średnim, rekompensuje to wysoka kultura rolna.	xxx
łagodny klimat	tak, pozostający pod wpływem basenu Morza Bałtyckiego	xxx
zasoby energii odnawialnej	w stopniu średnim, możliwość wykorzystania energii wodnej	xxx
korzystne położenie geograficzne	nie, w oddaleniu od głównych szlaków komunikacyjnych i ośrodków rozwoju gospodarczego.	xx
zasoby geologiczne i złoża kopalin	nie udokumentowano, prawdopodobnie niewielkie lokalne złoża kopalin pospolitych	x

• -w skali od jednej (x) do pięciu (xxxxx) gwiazdek

3. Stan i tendencje przeobrażeń środowiska przyrodniczego gminy

1. Rzeźba terenu i przyczyny jej przekształceń

Przeobrażenia rzeźby terenu związane są zazwyczaj z pozyskiwaniem kopalin, składowaniem odpadów, regulacją stosunków wodnych (kanały, rowy, wały przeciwpowodziowe), użytkowaniem rekreacyjnym, realizacją dużych liniowych elementów infrastruktury technicznej (drogi), robotami niwelacyjnymi typowymi dla terenów zabudowy osiedlowej.

Przekształcenia rzeźby związane z eksploatacją surowców są na terenie gminy niewielkie. Chaotyczną nie uregulowaną prawnie eksploatację piasków prowadzono w okolicy Starego Chorowa (wyrobiska wykorzystywano dawniej jako miejsce składowania odpadów), Podgór, Kruszki, w Korzybiu, na Górze Chomnica w Kępicach. Większość nieczynnych wyrobisk podlega samoczynnemu procesowi zarastania krzewami i drzewami. Użytkowane wyrobisko w Podgórach wymaga spełnienia warunków określonych w prawe geologicznym i górniczym lub podjęcia rekultywacji.

W związku ze znaczną konfiguracją rzeźby terenu w krajobrazie gminy stosunkowo często spotykane są wykopy pod linie kolejowe i nasypy pod drogi. Pogłębiano zagłębienia pod lokalizację stawów, część z nich otoczona została groblami. Obwałowane i skanalizowane zostały niewielkie odcinki koryta Studnicy i Wieprzy w rejonach urządzeń hydroenergetycznych w Ciecholubiu i w Kępce (Biesowice). Wałami ziemnymi otoczony został teren składowisk odpadów w Obłężu. Prace niwelacyjne prowadzono pod lokalizacje wiejskich boisk sportowych (Przytocko) i stadionu w Warcinie, a także na terenach produkcyjnych i osiedli budynków wielorodzinnych.

2. Czystość powietrza atmosferycznego i przyczyny zmian jego jakości

W roku 2001 WIOŚ prowadził monitoring dwutlenku azotu i dwutlenku siarki metodą pasywną (w okresie jednego miesiąca) we wszystkich powiatach woj. pomorskiego. Według tej metody średnioroczne stężenie dwutlenku azotu w miejscowości Kępice wynosiło 11 g/m³ (dopuszczalne Da =40 g/m³), dwutlenku siarki 2 g/m³ (dopuszczalne Da =40 g/m³). W opinii WIOŚ stan jakości powietrza ulegał w ostatnich latach zdecydowanej poprawie (Raport o stanie środowiska woj. pomorskiego w 2001r). Jedynie zanieczyszczenia związane bezpośrednio z komunikacją samochodową w sąsiedztwie głównych ciągów komunikacyjnych pozostają na nie zmienionym poziomie lub wzrastają. Dotyczy to zwłaszcza dwutlenku azotu i ozonu, przy ograniczeniu związków ołowiu.

Na obszarze miasta i gminy Kepice istnieją przedsiębiorstwa, dla których Starostwo Powiatowe w Słupsku wydało decyzje zezwalające na emisję do powietrza.

Tabela: wykaz przedsiębiorstw posiadających aktualne decyzje na emisję do powietrza:

Podmiot gospodarczy	lokalizacja	data wydania decyzji	data ważności decyzji
Przedsiębiorstwo Przerobu Metali „METAL - WORKS”	Korzybie	29.11.1999r.	31.12.2005r.
Ubojnia - Masarnia Ryszard Szymczuk	Kępice	06.12.1999r.	31.12.2005r.
Przedsiębiorstwo Produkcyjno - Handlowe „GRAS”	Korzybie	31.12.1999r.	31.12.2005r.
Zakłady Przemysłu Drzewnego „POLTAREX” -tartak	Korzybie	01.11.2000r.	31.12.2006r.
Zakład Energetyki Cieplnej w Kępicach	Kępice	24.04.2001r.	31.12.2006r.
Zakłady Przemysłu Tartacznego i Metalowego	Kępice	22.05.2001r.	31.12.2005r.
„EKO - GARBARNIA” s.c. w Bydgoszczy	Kępice	05.07.2001r.	31.12.2008r.
Zakłady Garbarskie Asia - America Leather Co	Kępice	14.02.2003r.	10.12.2012r.

Tabela: Parametry wybranych emitorów punktowych i źródeł emisji (kotłów i spalanego paliwa)

Lp.	Lokalizacja emitora	Typ i sprawność kotła	Moc urządzeń [MW]	Typ paliwa	Roczne zużycie paliwa [tys.Mg]	komin, wysokość [m]	Urządzenie redukujące
1	2	3	4	5	6	7	11
1	Zakład Przemysłu Tartacznego i Metalowego w Kępicach	parowy typu P-2 wodny MODERATOR	0,6 0,6	drewno, trociny		stalowy, 24
2	OSP Barcino	olejowy WK-65	0,065	olej op. „Ekoterm”	10,0	stalowy, 10	brak
3	OSiR ul. Wojska Polskiego w Kępicach	olejowy WK - 80	0,08	olej op. „Ekoterm”	12,5	stalowy, 14	brak
4	CPN Kępice	wodny CAMINO-II	0,01	drewno	8 m3	mur. 5,0	brak
5	Zakład Energetyki Cieplnej w Kępicach	wodne COMPACT C-250-DH-P wodne COMPACT C-150-DH-P	2,5 1,5	drewno	3100	dwa stalowe, 19,3	dwie baterie multicyklonów
6	ZEC Kępice kotłownia w Biesowicach	2 wodne SŻIIG 1 wodny ES-KA	1,25 0,68	węgiel groszek		stalowy, 35
7	ZPD „Poltarex” Tartak w Korzybiu	wodny prod. rzemieślniczej	0,5	trociny		mur. 29,0

Zanieczyszczenia pyłowe i gazowe emitują do powietrza także gorzelnia w Barcinie, gospodarstwa skarbowe w Osowie, Osiekach i Przytocku, Ośrodek Pomocy Społecznej w Przytocku, Zespół Szkół w Warcinie, szkoły podstawowe oraz warsztaty rzemieślnicze. Głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego jest jednak - tak jak na całym obszarze powiatu słupskiego -spalanie węgla i paliw niskiej jakości w gospodarstwach domowych.

Źródłem pogorszenia jakości powietrza w gminie jest też składowisko odpadów w Obłężu, dla którego ustanowiono strefę ograniczonego użytkowania (500m), jednak z uwagi na położenie, jego uciążliwość dla wsi jest niewielka i daje o sobie znać jedynie wyjątkowo.

3. Natężenie hałasu komunikacyjnego i pochodzącego z innych źródeł, zmiany w klimacie akustycznym,

Hałas, nieodłącznie związany z działalnością człowieka, jest przyczyną degradacji środowiska przyrodniczego, skutkującą obniżeniem poziomu warunków życia. Na obszarze miasta i gminy Kępice źródłami hałasu „zorganizowanego” są głównie:

• środki transportu i komunikacji drogowej, poruszające się po drogach oraz ciągniki rolnicze i ciężkie samochody ciężarowe

• pociągi na linii kolejowej Słupsk - Szczecinek

• zakłady produkcyjne i rzemieślnicze

Spośród wymienionych źródeł najbardziej uciążliwy jest hałas komunikacyjny. Według badań prowadzonych przez Państwowy Instytut Higieny, negatywne subiektywne wrażenia odbiorców powoduje już średnia (powyżej 52 dB) uciążliwość hałasu komunikacyjnego. Dla terenów zabudowy zagrodowej i (jednorodzinnej) - a więc wiejskich ośrodków osadniczych, dopuszczalny poziom hałasu nie powinien przekraczać w porze dziennej 60 dB (55 dB), a w porze nocnej 50 dB (45 dB). Wartości progowe poziomów hałasu, którego źródłem jest ruch pojazdów poruszających się po drogach, których przekroczenie powoduje zaliczenie obszaru do kategorii zagrożonego hałasem, wynoszą dla terenów mieszkaniowych 75 dB w porze dziennej i 67 dB w porze nocnej.

Przez obszar gminy Kępice przebiegają drogi wojewódzkie nr 208 - Barcino - Wielim oraz 209 - Warszkowo - Suchorze - Bytów (niewielki odcinek drogi nr 206 Polanów - Miastko nie przebiega przez obszary zabudowane, stąd też nie był rozpatrywany). Natężenie ruchu mierzone w 2000 r na drodze nr 208 wynosiło 2 250 poj./dobę (Barcino - Kępice, m. Kępice) i wzrosło od roku 1995 blisko dwukrotnie (od poziomu 1165 poj./dobę). Poza granicą miasta Kępice ruch na drodze praktycznie zamiera i jego natężenie na odcinku do granicy województwa (Mzdowo, Mzdowiec) kształtuje się na poziomie 200 poj./dobę (w roku 1995 - 150). Na drodze nr 209 w roku 2000 zmierzono ruch o natężeniu 900 - 1000 poj./dobę, też większy, niż w roku 1995 (600 do 660 poj./dobę). Udział samochodów ciężarowych w ruchu nie przekracza 8%.

Natężenie hałasu drogowego odpowiadające zmierzonej wielkości ruchu kształtuje się na poziomie poniżej 70 dB w porze dziennej, stąd też - pomimo możliwego odczuwania subiektywnej uciążliwości - obszary przy drogach wojewódzkich w mieście i gminie Kępice nie kwalifikują się do kategorii zagrożonych hałasem komunikacyjnym.

Z uwagi na znaczne ograniczenie ruchu pociągów na jedynej czynnej linii kolejowej Słupsk - Szczecinek oraz niewielką ich prędkość, nie stanowi on uciążliwości hałasowej.

Prowadzone badania stwierdzają obniżenie poziomu emisji hałasu z zakładów przemysłowych. Na terenie miasta i gminy Kępice nie wydano decyzji na emisję hałasu, można stąd wnioskować, że w ostatnich latach nie notuje się przekroczeń. Wśród obiektów mogących okresowo emitować hałas, można wymienić zakłady przetwórstwa drewna w Korzybiu, Kepicach, Mzdowie, Warcinie i Żelicach.

4. Źródła wibracji i promieniowania elektromagnetycznego

Przez obszar gminy przebiegają następujące napowietrzne linie elektroenergetyczne o napięciu znamionowym 110kV i wyższym:

Lp.	Przebieg linii w gminie	Długość linii w gminie [km]	Napięcie (kV)
1	Słupsk - Barcino- Obłęże - Kępice - Biesowice - Ciecholub - Przytocko -Miastko	26,0	110kV

W granicach gminy wzniesiono liczne stacje bazowe telefonii komórkowej - punktowe emitory promieniowania elektromagnetycznego - Mielęcino (2), Korzybie (2), Kepice (2), Warcino, Ciecholub, Przytocko. W pobliżu m. Obłęże zlokalizowano Główny Punkt Zasilania GPZ 110/15kV.

5. Czystość wód powierzchniowych i jakość wód podziemnych

Stan czystości wód w zlewni rzeki Wieprzy badał WIOŚ w 2002r. Najsilniej zanieczyszczony był odcinek rzeki pomiędzy Kruszką a Kępicami ze względu na wartość wskaźnika miana Coli typu fekalnego nie spełniał wymogów żadnej z klas. Pozostałe odcinki powyżej Kruszki i poniżej m. Kępice prowadziły wodę w III klasie pod względem bakteriologicznym. Poniżej Kępic odnotowano poprawę jakości wód w stosunku do 1997r. Wskaźniki fizykochemiczne (w tym związki azotu i fosforu) oraz hydrobiologiczne utrzymywały na całym odcinku parametry klasy II zarówno w 1997r. jak i w 2002r.

Rzeka Studnica prowadziła wody dobrej jakości pod względem fizykochemicznym i hydrobiologicznym - II klasa. Stan sanitarny jej dolnego odcinka badanego w profilu Ciecholub uległ poprawie w stosunku do roku 1997 i wykazywał III klasę czystości. Do złego stanu sanitarnego rzeki przyczyniały się przede wszystkim zrzuty ścieków z terenu gminy Miastko. Nadal silne skażenie bakteriologiczne wykazywały wody Bystrzenicy (pozaklasowe) na odcinku Barcino - Korzybie. W odcinku ujściowym poniżej Korzybia jakość sanitarna była już lepsza niż 1997r, wskaźnik odpowiadał w 2002r klasie III. Jakość fizykochemiczna i hydrobiologiczna była dobra - II klasa. Rzeka jest odbiornikiem ścieków z Zielinia, Miszewa, Suchorza, Gumieńca (gm. Trzebielino) oraz z Obłęża, Barcina i Korzybia.

Tylko jezioro Obłęskie spośród zbiorników wodnych gminy Kępice objęto jednorazowo w 1993 roku monitoringiem stanu czystości. Stwierdzono wówczas znaczne zanieczyszczenie zbiornika i ogólnie zakwalifikowano jego wody do klasy III. Wyniki badań wskazały bardzo niską zawartość tlenu w wodzie oraz znaczne zanieczyszczenie dopływającymi ze zlewni jeziora związkami biogennymi. Nie stwierdzono zanieczyszczenia bakteriologicznego - w ocenie sanitarnej wody spełniały normy klasy I. Jezioro posiada znaczną naturalna podatność na degradację. Pozostałych zbiorników nie badano.

Ocenę jakości wód podziemnych przeprowadzono według klasyfikacji jakości PIOŚ w oparciu o udostępnione wyniki analiz fizykochemicznych prób wody, pobranych w trakcie próbnych pompowań otworów studziennych oraz w trakcie eksploatacji studni.

Wody czwartorzędowego piętra wodonośnego to przede wszystkim wody wodorowęglanowo - wapniowe. Generalnie wody tego piętra zakwalifikowane zostały do klasy Ib - wysokiej jakości oraz klasy II- średniej jakości. Są to wody bez smaku i zapachu. Najczęściej wody tego piętra charakteryzują się barwą nie wyższą od 15 mg Pt/dm³. Odczyn wód jest z reguły obojętny. Charakteryzują się również podwyższoną zawartością żelaza /0,3 - 0,8 mgFe/dm³/ i manganu- /od ilości śladowych do 0,1 mgMn/dm³/. Najwyższą wartość żelaza odnotowano na ujęciu w Ciecholubiu i Mzdowie w wysokości 1,0 mgFe/dm³, natomiast manganu na ujęciu w Korzybiu 0,17 mgMn/dm³.

Jony chlorkowe występują w niewielkich stężeniach, od 5 mg Cl/dm³ do 22 mg Cl/dm³. Mineralizacja wyrażona suchą pozostałością, kształtuje się w granicach od 172 - 320 mg/dm³. Najczęściej wody tego piętra charakteryzują się barwą nie wyższą od 10 mg Pt/dm³. Najwyższą barwę odnotowano na ujęciu w Barcinie - 20 mg Pt/dm³.

Poziom trzeciorzędowy w obszarze gminy jest słabo rozpoznany. Został przewiercony jedynie na ujęciu w Biesowicach. Są to wody wysokiej jakości - kl. Ib, klarowne. Stężenie jonów wodorowęglanowych mieści się w granicach od 4,6 - 5,8 mval/dm³. Zawartość jonów żelaza występuje w ilościach od 0,2 mgFe/dm³ do 0,3 mgFe/dm³. Zawartość manganu nie przekracza wartości 0,09 mgMn/dm³.

Zaliczone zostały do grupy wód słodkich. Jony chlorkowe występują w niewielkich stężeniach, od 5 mg Cl/dm³ do 12 mg Cl/dm³. Mineralizacja wyrażona suchą pozostałością, wynosi 155 mg/dm³.

Tabela: Jakość wód podziemnych w studniach i ujęciach przebadanych jednorazowo:

Lp.	Nazwa ujęcia (miejscowość)	Wiek geologiczny	Klasa jakości wód	Wskaźniki decydujące o klasie wód
1	2	3	4	5
1	Barcino	czwartorzęd	II	Barwa - 20 mg Pt/dm3 Żelazo - 0,8 mg Fe/dm3 Mangan - 0,1 mg Mn/dm3
2	Barwino	czwartorzęd	Ib	Żelazo - 0,3 mg Fe/dm3 Mangan - 0,1 mg Mn/dm3
3	Biesowice	trzeciorzęd	Ib	Żelazo - 0,2-0,5 mg Fe/dm3 Mangan - 0,03-0,09 mg Mn/dm3
4	Bronowo	czwartorzęd	Ib	Żelazo - 0,5 mg Fe/dm3 Mangan - 0,1 mg Mn/dm3 Azotany - 2,0 mg N/dm3
5	Kępice	czwartorzęd	Ib	Żelazo - 0,25 mg Fe/dm3 Mangan - 0,06mg Mn/dm3
6	Kruszka	czwartorzęd	Ib	Żelazo - 0,3 mg Fe/dm3 Mangan- 0,06 mg Mn/dm3
7	Kępka	czwartorzęd	Ib	Żelazo - 0,4 mg Fe/dm3 Mangan - 0,09 mg Mn/dm3 Mętność - 3,8 SiO2/dm3
8	Korzybie	czwartorzęd	II	Żelazo - 0,1-0,5 mg Fe/dm3 Mangan - 0,06-0,17 mg Mn/dm3
9	Kotłowo	czwartorzęd	Ib	Żelazo - 0,3 mg Fe/dm3 Mangan - 0,1 mg Mn/dm3
10	Mzdowo	czwartorzęd	II	Żelazo - 0,3-1,0 mg Fe/dm3 Mętność - 10,0 SiO2/dm3
11	Malęcino	czwartorzęd	Ia	Mangan - ślad
12	Osieki	czwartorzęd	Ib	Azotany - 8,0 mg N/dm3
13	Osowo	czwartorzęd	Ib	Żelazo - 0,3 mg Fe/dm3 Mangan - 0,1 mg Mn/dm3 Azotany - 2,0 mg N/dm3
14	Obłęże	czwartorzęd	Ib	Żelazo - 0,3-0,4 mg Fe/dm3 Mangan - 0,03 mg Mn/dm3
15	Płocko	czwartorzęd	Ib	Żelazo - 0,5 mg Fe/dm3 Mangan - 0,1 mg Mn/dm3
16	Przyjezierze	czwartorzęd	Ib	Żelazo - 0,3 mg Fe/dm3 Mangan - 0,08 mg Mn/dm3
17	Przytocko	czwartorzęd	Ib	Żelazo - 0,3-0,5 mg Fe/dm3 Mangan - 0,06-0,1 mg Mn/dm3
18	Pustowo	czwartorzęd	Ib	Żelazo - 0,3 mg Fe/dm3 Azotany - 6,0 mg N/dm3
19	Radzikowo	czwartorzęd	Ib	Mangan - 0,05 mg Mn/dm3 Mętność - 3,0 SiO2/dm3
20	Warcino	czwartorzęd	Ib	Żelazo - 0,3 mg Fe/dm3

Ujmowane wody podziemne w swym składzie zawierają z reguły związki żelaza i manganu przekraczające wskaźniki ustalone dla wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi określone rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 19 listopada 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 203, poz. 1718).

Poziomy wodonośne w obrębie szerokiej pradoliny wykorzystywanej przez Wieprzę i Studnicę oraz w otoczeniu dolinny rynnowej rzeki Dzikiej mają słabą naturalną izolację (dotyczy to także obszaru miasta). Stąd też niska jest odporność na zanieczyszczenia przenikające z powierzchni terenu na tym obszarze. Lepszą izolację posiada główny użytkowy poziom wodonośny w obrębie wysoczyzn w zachodniej i północno wschodniej części gminy.

Główny Zbiornik Wód Podziemnych Nr 118 „Polanów” wymaga sporządzenia dokumentacji hydrogeologicznej uściślającej jego granice i zasoby. Dokumentacja określi również dokładniej projektowane granice obszarów ochronnych zbiornika. Opracowanie w/w dokumentacji oraz ustanowienie granic ochronnych GZWP leży w kompetencji Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Szczecinie. Koszty ustanowienia obszarów ochronnych zbiornika poniesie Skarb Państwa.

6. Przyczyny zmian w ilości i jakości wód powierzchniowych i podziemnych

1. Informacje o sieci wodociągowej miasta i gminy

• długość sieci wodociągowej na terenie miasta na koniec 2002 roku wynosiła 9,1 km;

• długość sieci wodociągowej na terenie gminy na koniec 2002 roku wynosiła 44,4 km;

• 98% mieszkańców miasta zaopatrywanych jest w wodę ze zbiorowych urządzeń wodociągowych

• 83% mieszkańców gminy zaopatrywanych jest w wodę ze zbiorowych urządzeń wodociągowych

• funkcjonujące na terenie miasta i gminy systemy wodociągowe to:

• wodociąg grupowy Biesowice - Ciecholub z ujęciem wody w Biesowicach

• wodociągi zbiorowe obsługujące: Kępice, Kępkę, Kruszkę, Barwino, Barcino, Bronowo, Osieki, Obłęże, Warcino, Osowo, Podgóry, Pustowo, Korzybie, Przyjezierze, Płocko, Mzdowo, Mzdówko, Mzdowiec, Przytocko,

Tabela: Pobór wody z głównych ujęć położonych na terenie gminy

Lp.	Nazwa ujęcia/	Nazwa użytkownika wody	Wiek utworów	Wydajność ujęcia (m3/h)	Pobór wody m3/d
1	2	3	4	5	6
2	Barcino	Urząd Miasta i Gminy	Q	42,0	19.898
3	Barwino	Urząd Miasta i Gminy	Q	15,0	6.110
4	Biesowice	Urząd Miasta i Gminy	Q	54,0	40.674
5	Bronowo	Urząd Miasta i Gminy	Q	25,0	4.495
6	Kępice	Urząd Miasta i Gminy	Q	120,0	350,0
7	Kotłowo	ANR	Q	29,0
8	Kruszka	Urząd Miasta i Gminy	Q	44,5	10,0
9	Mzdowo	Urząd Miasta i Gminy	Q	brak	3.779
10	Mzdówko	Urząd Miasta i Gminy	Q	15,0	1.503
11	Obłęże I	Urząd Miasta i Gminy	Q	18,0	10.403
12	Obłęże II	Urząd Miasta i Gminy	Q	24,0
13	Osowo	Urząd Miasta i Gminy	Q	42,0	7.120
14	Płocko	Urząd Miasta i Gminy	Q	13,2	5.227
15	Podgóry	Urząd Miasta i Gminy	Q	50,0	8.269
16	Przyjezierze	ANR	Q	48,0
17	Przytocko		Q
18	Pustowo	Urząd Miasta i Gminy	Q	40,0	5.930
19	Warcino	Urząd Miasta i Gminy	Q	51,0	16.823
20	Kepka	Urząd Miasta i Gminy	Q	17,8	15,0
21	Korzybie	PKP	Q	41,5
22	Osieki	ANR	Q	33,3

Aktualne zużycie wody w poszczególnych systemach wodociągowych nie przekracza ustalonych zasobów eksploatacyjnych dla poszczególnych ujęć wody. Stąd wniosek, że pobór wody na terenie gminy nie powoduje zachwiania równowagi zasobów wód podziemnych.

Potencjalnym zagrożeniem dla jakości wód podziemnych w obszarze gminy jest nieprawidłowa gospodarka ściekowa. Stwierdzone zanieczyszczenia wód podziemnych azotanami na terenie ujęć wody w Pustowie, Osowie, Osiekach i Bronowie wskazują na zrzuty nieoczyszczonych ścieków do ziemi oraz wypływ ścieków przez nieszczelne zbiorniki bezodpływowe. Jakkolwiek może to być również efektem wieloletniego mineralnego nawożenia - jedyną skuteczną metodą jest likwidacja nieszczelnych zbiorników bezodpływowych oraz lokalnych zrzutów nieoczyszczonych ścieków do ziemi, a także budowa systemów kanalizacyjnych zakończonych wysokosprawnymi urządzeniami do oczyszczania ścieków na terenach dotychczas nieskanalizowanych.

2. Odprowadzenie ścieków nieoczyszczonych do wód powierzchniowych, gruntowych i gleby

A. Miejsca bezpośredniego odprowadzania ścieków surowych do wód i ziemi: według Urzędu Miasta nie istnieją, jednak najnowszy Raport o stanie środowiska woj. pomorskiego, (WIOŚ, 2002) podaje następujące miejsca:

• Osowo, gospodarstwo skarbowe

• Przytocko, gospodarstwo skarbowe,

• Przytocko, szkoła podstawowa,

• Pustowo - NAROL

B. Miejsca przypuszczalnego wprowadzania ścieków do środowiska przez nieszczelne szamba:

Ścieki powstające na terenie wsi nieskanalizowanych w przewadze gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych. Brak informacji o ich stanie technicznym (szczelności) oraz przypadkach wypływu ścieków spowodowanych przepełnieniem zbiornika.

Według prowadzonego rejestru ilości ścieków dowożonych do punktów zlewnych

• w 2001 roku średnia ilość ścieków wynosiła ok. 230 m³/miesiąc

• w 2002 roku średnia ilość ścieków wyniosła ok. 410 m³/miesiąc

• w 2003 roku średnia ilość ścieków wyniosła 605 m³/miesiąc

Wzrost ilości ścieków dowożonych do punktów zlewnych, przy spadku zużycia wody, jednoznacznie wskazuje, że gros ścieków ze zbiorników bezodpływowych przez długi okres czasu trafiało (i część prawdopodobnie nadal trafia) bez oczyszczenia, do ziemi.

C. Miejsca odprowadzania nie oczyszczonych wód deszczowych z kanalizacji burzowej:

• wieś Biesowice - wody opadowe z terenu zabudowy wielorodzinnej odprowadzane siecią kanalizacji deszczowej do rowu melioracyjnego, dopływu rzeki Wieprzy.

• miasto Kępice - wody opadowe siecią kanalizacji deszczowej odprowadzane są jednym wylotem do rzeki Wieprzy.

3. Kanalizacja gminy i oczyszczalnie ścieków

• długość sieci kanalizacyjnej w mieście i gminie, na koniec 2002 r. wynosiło 25,9 km

• odsetek mieszkańców miasta, z domów których ścieki kierowane są poprzez kanalizację sanitarną do oczyszczalni ścieków wynosi 95,6%.

• odsetek mieszkańców gminy, z domów których ścieki kierowane są poprzez kanalizację sanitarną do oczyszczalni ścieków wynosi 30%.

• miejscowości w gminie, które są skanalizowane: Biesowice, Kepice, Korzybie, Kruszka, Warcino i Osieki.

• funkcjonujące na terenie gminy systemy kanalizacyjne:

• grupowy system kanalizacji sanitarnej obsługujący Korzybie - Kępice - Warcino odprowadzający ścieki na oczyszczalnię w Kępicach.

• wiejskie systemy kanalizacji sanitarnej obsługujący wsie: Biesowice, Kruszka i Osieki

Tabela: Oczyszczalnie ścieków w mieście i gminie

Lp.	lokalizacja oczyszczalni	rejon obsługiwany	Typ oczyszczalni	Przepustowość [m3/d]	Odbiornik oczyszcz. ścieków	Parametry ścieków oczyszczonych
1	komunalna Kępice	Kępice, Korzybie, Warcino	MB	3.500,0	rz.. Wieprza	BZT5 - 3,2 mg O2/l CHZT - 44,0 mg O2/l zawiesina ogólna - 11,0 mg/l azot ogólny - 53,2 mg N/l fosfor ogólny - 0,25 mg P/l azot azotynowy 0,445 mgNNO2/dm3 chlorki - 880,0 mg/dm3 subst. rozpuszczone - 3216 Mg/dm3 Fenole lotne - 0,018 mg/dm3 siarczany - 884,0 mg/dm3
2	komunalna Biesowice	Biesowice	MB Bioblok MU 200	200,0	rz. Wieprza	BZT5 - 41,7 mg O2/l CHZT - 112,4 mg O2/l zawiesina ogólna - 63,7 mg/l azot ogólny - 41,4 mg N/l fosfor ogólny - 8,4 mg P/l
3	zakładowa Przytocko	Dom Pomocy Społecznej dla Dzieci	MB złoże biologiczne	50,0	ciek bez nazwy dopływ Białki	brak analiz ścieków oczyszczonych
4	lokalna Osieki	osiedle zabudowy mieszkaniowej Osieki	MB osadnik gnilny, drenaż rozsączający		do ziemi	brak analiz ścieków oczyszczonych

Stan wyposażenia obszaru miasta w zbiorcze sieci kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków jest dobry, natomiast obszaru gminy niedostateczny.

Na 35 jednostek osadniczych, 4 największe, zamieszkiwane przez ok. 60% ludności gminy wyposażono w zbiorcze sieci kanalizacyjne.

Największą oczyszczalnią ścieków w obszarze miasta i gminy Kępice jest oczyszczalnia w Kępicach. Jest to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna o przepustowości Q = 3 500 m³/d. Uzyskuje dobre efekty oczyszczania, udokumentowane analizami ścieków oczyszczonych. Unieszkodliwia ścieki z terenu wsi Korzybie, Warcino oraz miasta Kępice, a także z garbarni w Kępicach.

Niezadowalające efekty uzyskuje oczyszczalnia ścieków w Biesowicach. Większość ustalonych w pozwoleniu wodnoprawnym wskaźników jest przekroczona. Powoduje to zagrożenie dla jakości wód rzeki Wieprzy.

Z eksploatacji została wyłączona oczyszczalnia ścieków w Kruszce, z uwagi na niezadowalające efekty oczyszczania i stan techniczny. Spływające siecią kanalizacji sanitarnej ścieki gromadzone są w osadniku, a następnie wywożone na oczyszczalnię ścieków w Kępicach.

Niski stopień oczyszczania uzyskuje także lokalna oczyszczalnia ścieków Domu Pomocy Społecznej dla Dzieci w Przytocku. Świadczy o tym barwa i zapach oczyszczonych ścieków, wprowadzanych do cieku bez nazwy - dopływu rzeki Białki.

4. Składowanie odpadów

Tabela: czynne składowiska odpadów w gminie Kępice

L.p.	Lokalizacja składowiska	Typ składowiska	Użytkownik składowiska	Rodzaj składowanych odpadów	Powierzchnia składowiska (ha)	Budowa podłoża do głębokości 10m
1	Obłęże	składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne (komunalne)	UMiG Kępice	odpady komunalne	1,5	piaski różnoziarniste, piaski gliniaste, gliny piaszczyste
2	Obłęże	składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne (przemysłowe)	KEGAR sp. z o.o.w Kępicach	odpady z przemysłu skórzanego (garbarskie)	1,0	piaski różnoziarniste, piaski gliniaste, gliny piaszczyste

Eksploatowane składowiska odpadów w Obłężu położone są w odległości ok. 800 m od zabudowań wsi. Teren od strony południowej graniczy z drogą gruntową natomiast na pozostałych kierunkach otoczony jest lasem.

Dla składowiska określono strefę ochrony sanitarnej, w której obowiązują zakazy upraw warzyw i owoców oraz zbioru runa leśnego.

Ze względu na przepuszczalne podłoże zbudowane głównie z piasków na obu składowiskach wykonano uszczelnienie podłoża oraz skarp kwater przeznaczonych do składowania odpadów 5 cm warstwą gliny oraz geomembraną HDPE o zwiększonej wytrzymałości. Odcieki ze składowiska odpadów komunalnych drenażem odwadniającym odprowadzane są do zbiornika bezodpływowego, a następnie wykorzystywane do okresowego zraszania zgromadzonych odpadów. Składowisko przyjmuje odpady z terenu miasta i gminy Kępice.

Składowisko odpadów przemysłowych przyjmuje odpady z garbarni KEGAR Sp. z o.o. w Kępicach. Odcieki są odprowadzane do zbiornika bezodpływowego i wywożone na zakładową podczyszczalnię położoną na terenie zakładu AALCP, skąd trafiają na oczyszczalnię ścieków w Kepicach. Nie prowadzi się lokalnego monitoringu wpływu eksploatowanych składowisk na jakość wód podziemnych.

W odległości ok. 0,8 km na północ od Kępic położone jest zamknięte składowisko odpadów d. Zakładów Garbarskich „Kegar” o powierzchni 2,4 ha. Właściciel terenu, Nadleśnictwo Warcino przeprowadziło częściową rekultywację terenu składowiska. Brak jest jakichkolwiek badań jego wpływu na środowisko.

7. Przeobrażenia gleb i przyczyny ich degradacji

Na przeobrażenia gleb znaczący wpływ wywiera działalność rolnicza. Zmiany powstające w powierzchniowej warstwie gleby wynikają głównie ze wzmożonych procesów erozyjnych, wywołanych nieprawidłowo wykonaną lub niedostosowaną do istniejących warunków mechaniczną uprawą gleby, zakłóceniem stosunków wodno-powietrznych wskutek wadliwie przeprowadzonych melioracji czy też zmianami fizyko-chemicznymi w środowisku glebowym wskutek nadmiernej chemizacji.

Na przeważającym obszarze użytków rolnych gminy nie występuje w większym stopniu zagrożenie erozją wodną. Przeważa tu typ rzeźby niskofalistej i niskofalisto-pagórkowatej, ale najbardziej skonfigurowane tereny zostały w większości zalesione. Stan taki sprawia, że zaledwie ok. 3% użytków rolnych jest zagrożonych erozją intensywną, a ok. 0,5% silną. Tereny te występują pojedynczymi konturami, tworząc wyniesienia śródpolne lub są to stoki dolinne o różnym nachyleniu. Tempo procesów erozyjnych uległo znacznemu osłabieniu z uwagi na tendencje do odłogowania gleb najsłabszych i zarastania ich roślinnością trwałą (darniową i leśną).

Z gospodarką rolną związana jest również degradacja gleb w wyniku radykalnego osuszania terenów rolniczych i częstego w przeszłości likwidowania niewielkich zbiorników malej retencji (w tym śródpolnych oczek wodnych).

Na zmeliorowanych i nie użytkowanych rolniczo trwałych użytkach zielonych, na skutek zaprzestania zabiegów renowacyjnych urządzeń melioracji szczegółowych, uwidoczniają są procesy degradacji tych użytków, mogące w konsekwencji prowadzić do ich wtórnego zabagniania.

Zagrożone degradacją są także tereny intensywnie użytkowane rolniczo, gdzie nadmierna chemizacja oraz błędy w zmianowaniu roślin (monokultury) mogą prowadzić do niekorzystnych zmian fizyko-chemicznych oraz zachwiania równowagi biologicznej w glebie.

Tabela: Odczyn oraz potrzeby wapnowania gleb w latach 1998-2002 (% użytków rolnych).

Okres badań	Obszar (ha)	Liczba bad. pkt.	Odczyn					Potrzeby wapnowania
						B. kwaśne	Kwaśne	Lekkokwaśne	Obojętne	Zasadowe	Konie-czne	Potrzebne	Wskazane	Ograni czone	Zbędne
Gmina Kępice
1998-2001	2 089	740	23	51	23	3	0	24	27	23	14	12
2002	1 967	528	14	47	32	6	1	14	23	26	19	19
Powiat słupski
1998-2001	40 759	14 006	18	47	27	7	1	25	23	23	15	14
2002	12 175	3 079	26	46	23	4	1	31	25	21	12	11

Źródło: Stacja Chemiczno-Rolnicza w Koszalinie

Podane w powyższej tabeli wyniki badań stopnia zakwaszenia gleb gminy wykonane w latach 1998-2002 na 1 268 próbach gleby i 4 056 ha użytków rolnych, wskazują, że 69% badanych gleb znajdowało się w grupie bardzo kwaśnych i kwaśnych, a potrzeby w zakresie koniecznego i potrzebnego wapnowania wykazywało 45% tych gleb (wg Stacji Chemiczno-Rolniczej w Koszalinie, 2003 r.). Gleby gminy Kępice należą do gleb w stosunkowo mniejszym stopniu zagrożonych degradacją ze strony nadmiernej kwasowości - z uwagi na stosunkowo niższy udział gleb o odczynie poniżej 4,5 pH, tj. bardzo kwaśnych. Analiza wyników badań wykonanych w latach 1998-2002 wskazuje wyjątkowo na tle pozostałych gmin powiatu) na tendencje do zmniejszania się udziału gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych.

Czynnikiem mającym znaczący wpływ na obniżenie odczynu gleby może być nadmiar siarki (jej formy siarczanowej S-SO₄) spowodowany emisją SO₂ z zanieczyszczonej atmosfery lub innych źródeł, np. nawożenia mineralnego. Z badań na zawartość siarki prowadzonych w latach 1992-1997 w gminie Kępice wynika, że 72,3% gleb użytkowanych rolniczo znajdowało się w grupie zawartości niskiej, 11,4% w zawartości średniej, 2,9% w zawartości wysokiej, co wskazuje na naturalną jej zawartość w glebie. Zawartość podwyższoną siarki siarczanowej stwierdzono w przypadku 11,4% badanych gleb. Naturalna zawartość siarki w glebie, wskazuje na potrzeby w zakresie jej uzupełniania, szczególnie w przypadku uprawy roślin wymagających siarki do swego wzrostu, np. roślin krzyżowych).

Wysoka kwasowość gleb obok niewątpliwej degradacji powoduje, uruchomienie znajdujących się w glebie składników pokarmowych (w tym wapnia) i przejście w formę łatwo rozpuszczalną po czym są one wypłukiwane do głębszych warstw gleby, przyczyniając się do spadku efektywności nawożenia i obniżki plonów. Zakwaszenie sprzyja także potencjalnemu uruchamianiu i pobieraniu przez rośliny uprawne metali ciężkich, w wypadku ich pojawienia się w glebie.

Badania stopnia zanieczyszczenia gleb pierwiastkami śladowymi przeprowadzone w latach 1992-97 w 35 punktach kontrolnych na terenie gminy Kępice (wg Stacji Chemiczno-Rolniczej w Koszalinie) wykazały, że stężenie kadmu, miedzi, ołowiu, cynku i niklu mieści się na ogół w granicach naturalnej zawartości tych pierwiastków w glebie (stopień zanieczyszczenia 0). Jedynie w sześciu próbach w przypadku kadmu, trzech w przypadku niklu, dwóch w przypadku cynku i ołowiu oraz jednej w przypadku miedzi stwierdzono zawartość podwyższoną (I stopień zanieczyszczenia). Gleby o podwyższonej zawartości metali ciężkich nadają się do uprawy wszystkich roślin ogrodniczych i rolniczych z wyjątkiem roślin przeznaczonych do produkcji żywności o szczególnie małej zawartości pierwiastków śladowych (np. żywności dla dzieci). W jednej próbie w przypadku cynku stwierdzono słabe zanieczyszczenie (II stopień zanieczyszczenia). Na glebach słabo zanieczyszczonych należy wykluczyć uprawę takich warzyw, jak: sałata, szpinak, kalafior i marchew. Nie stwierdzono występowania gleb zanieczyszczonych metalami w stopniu III (średnim), IV (silnym) i V (bardzo silnym).

Na promieniotwórcze skażenie gleby mierzone stopniem aktywności beta gleby w warstwie 0-10 cm składają się naturalne izotopy promieniotwórcze szeregów uranowego i torowego oraz potas-40, a także sztuczne izotopy promieniotwórcze opadające na powierzchnie ziemi jako opad promieniotwórczy i kumulujące się w glebie.

Stężenie izotopów naturalnych w glebie zależy od budowy geologicznej i może się znacznie różnić, w zależności od rejonu poboru próbki. Dominującym izotopem naturalnym w glebie jest potas-40 a jego stężenie zależy od rodzaju gleby oraz stosowania nawozów potasowych. Z tego względu aktywność beta poszczególnych próbek gleby może znacznie się różnić.

W tabeli przedstawiono średnią aktywność beta w gminie Kepice, mierzoną w latach 1992-1997, w porównaniu do średnich wartości w powiecie słupskim i w kraju w tym okresie.

Tabela: Średnia aktywność beta mierzona w Bekerelach/kg (Bq/kg)

Gmina	Liczba bad. pkt.	Aktywność beta gleby w Bq/kg
				Średnia dla gmin w latach						Średnia dla kraju w latach				Zakres pomiaru w kraju
				1992	1993	1994	1995	1996	1997	1992	1994	1995	1996	1992	1994	1995	1996
Gmina Kępice	32	523,6	389,5	347,5	414,3	345,6	417,2	635	499	474	472	105 - 1966	260 - 942	103 - 822	214 - 776
POWIAT	269	475,1	448,4	400,0	444,6	472,7	447,5

Źródło: Stacja Chemiczno-Rolnicza w Koszalinie

Wyniki pomiarów wskazują, że promieniotwórcze skażenia gleb w gminie Kępice nie odbiegają od średnich krajowych a w odniesieniu do pomiarów jednostkowych są zazwyczaj niższe.

8. Degradacja szaty roślinnej i jej przyczyny

Degradacja szaty roślinnej najwyraźniej występuje na obszarach leśnych, gdzie przejawia się monotypizacją, polegającą na tworzeniu znacznych powierzchni monokultur gatunków drzew iglastych, bez zróżnicowania typów siedlisk (częste na gruntach porolnych). Inną formą jest pinetyzacja, związana z wprowadzaniem gatunków drzew iglastych na siedliska lasów liściastych. Powoduje to obniżanie potencjału żyznych siedlisk i zmniejszanie bioróżnorodności obszarów leśnych. Dość częstą formą jest juwenalizacja, szczególnie długowiecznych lasów bukowych i dębowych, jako skutek eksploatacji ich drzewostanów w wieku określonym tylko zasadami gospodarki leśnej. Przejawem tej formy jest brak starodrzewów, zwłaszcza liściastych, natomiast rozpowszechnione są młodociane i regeneracyjne fazy rozwoju zbiorowisk leśnych.

Stan sanitarny drzewostanów ulega okresowemu pogorszeniu, co wiąże się z częstymi w ostatnich latach wiatrołomami i śniegołomami, powodującymi wielkie szkody w drzewostanach i tym samym aktywność szkodników wtórnych: owadów i grzybów. zjawiska te stały się przyczyną obumarcia pomników przyrody - drzew z gatunku świerk zwyczajny - w parku pałacowym w Warcinie.

Na siedliskach porolnych znaczące zagrożenie powoduje huba korzeniowa i opieńka miodowa. Bardzo duże szkody powodowane są również przez zwierzynę płową - sarny i jelenie, głównie w obrębie młodników bukowych i dębowych.

Zmianom ulega też roślinność charakterystycznych dla terenu wschodniej części gminy łąk nadrzecznych Wieprzy i Bystrzenicy. Degradujący wpływ wywierają m.in. jednostronne zabiegi odwadniające, regulacja rzek i wycinanie zakrzaczeń nad rowami oraz podsiewanie obcymi gatunkami roślin.

Zanika rzadka roślinność związana ze źródliskami, wysiękami w obrębie zboczy wciętych dolin rzecznych, z oczkami śródpolnymi. Główną przyczyną jest obniżania się poziomu wód gruntowych (melioracje), likwidacja “oczek' i zbyt mała powierzchnia kompleksów leśnych.

Stanowiska chronionych gatunków roślin występujące poza ustanowionymi formami ochrony przyrody są zagrożone przede wszystkim masową, niekontrolowaną penetracją turystyczną, oraz odwadnianiem gruntów użytkowanych rolniczo. Znaczący wpływ ma również masowe pozyskiwanie runa leśnego (jadalne gatunki grzybów, jagody). Do gatunków zagrożonych, przede wszystkim herbicydami, należą również rzadko spotykane gatunki zbiorowisk synantropijnych, związane z uprawami zbożowymi i okopowymi.

9. Negatywne zjawiska zaobserwowane w faunie

W ostatnich latach zaobserwowano drastyczny spadek liczebności populacji lęgowych niektórych gatunków ptaków, następujący w wyniku zmian w użytkowaniu ziemi i zaniechania wypasu na terenach wilgotnych łąk.

Obserwowane są tendencje spadkowe liczebności populacji wszystkich gatunków płazów z uwagi na zanik drobnych, czystych zbiorników wodnych, potrzebnych do bytowania i rozrodu. Do innych przyczyn należy również chemiczne zanieczyszczenie środowiska (herbicydy i pestycydy) oraz zaśmiecanie trującymi substancjami (np. składowanie odpadów garbarskich).

W wyniku oddziaływań antropogenicznych, takich jak gospodarka łowiecka i hodowla oraz nadmierna penetracja kompleksów leśnych, zmianom ulega skład gatunkowy fauny ssaków leśnych, występują zaburzenia naturalnych łańcuchów pokarmowych, ograniczenia rozrodu.

Negatywny wpływ na ichtiofaunę gminy wywiera zanieczyszczenie wód oraz przegradzanie rzek uniemożliwiające wymianę ryb, zmniejszające odporność populacji poszczególnych gatunków i utrudniające ich regenerację.

Utrudnione są wędrówki i migracje gatunków zwierząt, np. ssaków kopytnych (jelenie, sarny), płazów i gadów w wyniku rozdrobnienia kompleksów leśnych, sieci tras komunikacyjnych, a w odniesieniu do ptaków, z powodu sieci elektroenergetycznych.

Procesy migracyjne wielu gatunków zwierząt zaburza również wycinanie kęp i pasów zadrzewień wzdłuż cieków oraz rowów melioracyjnych.

Skażenie wód wskutek chemizacji rolnictwa prowadzi do ginięcia wielu owadów oraz pośrednio innych grup zwierząt, dla których stanowią źródło pokarmu - ptaków i ssaków owadożernych, płazów.

10. Tereny o obniżonych walorach estetyczno-widokowych krajobrazu

W większości wsi i miejscowości gminy negatywny wpływ na walory estetyczno - widokowe krajobrazu wywiera substandardowa zabudowa w zagrodach i gospodarstwach rolnych oraz przede wszystkim osiedlach mieszkaniowych, pochodząca w przeważającej większości z lat 70-tych i 80-tych XX wieku. Jak na całej polskiej wsi, tu też spotykane są też niewielkie, przypadkowo lokalizowane prowizoryczne szopki i składziki, klecone systemem gospodarczym z niepełnowartościowych materiałów budowlanych, pochodzących z rozbiórek większych obiektów i różnych resztek.

Część budynków, zarówno w zabudowie indywidualnej, jak i w osiedlach wielorodzinnych, jest od lat nie remontowana, co - szczególnie w historycznej zabudowie zagrodowej - sprawia przygnębiające wrażenie. W osiedlach wielorodzinnych po pgr charakterystyczne są liczne budynki gospodarcze, do których przez lata przyrastały w niekontrolowany sposób - na boki i w górę - kolejne pokraczne chlewiki, kurniki i gołębniki. Sądząc, po ich utrzymaniu, można odnieść wrażenie, że znaczna część tych obiektów jest od jakiegoś czasu nie użytkowana i nie spełnia żadnych funkcji gospodarczych. Szczególnym przykładem takiego zagospodarowania jest „slumsowata” zabudowa m. Kępka, sąsiadująca zresztą z terenem wzorowo zagospodarowanego zakładu produkcyjnego.

Dla wymienionych zjawisk, występujących bynajmniej nie tylko na terenie gminy Kępice, a degradujących krajobraz - przemiany społeczno-gospodarcze, ubóstwo, bieda i niezaradność życiowa są tylko częściowym i na pewno niewystarczającym wytłumaczeniem. Główną ich przyczyną jest niewykształcona wrażliwość estetyczna w społeczeństwie, a także specyficzny charakter „gospodarności”, sprawiający, że wykorzystuje się i przechowuje wszelkie resztki i odpady, których wartość przedkłada się nad estetykę otoczenia i harmonię krajobrazu.

Występującym w gminie zjawiskiem jest też degradacja krajobrazu w zlikwidowanych, bądź też użytkowanych w sposób szczątkowy zakładach produkcyjnych i ośrodkach produkcji rolnej - Barwino, Barcino (w otoczeniu przepięknego barokowego pałacu), Ciecholub, Obłęże, Osowo i Przytocko. Miejscem bezprzykładnie zdegradowanego krajobrazu przemysłowego jest ogromny teren b. zakładu prefabrykatów betonowych w Kruszce, pięknie położony nad rzeką Wieprzą, w otoczeniu lasów. Niezwykle przygnębiające wrażenie robi tętniąca jeszcze niedawno życiem stacja kolejowa w Korzybiu, gdzie straszą wypatroszone budynki nastawni, a także kolejowego ośrodka wypoczynkowego.

Walory miejskiego krajobrazu Kępic najbardziej obniża brak porządku przestrzennego na głównej ulicy. Złe wrażenie robią nieproporcjonalne do skali zabudowy, wzniesione w latach 70-tych obiekty dyskoteki(?) i Domu Handlowego, a także, niezgrabne, całkowicie obce w krajobrazie bryły Urzędu Miasta i Gminy oraz komendy Policji. Na przedłużeniu głównego traktu znajdują się też częściowo nieużytkowane obiekty po „Kegarze”.

Generalnie można stwierdzić, że krajobraz w gminie Kępice pozostaje na przeważającym obszarze harmonijny i zachowuje atrakcyjność pejzażu wiejskiego. Na części terenów zabudowanych walory krajobrazu kulturowego wsi i miasta są znacznie obniżone. Nie jest to na szczęście zjawisko nieodwracalne. Niezbędne jest jednak podjęcie zdecydowanych i wielokierunkowych działań, w wyniku których gmina Kępice zyska szanse pełnego wykorzystania walorów środowiska naturalnego dla rozwoju i poprawy warunków życia mieszkańców.

11. Inne przejawy degradacji środowiska występujące w gminie

W m. Ciecholub popada w ruinę piękny zabytkowy szachulcowy kościół, opuszczony przez parafian i administrację kościelną.

12. Synteza danych o stanie przeobrażeń środowiska przyrodniczego gminy

LP	Problem ekologiczny - rodzaj negatywnego przeobrażenia	Główne przyczyny zaistnienia problemu	Możliwe negatywne skutki dla środowiska
	składowanie odpadów garbarskich w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki Wieprzy (Kruszka)	brak świadomości ekologicznej przedsiębiorcy oraz nadzoru administracyjnego	spływ zanieczyszczeń z wodami opadowymi do wód powierzchniowych, ryzyko katastrofy ekologicznej
	zanieczyszczenie środowiska odpadami w obrębie nieczynnych wyrobisk piasku	brak świadomości ekologicznej społeczeństwa i przedsiębiorców	obniżenie walorów krajobrazu, przenikanie zanieczyszczeń do wód podziemnych, degradacja siedlisk naturalnych
	zanieczyszczenie sanitarne Wieprzy i jej dopływów	spływy ze źródeł punktowych i powierzchniowych - także spoza terenu gminy	Pogorszenie warunków bytowania ryb i organizmów wodnych, utrata walorów rekreacyjnych
	odprowadzanie surowych ścieków do wód i gleby, przenikanie do wód fekaliów z nieszczelnych szamb	brak świadomości ekologicznej społeczeństwa, niedostateczny nadzór budowlany i sanitarny	obniżenie jakości wód powierzchniowych i podziemnych
	Obniżona jakość płytszego poziomu wód podziemnych w rejonach Pustowo-Płocko-Warcino-Podgóry oraz Osieki i Bronowo	prawdopodaobnie nieprawidłowa w przeszłości gospodarka nawozowa (gnojówka), duża wrażliwość na przenikanie zanieczyszczeń	przenikanie związków azotu do ujęć wiejskich, gorsza jakość wody dostarczanej mieszkańcom, skomplikowane i kosztowne uzdatnianie
	emisja pyłów i gazów do atmosfery	spalanie węgla i niskiej jakości paliwa w gospodarstwach i zakładach	obniżenie zdrowotnych warunków życia mieszkańców
	degradacja krajobrazu wiejskiego na obszarach zabudowanych	brak wrażliwości społeczności na estetykę otoczenia, błędy w gospodarce przestrzennej	utrata walorów turystycznych i osiedleńczych
	degradacja krajobrazu przemysłowego i ośrodków produkcji rolniczej	transformacja gospodarcza, recesja, niedostateczne zabezpieczenie terenów, brak troski przedsiębiorców	utrata walorów turystycznych i osiedleńczych, pojawianie się patologii społecznych, ryzyko wypadków
	degradacja historycznej zieleni urządzonej i środowiska kulturowego	niedocenianie wartości historycznie zagospodarowanej zieleni, nieuregulowane stosunki własnościowe	Utrata walorów środowiska kulturowego, atrakcyjności turystycznej i osiedleńczej

13. Ocena stanu przeobrażeń środowiska przez mieszkańców

LP	Problem ekologiczny - rodzaj negatywnego przeobrażenia	uciążliwość dla mieszkańców *	ograniczenie dla rozwoju *
	zanieczyszczenie sanitarne wód Wieprzy i jej dopływów	xxx	xxx
	degradacja krajobrazu przemysłowego w Kępicach, Korzybiu, m. Kruszka i części ośrodków produkcji rolnej (Barcino, Ciecholub, Osowo, Przytocko …)	xxx	xxx
	degradacja krajobrazu wiejskiego na obszarach zabudowanych (Kępka, Barwino, Biesowice, Osieki, Warcino …)	xxx	xx
	zły stan historycznej zieleni urządzonej	xxx	xx
	pogorszony stan wód podziemnych w rejonie Pustowo-Płocko-Warcino-Podgóry oraz Osieki i Bronowo	xx	xx
	zanieczyszczenie środowiska odpadami	xx	x
	przenikanie do wód zanieczyszczeń z nieszczelnych szamb	x	x
	spływ do wód powierzchniowych i gleby zanieczyszczeń ze składowanych odpadów garbarskich	x	x
	emisja pyłów i gazów do atmosfery	x	x

* -w skali od jednej (x) do pięciu (xxx) gwiazdek

Rozdział 4

Ograniczenia i szanse rozwoju gminy, wynikające z istniejących zasobów i walorów oraz stanu środowiska przyrodniczego

2. Ograniczenia w rozwoju

5. Osadnictwa, infrastruktury komunalnej i komunikacji

Podstawowym ograniczeniem dla rozwoju funkcji mieszkaniowej w Gminie Kępice jest znaczna - przekraczająca 60% - lesistość obszaru. Powoduje to, iż możliwości realizacji nowego osadnictwa w mieście Kępice zostały praktycznie wyczerpane. Miasto ze wszystkich stron otoczone lasami nie posiada rezerw przestrzeni dla dalszego rozwoju struktur osadniczych, poza ewentualnym dogęszczaniem istniejącej zabudowy poprzez wtórne podziały. Z uwagi na wartościowy krajobraz (znaczna część zespołów zabudowy jednorodzinnej wpisana została do ewidencji konserwatora zabytków) wydaje się to niecelowe.

Lesistość, a także inne zasoby i walory środowiska przyrodniczego nie stanowią natomiast przeszkody w dalszym rozwoju osadnictwa na terenie gminy. Nowe osadnictwo może być realizowane poza obszarami leśnymi we wszystkich formach zabudowy jednorodzinnej - zwartej osiedlowej - poprzez rozwój istniejących jednostek osadniczych, rozproszonej rezydencjonalnej i letniskowo - rekreacyjnej. Niewskazane, z uwagi na zachowanie walorów kulturowych krajobrazu wiejskiego, jest jedynie wysokie budownictwo wielorodzinne.

Istniejące zasoby eksploatacyjne wód podziemnych pozwalają - po modernizacji systemu zbiorowego zaopatrzenia w wodę - na zasilenie nowych użytkowników indywidualnych w ilości, jaka wynika z prognoz realnego wzrostu zaludnienia.

Istniejące systemy kanalizacji sanitarnej rozwinięte są niedostatecznie - jest to jednak problem przejściowy. Pewnym utrudnieniem w rozwoju sieci kanalizacyjnych jest urozmaicona rzeźba terenu oraz znaczna lesistość.

Z zabudowy wyłączony jest pas szerokości 30m pod linia elektroenergetyczną wysokich napięć.

Wszystkie miejscowości są w dostatecznym stopniu obsłużone systemem dróg krajowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych. Pewnym ograniczeniem dla modernizacji części dróg mogą być atrakcyjne krajobrazowo obsadzenia przydrożne alejami i szpalerami drzew.

6. Przemysłu, usług i rzemiosła

Podstawowym ograniczeniem w rozwoju przemysłu jest niekorzystne położenie gminy, w oddaleniu od głównych dróg i ośrodków rozwoju gospodarczego. Powoduje to wydłużenie tras zaopatrzenia i związany z tym wzrost kosztów. Z uwagi na niewielki rynek lokalny, w gminie może rozwijać się przede wszystkim działalność rzemieślnicza, skierowana na jego zaopatrzenie.

Poziomy wodonośne w obrębie szerokiej pradoliny wykorzystywanej przez Wieprzę i Studnicę oraz w otoczeniu dolinny rynnowej rzeki Dzikiej mają słabą naturalną izolację (dotyczy to także obszaru miasta). Stąd też niska jest odporność na zanieczyszczenia przenikające z powierzchni terenu na tym obszarze. Nakazuje to ograniczenie lokowania inwestycji produkcyjnych, mogących w sposób znaczący oddziaływać na środowisko - w związku z tym należy też rozważyć celowość utrzymywania funkcji przemysłowej w m. Kruszka w takim zakresie, jak miało to miejsce dotychczas.

Lepszą izolację posiada główny użytkowy poziom wodonośny w obrębie wysoczyzn w zachodniej i północno wschodniej części gminy. Tam też rozwój funkcji produkcyjnej może mieć miejsce praktycznie bez ograniczeń.

7. Rolnictwa, gospodarki leśnej i form wykorzystania biosfery

Ograniczenia w rozwoju rolnictwa w gminie Kępice to:

• mały odsetek użytków rolnych, wysoka lesistość obszaru,

• ogólnie słabsze warunki glebowe dla produkcji rolnej,

• niekorzystny odczyn gleb (wysoki udział gleb b. kwaśnych i kwaśnych) oraz związane z tym wysokie potrzeby wapnowania, naturalna niska zawartość próchnicy i składników pokarmowych w glebach powodująca wysokie potrzeby nawozowe,

• wydzielenie w zachodniej części gminy Głównego Zbiornika Wód Podziemnych NR 118 „Zbiornik Polanów” powoduje, że na terenie tym mogą wystąpić specjalne uwarunkowania prawne dotyczące jego ochrony i zagospodarowania. Położenie na obszarach chronionych wyklucza, zgodnie z obowiązującymi zasadami intensywne formy gospodarowania rolniczego,

• niski wskaźnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej gminy Kępice - 58,3 pkt, jeden z najniższych w powiecie słupskim,

Niezadowalająca jakość wód powierzchniowych stanowi istotne (przejściowe) ograniczenie dla hodowli ryb i wędkowania.

8. Turystyki

Największym chyba ograniczeniem dla rozwoju turystyki w gminie Kępice jest znaczny stopień degradacji krajobrazu w niektórych ośrodkach osadniczych, w istotny sposób obniżający atrakcyjność przejazdu i pobytu. Szczególnie niekorzystnie wpływa to na rozwój agroturystyki. Zatrzymaniu się na dłuższy pobyt nie sprzyja również nieuporządkowana gospodarka wodno-ściekowa w części atrakcyjnie położonych wsi.

Pewnym ograniczeniem w rozwoju agroturystyki jest niekorzystne dziedzictwo kulturowe, datujące się jeszcze z czasów pruskich latyfundiów i przemian społeczno-gospodarczych 2 połowy XX wieku. Znaczna część spośród mieszkańców to byli pracownicy wielkoobszarowego rolnictwa uspołecznionego, zamieszkali w blokach, którzy nigdy nie prowadzili tradycyjnego, gościnnego gospodarstwa rolnego. Spośród indywidualnych gospodarzy z kolei, znaczna część to migranci z terenów południowej i wschodniej Polski, którzy, porzuciwszy rodzime tradycje, nie utożsamili się z tymi, które od setek lat kształtowały się na Pomorzu, dopuszczając by zanikły - często wraz z dorobkiem kultury materialnej. Czynniki te składają się na dość niskie „predyspozycje naturalne” mieszkańców gminy do podejmowania działalności agroturystycznej.

Niezadowalająca jakość wód powierzchniowych, zwłaszcza Wieprzy i jej dopływów stanowi ograniczenie dla rekreacji i wędkowania. Zatrzymaniu się na dłuższy pobyt nie sprzyja również nieuporządkowana gospodarka wodno-ściekowa w części wsi.

2. Szanse rozwoju gminy wynikające z jej warunków przyrodniczych:

Wielkie kompleksy leśne obfitujące w grzyby, jagody i zwierzynę, bogactwo dostępnych i przyjaznych dla rekreacji jezior, gęsta sieć rzek i cieków wodnych, czyste powietrze i cisza - stwarzają ogromną szansę dla wykorzystania terytorium gminy Kępice dla osadnictwa rekreacyjnego, wypoczynku weekendowego i rozwoju agroturystyki. Gmina może stać się miejscem rozwoju alternatywnych form rekreacji, w stosunku do spędzania czasu na zatłoczonych plażach i gwarnych promenadach nadmorskich kurortów. Będzie to zarówno turystyka kwalifikowana - kajakarstwo, wędkarstwo, myślistwo, obserwacja ptaków, czy jazda konna, jak też ta realizowana w najbardziej popularnych formach czynnego wypoczynku - wycieczek pieszych, rowerowych i grzybobrania, a także biernego relaksu, wyciszenia i ucieczki od codziennego stresu.

Szansą dla rozwoju turystyki jest też unikatowe dziedzictwo historyczne gminy. Na pierwszym miejscu trzeba wymienić zespół pałacowo - parkowy w Warcinie oraz zespół elektrowni wodnych i niewielkich stacyjek kolejowych wzdłuż biegu rzeki Wieprzy.

Agroturystyka i turystyka wiejska to kolejna szansa dla gminy. Dla jej realizacji należy jednak przywracać wartość przestrzeni kulturowej i przyrodniczej wsi, kształtować wrażliwość mieszkańców na estetykę otoczenia i umożliwiać im nabycie umiejętności pozyskiwania gości i właściwej nad nimi opieki.

W granicach administracyjnych miasta Kępice znajdują się miejscowości Kępka i Kruszka, których dotychczas przeważało zagospodarowanie przemysłowe. Z uwagi na recesję gospodarczą, zainwestowanie to stało się w znacznej części zbędne, a wartościowa przestrzeń uległa degradacji. Wobec wrażliwości zasobów wód podziemnych w tym rejonie - zasadnym byłoby usunięcie z części tych obszarów szczątkowej funkcji przemysłowej i przeznaczenie ich dla nowego osadnictwa.

Znaczne zasoby wód podziemnych wysokiej i średniej jakości umożliwiają rozwój bardziej wodochłonnych branż przemysłu, w tym rolno-spożywczego - oczywiście pod warunkiem stosowania czystych i bezpiecznych technologii. Gmina posiada też możliwości wytwarzania energii odnawialnej i retencji wód oraz - co wynika z korzystnych predyspozycji rolniczych - produkcji biomasy. Rozwinięta na terenie gminy produkcja leśna umożliwia dalszy rozwój przetwórstwa drewna.

Gmina Kępice posiada także warunki do dalszego rozwoju i modernizacji rolnictwa. Są to głównie:

• występowanie obszarów o dość korzystnych warunkach glebowych, blisko 65% gleb gminy zaliczanych do dobrych i średnich,

• korzystne warunki agroklimatyczne, długość okresu wegetacyjnego - średnio 207 dni, stosunkowo długi średni okres bezprzymrozkowy, dość wysokie opady atmosferyczne,

• mała konfiguracja terenów rolnych, pod względem rzeźby terenu przewaga terenów korzystnych dla rolnictwa, co umożliwia pełną mechanizację prac polowych,

• przewaga gleb lekkich z niewielkim dodatkiem średnio ciężkich - pod względem oceny trudności do uprawy (ciężkość gleb, nachylenie terenu, kamienistość) występują tu gleby ocenione jako bardzo łatwe i łatwe do uprawy,

• znikome zagrożenie gleb użytków rolnych przez erozję wodną intensywną,

• sprzyjające warunki przyrodniczo-glebowe dla uprawy ziemniaków (w tym sadzeniaków), zaś na bardziej zwięzłych glebach - uprawy roślin bardziej wymagających (np. oleistych),

• zasoby odłogowanych gruntów rolnych słabszej jakości przydatnych do prowadzenia upraw energetycznych (np. wierzby energetycznej),

• brak skażeń promieniotwórczych i chemicznych, sprzyjające warunki naturalne dla rozwoju rolnictwa ekologicznego,

Na terenie Gminy Kępice możliwy jest rozwój przemysłu, usług i rzemiosła - sprzyjają temu znaczne zasoby wód powierzchniowych i podziemnych. Preferowane dla rozwoju funkcji gospodarczych jest przede wszystkim - z uwagi na dość korzystne skomunikowanie - pasmo rozciągające się wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 209 Suchorze - Barwino - Barcino - Bronowo. Dla rozwoju gospodarczego mogą być wykorzystywane - jak to się już dzieje - porzucone i zdewastowane ośrodki produkcji rolnej.

Zasoby wód powierzchniowych sprzyjają także dalszemu rozwojowi hodowli ryb - zarówno wielkotowarowej, nawet połączonej z wstępnym przetwórstwem, jak też na niewielką skalę na łowiskach specjalnych dla turystów.

Rozdział 5

Dotychczasowa realizacja zadań w zakresie ochrony i kształtowania środowiska w gminie, w latach 1999 - 2003

W Gminie Kępice, podobnie, jak w innych gminach powiatu, wiele zadań z zakresu ochrony środowiska realizowanych było od dnia reformy samorządowej, a także wcześniej - w ramach TOAP. Dla potrzeb niniejszego programu - w celu ujednolicenia oceny dorobku gmin powiatu słupskiego - przyjęto jako okres porównawczy początek reaktywowania Powiatu Słupskiego, jako jednostki podziału terytorialnego.

Wśród zadań realizowanych w gminie, zgodnie z logiką przyjętą w Programie, wyróżniamy zadania inwestycyjne, organizacyjno - administracyjne i edukacyjne. Z uwagi na zaangażowanie finansowe, na ogół na pierwszym miejscu wymieniane są zadania inwestycyjne. Zrealizowane na terenie miasta i gminy Kępice, w latach 1999 - 2003 to m.in.:

• Budowa kanalizacji sanitarnej na terenie wsi Korzybie, sześciu przepompowni ścieków, rurociągu tłocznego na terenie m. Korzybie oraz rurociągu tłocznego Kępice - Korzybie

• Rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej oraz budowa przepompowni ścieków w Kępicach

• Budowa kanalizacji sanitarnej wraz z przykanalikami na terenie wsi Warcino oraz kolektora tłocznego Warcino - Kępice

• Budowa sieci wodociągowej w ul 11 Listopada w Kępicach,

• Wymiana sieci wodociągowej we wsi Osowo,

• Budowa ujęcia wody w Barwinie,

• Budowa wodociągu Biesowice - Ciecholub oraz stacji uzdatniania w Biesowicach

• Przebudowa miejskiej kotłowni z węglowej na biomasę oraz wymiana sieci ciepłowniczej w mieście Kępice.

• Zakup pojemników na szkło i plastik dla selektywnej zbiórki odpadów.

Główne zadania realizowane w sferze organizacyjnej i administracyjnej to organizacja selektywnej zbiórki odpadów w oparciu o wybudowane składowisko w Obłężu.

W sferze edukacji ekologicznej m. in. prowadzono zajęcia w szkołach podstawowych i gimnazjach, młodzież szkolna i mieszkańcy gminy brali udział w akcjach i konkursach ekologicznych globalnych i lokalnych, takich jak: :Sprzątanie świata”, „Ekolandia”, „Dzień zdrowej żywności”, „Dzień bez samochodu” i „Piękna wieś”.

Gmina, obok zadań inwestycyjnych, realizuje też zadania w sferze dokumentacyjnej, zarówno wynikające z przepisów prawa, jak też dodatkowe, wzbogacające wiedzę o jej zasobach oraz w sferze planowania strategicznego. Są to m.in.

• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy,

• Strategię Rozwoju społeczno-gospodarczego gminy

• Opracowanie dokumentacji budowlanej sieci kanalizacji sanitarnej grawitacyjno - ciśnieniowej Biesowice - Kępice

• Opracowanie dokumentacji budowlanej na sieć wodociągową Żelice - Kępice

Rozdział 6

Projekt systemu działań dla poprawy stanu środowiska gminy.

1. Zadania gminy w sferze ochrony środowiska, wynikające z przepisów prawa

1. Status prawny organów gminy w świetle uregulowań dotyczących ochrony środowiska.

Stosownie do treści art.6 Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz.1591 z późn. zm.) do zakresu działania organów gminy należą wszystkie sprawy o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Zgodnie z art.7 ustawy do zadań własnych samorządu gminnego należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, m.in. w sprawach :

• ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej,

• wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,

• zieleni gminnej i zadrzewień,

• ochrony przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego.

Ustawy mogą ponadto nakładać na gminę obowiązek wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej. Zadania z ww. zakresu gmina może wykonywać również na podstawie porozumienia z organami tej administracji. Gmina może również wykonywać zadania z zakresu właściwości powiatu oraz zadania z zakresu właściwości województwa na podstawie porozumień z tymi jednostkami samorządu terytorialnego.

Zadania nakładane przez ustawy, mogą być realizowane przez organy gminy działające bądź jako organy jednostki samorządu terytorialnego, bądź jako organy administracji publicznej - w tym drugim przypadku, na podstawie kompetencji przyznanych organom gminy przez ustawy środowiskowe. Ustawa samorządowa nie jest samodzielnym źródłem kompetencji do udzielenia obywatelom uprawnień bądź nakładania na nich obowiązków w sferze ochrony środowiska, nie stanowi również, w odniesieniu do gminy, o przymiocie strony w postępowaniach administracyjnych.

W myśl art. 376 ustawy Prawo ochrony środowiska, wójt, burmistrz lub prezydent miasta, posiadają status organów ochrony środowiska. Organy gminy, z mocy art. 4 Prawa wodnego, posiadają także status organu właściwego w sprawach gospodarowania wodami.

2. Charakterystyka zasadniczych zadań gminy w sferze ochrony środowiska

1. Działalność uchwałodawcza gmin w sferze ochrony środowiska

Zadaniem gminy, o kardynalnym znaczeniu dla całości zagadnień ochrony środowiska, jest uchwalenie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

W wymienionych dokumentach planistycznych zapewnia się warunki utrzymania równowagi przyrodniczej i racjonalną gospodarkę zasobami środowiska, w szczególności przez:

• ustalanie programów racjonalnego wykorzystania powierzchni ziemi, w tym na terenach eksploatacji złóż kopalin, i racjonalnego gospodarowania gruntami,

• uwzględnianie obszarów występowania złóż kopalin oraz obecnych i przyszłych potrzeb eksploatacji tych złóż,

• zapewnianie kompleksowego rozwiązania problemów zabudowy miast i wsi, ze szczególnym uwzględnieniem gospodarki wodnej, odprowadzania ścieków, gospodarki odpadami, systemów transportowych i komunikacji publicznej oraz urządzania i kształtowania terenów zieleni,

• uwzględnianie konieczności ochrony wód, gleby i ziemi przed zanieczyszczeniem w związku z prowadzeniem gospodarki rolnej,

• zapewnianie ochrony walorów krajobrazowych środowiska i warunków klimatycznych,

• uwzględnianie innych potrzeb w zakresie ochrony powietrza, wód, gleby, ziemi, ochrony przed hałasem, wibracjami i polami elektromagnetycznymi,

• ustalanie przy przeznaczaniu terenów na poszczególne cele oraz przy określaniu zadań związanych z ich zagospodarowaniem w strukturze wykorzystania terenu proporcji pozwalających na zachowanie lub przywrócenie na nich równowagi przyrodniczej i prawidłowych warunków życia,

• określenie sposobu zagospodarowania obszarów zdegradowanych w wyniku działalności człowieka oraz klęsk żywiołowych.

Wymagania powyższe określa się na podstawie opracowań ekofizjograficznych.

Ponadto, w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego:

• określa się rozwiązania niezbędne do zapobiegania powstawaniu zanieczyszczeń, zapewnienia ochrony przed powstającymi zanieczyszczeniami oraz przywracania środowiska do właściwego stanu,

• uwzględnia się poziom wód maksymalnych, o prawdopodobieństwie występowania raz na 100 lat, dla terenów o szczególnym znaczeniu społecznym, gospodarczym lub kulturowym, określonych w studium wykonanym przez dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej (określającym w szczególności granice obszarów bezpośredniego zagrożenia powodzią, uwzględniającym częstotliwość występowania powodzi, ukształtowanie dolin rzecznych i tarasów zalewowych, strefę przepływu wezbrań powodziowych, tereny zagrożone osuwiskami skarp lub zboczy, tereny depresyjne oraz bezodpływowe),

• ustala się warunki realizacji przedsięwzięć, umożliwiające uzyskanie optymalnych efektów w zakresie ochrony środowiska, w tym:

• zakaz budowy w obrębie zwartej zabudowy wsi zakładów stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi, a w szczególności zagrożenie wystąpienia poważnych awarii.

• bezpieczne odległości między zakładami stwarzającymi zagrożenie wystąpienia poważnych awarii oraz między takimi zakładami a obszarami chronionymi, osiedlami mieszkaniowymi, obiektami użyteczności publicznej i budynkami zamieszkania zbiorowego.

Gmina ma obowiązek sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla obszaru objętego planem ochrony lub dokonania zmian w obowiązującym planie miejscowym, jeżeli ustanowiony został plan ochrony obszaru poddanego pod ochronę na podstawie ustawy o ochronie przyrody (w terminie jednego roku od dnia wejścia w życie aktu ustanawiającego plan ochrony). Obowiązkowo sporządza się również plan zagospodarowania przestrzennego dla obszaru chronionego krajobrazu i zespołu przyrodniczo - krajobrazowego, ustanowionych uchwałą Rady Gminy.

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, będący przepisem prawa miejscowego, stanowi też wyłączny środek prawny dla:

• przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne

• zmiany przeznaczenia terenów zieleni i zadrzewień

• zmiany przeznaczenia terenów, na których znajduje się starodrzew.

Rada gminy jest obowiązana zapewnić mieszkańcom miast i wsi o zwartej zabudowie korzystanie z przyrody przede wszystkim przez tworzenie i utrzymywanie w należytym stanie, terenów zieleni i zadrzewień, łączących się, w miarę możliwości, z terenami zalesionymi.

Rady gmin mają obowiązek uchwalić gminne programy ochrony środowiska, wraz z planami gospodarki odpadami, stanowiącymi załączniki do programów.

Rady gmin posiadają także upoważnienie ustawowe do powzięcia uchwał w przedmiocie :

1. Określania - w związku z przedkładaną dorocznie informacją Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska województwa oraz o wynikach kontroli obiektów o podstawowym znaczeniu dla gminy - kierunków działania właściwego organu Inspekcji Ochrony Środowiska, w celu zapewnienia na obszarze gminy należytej ochrony środowiska.

2. ustanawiania ograniczeń co do czasu funkcjonowania instalacji lub korzystania z urządzeń, z których emitowany hałas może negatywnie oddziaływać na środowisko,

3. ustanowienia form ochrony przyrody, przez wyznaczanie obszarów chronionego krajobrazu, wprowadzanie ochrony w drodze uznania za pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe - jeżeli wojewoda nie wprowadził tych form.

4. uznania za park gminny terenu pokrytego drzewostanem o charakterze parkowym i nie podlegającego przepisom o ochronie dóbr kultury, jeżeli teren ten stanowi własność Skarbu Państwa lub własność jednostki samorządu terytorialnego, a za zgodą innego właściciela -również innych drzewostanów parkowych,

5. obejmowania ochroną gruntów określonych w ewidencji gruntów jako użytki rolne, pod wchodzącymi w skład gospodarstw rolnych budynkami mieszkalnymi oraz innymi budynkami i urządzeniami służącymi wyłącznie produkcji rolniczej oraz przetwórstwu rolno-spożywczemu, parków wiejskich oraz pod zadrzewieniami i zakrzewieniami śródpolnymi, w tym również pod pasami przeciwwietrznymi i urządzeniami przeciwerozyjnymi, zaliczonych do klas IV, IVA, IVb, wytworzonych z gleb pochodzenia mineralnego.

6. zatwierdzania planów gospodarowania na gruntach rolnych położonych na obszarach ograniczonego użytkowania, istniejących wokół zakładów przemysłowych,

7. ustalania, w uzgodnieniu z komendantem rejonowym Państwowej Straży Pożarnej, szczegółowych zasad wypalania słomy i pozostałości roślinnych na polach,

8. wyznaczania, po uzyskaniu zgody właściciela wody, miejsc wydobywania kamienia, żwiru, piasku oraz innych materiałów w granicach powszechnego korzystania z wód,

2. Zadania w sferze zaopatrzenia w wodę i odprowadzenia ścieków

Gmina zobowiązana jest do zapewnienia budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub wspólnych z innymi gminami:

• urządzeń do zbiorowego zaopatrzenia mieszkańców w wodę oraz odprowadzenia i oczyszczania ścieków

• stacji zlewnych, w przypadku gdy podłączenie wszystkich nieruchomości do sieci kanalizacyjnej jest niemożliwe lub powoduje nadmierne koszty,

Na podstawie przepisów o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i odprowadzaniu ścieków, gminy uchwalają wieloletnie plany rozwoju i modernizacji urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych, będących w posiadaniu przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych. Plany te określają w szczególności:

• planowany zakres usług wodociągowo-kanalizacyjnych,

• przedsięwzięcia rozwojowo - modernizacyjne w poszczególnych latach,

• przedsięwzięcia racjonalizujące zużycie wody oraz odprowadzanie ścieków,

• nakłady inwestycyjne w poszczególnych latach,

• sposoby finansowania planowanych inwestycji.

Rada Miejska uchwala regulamin zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków, obowiązujący na obszarze gminy, który określa m.in. minimalny poziom świadczenia usług w tym zakresie, warunki przyłączania do sieci, techniczne warunki określające możliwości dostępu do usług, sposób postępowania w przypadku niezapewnienia ciągłości usług i właściwych standardów dostarczanej wody i odbieranych ścieków, i in.

Rada Miejska corocznie zatwierdza taryfę opłat za dostarczenie wody i odprowadzenie ścieków.

Gminy prowadzą ponadto ewidencję zbiorników bezodpływowych w celu kontroli częstotliwości ich opróżniania oraz w celu opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej oraz przydomowych oczyszczalni ścieków, w celu kontroli częstotliwości i sposobu pozbywania się komunalnych osadów ściekowych oraz w celu opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej.

3. Zadania w zakresie utrzymania czystości i porządku

Gminy mają obowiązek zapewnienia czystości i porządku na swoim terenie i tworzenia warunków niezbędnych do ich utrzymania, poprzez podejmowanie uchwał w przedmiocie:

1. ustalania szczegółowych zasad utrzymania czystości i porządku na terenie gminy, dotyczących wymagań w zakresie:

• utrzymania czystości i porządku na terenie nieruchomości w zakresie prowadzenia we wskazanym zakresie selektywnej zbiórki odpadów komunalnych,

• rodzaju urządzeń przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych na terenie nieruchomości oraz na drogach publicznych, a także wymagań dotyczących ich rozmieszczania oraz utrzymywania w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym,

• częstotliwości i sposobu pozbywania się odpadów komunalnych lub nieczystości ciekłych z terenu nieruchomości oraz z terenów przeznaczonych do użytku publicznego,

• uprzątania błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z części nieruchomości służących do użytku publicznego,

• mycia i napraw pojazdów samochodowych poza myjniami i warsztatami naprawczymi,

• obowiązków osób utrzymujących zwierzęta domowe, mających na celu ochronę przed zagrożeniem lub uciążliwością dla ludzi oraz przed zanieczyszczeniem terenów przeznaczonych do wspólnego użytku,

• wymagań utrzymywania zwierząt gospodarskich na terenach wyłączonych z produkcji rolniczej, w tym także zakazu ich utrzymywania na określonych obszarach lub w poszczególnych nieruchomościach,

• wyznaczania obszarów podlegających obowiązkowej deratyzacji i terminów jej przeprowadzania.

2. określania, w zależności od lokalnych warunków, innego niż określone w przepisach o utrzymaniu czystości i porządku sposobu dokumentowania przez właścicieli nieruchomości obowiązku zbierania powstałych na terenie nieruchomości odpadów komunalnych,

3. przejęcia od właścicieli nieruchomości, na podstawie akceptacji mieszkańców wyrażonej w przeprowadzonym uprzednio referendum gminnym, wszystkich lub wskazanych obowiązków w zakresie:

• wyposażenia nieruchomości w urządzenia służące do zbierania odpadów komunalnych oraz utrzymywania tych urządzeń w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym,

• zbierania powstałych na terenie nieruchomości odpadów komunalnych zgodnie z wymaganiami określonymi w uchwale rady gminy, oraz pozbywania się tych odpadów w sposób zgodny z przepisami,

• uprzątnięcie błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z chodników położonych wzdłuż nieruchomości,

A także poprzez

4. zapewnienie budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub wspólnych z innymi gminami:

• instalacji i urządzeń do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych,

• instalacji i urządzeń do zbierania, transportu i unieszkodliwiania zwłok zwierzęcych,

• szaletów publicznych

6. zapewnienie zbierania, transportu i unieszkodliwiania zwłok bezdomnych zwierząt oraz współdziałanie z przedsiębiorcami, podejmującymi działalność w tym zakresie,

7. znakowanie obszarów dotkniętych lub zagrożonych chorobą zakaźną zwierząt.

8. tworzenie odpowiednich jednostek organizacyjnych, dla wykonania zadań.

4. Kompetencje organu wykonawczego gminy, w sprawie wydawania decyzji administracyjnych

Burmistrz wydaje zezwolenie na:

• usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości innej niż wpisana do rejestru zabytków,

• prowadzenie przez przedsiębiorców działalności w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków, odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych,

• ochrony przed bezdomnymi zwierzętami, prowadzenia schronisk dla bezdomnych zwierząt, a także grzebowisk i spalarni zwłok zwierzęcych i ich części,

Burmistrz władny jest w drodze decyzji:

• w przypadku zwykłego korzystania ze środowiska przez osoby fizyczne, ustalić wymagania w zakresie ochrony środowiska, dotyczące eksploatacji instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia, o ile jest to uzasadnione koniecznością ochrony środowiska,

• wyznaczyć umożliwiające dostęp do wody części nieruchomości przyległej do wód objętych powszechnym korzystaniem,

• zatwierdzić ugodę właścicieli gruntów w zakresie zmiany stanu wody na gruntach, jeżeli zmiany te nie wpłyną szkodliwie na inne nieruchomości lub na gospodarkę wodną,

• wymierzyć opłatę za usunięcie drzew lub krzewów,

• nakazać osobie fizycznej eksploatującej instalację w ramach zwykłego korzystania ze środowiska lub eksploatującej urządzenie wykonanie w określonym czasie czynności zmierzających do ograniczenia ich negatywnego oddziaływania na środowisko lub nawet wstrzymać użytkowanie instalacji),

• w przypadku zwykłego korzystania ze środowiska przez osoby fizyczne, nałożyć na prowadzącego instalację lub użytkownika urządzenia obowiązek prowadzenia w określonym czasie pomiarów wielkości emisji wykraczających poza obowiązki wynikające z ustawy -Prawo ochrony środowiska, jeżeli z przeprowadzonej kontroli wynika, że nastąpiło przekroczenie standardów emisyjnych,

• nakazać właścicielowi gruntów wykonanie w określonym terminie odpowiednich zabiegów, w razie wystąpienia z winy tego właściciela degradacji gruntów stanowiących użytki rolne oraz gruntów zrekultywowanych na cele rolne, w tym również spowodowanej nieprzestrzeganiem przepisów o ochronie roślin uprawnych przed chorobami, szkodnikami i chwastami,

• nakazać właścicielowi gruntów, w porozumieniu z wojewódzkim inspektorem sanitarnym, w razie prowadzenia produkcji w sposób naruszający ustalenia planu gospodarowania na gruntach rolnych położonych na obszarach ograniczonego użytkowania, istniejących wokół zakładów przemysłowych, zniszczenia określonych upraw, przemieszczenia zwierząt poza obszar strefy lub dokonania ich uboju,

• nakazać właścicielowi gruntu przywrócenie stanu poprzedniego lub wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom, jeżeli spowodowane przez właściciela gruntu zmiany stanu wody na gruncie szkodliwie wpływających na grunty sąsiednie,

• nakazać posiadaczowi odpadów usunięcie odpadów z miejsc nie przeznaczonych do ich składowania lub magazynowania, wskazując sposób wykonania tej decyzji,

• wymierzyć administracyjną karę pieniężną za zniszczenie terenów zieleni albo drzew lub krzewów, powodowane niewłaściwym wykonywaniem robót ziemnych lub wykorzystaniem sprzętu mechanicznego albo urządzeń technicznych oraz zastosowaniem środków chemicznych w sposób szkodliwy dla roślinności oraz za usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia, a także za zniszczenie spowodowane niewłaściwą pielęgnacją terenów zieleni, zadrzewień, drzew lub krzewów, po warunkiem, że od stwierdzenia faktu zniszczenia zieleni upłynęło mniej, niż 5 lat,

• nałożyć karę pieniężną na przedsiębiorstwo wodno-kanalizacyjne, które nie dopełnia obowiązku przedłożenia do zatwierdzenia taryf za dostarczanie wody i odprowadzenie ścieków, lub zawyża zatwierdzone taryfy, a także na kierownika przedsiębiorstwa,

5. Kompetencje organu wykonawczego gminy w zakresie współdziałania w toku postępowań administracyjnych prowadzonych przez inne organy administracji

Burmistrz

• opiniuje decyzje starosty w sprawach rekultywacji i zagospodarowania gruntów rolnych

• wydaje opinię dotyczącą nałożenia w postępowaniu o wydanie decyzji o wyłączeniu gruntu rolnego z produkcji, obowiązku zdjęcia oraz wykorzystania na cele poprawy wartości użytkowej gruntów próchniczej warstwy gleby z gruntów rolnych klas I, II,IIla, IIIb, III, IVa i IV oraz z torfowisk,

• wydaje opinię, co do projektu prac geologicznych, których wykonywanie nie wymaga uzyskania koncesji,

• opiniuje wniosek o udzielenie koncesji na poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, za wyjątkiem poszukiwania i rozpoznawania złóż kopalin w granicach obszarów morskich RP,

• opiniuje projekty wojewódzkich i powiatowych planów gospodarki odpadami

• opiniuje decyzje dla wytwórców odpadów (decyzja zatwierdzająca program gospodarki odpadami niebezpiecznymi) oraz posiadaczy odpadów prowadzących gospodarkę odpadami (zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów),

• ma prawo delegowania jednej osoby do (powołanej przez wojewodę) komisji, w sprawie prowadzenia negocjacji o ustalenie treści programu dostosowawczego (wynegocjowanego indywidualnie szczegółowego harmonogramu rzeczowo-finansowego realizacji obowiązków z zakresu ochrony środowiska przez prowadzącego instalacje, które ze względów technologicznych lub ekonomicznych nie mogą osiągnąć tych wymagań w terminach przewidzianych przez przepisy powszechnie obowiązujące, a za utrzymaniem eksploatacji instalacji przemawia interes publiczny).

W przypadkach bezpośredniego zagrożenia środowiska, Burmistrz może wydać właściwemu organowi Inspekcji Ochrony Środowiska polecenie podjęcia działań zmierzających do usunięcia tego zagrożenia. Polecenia te nie mogą jednak dotyczyć wykonania konkretnych czynności służbowych ani określać sposobu wykonania zadania przez organy Inspekcji Ochrony Środowiska, lecz powinny ustalać przedmiot działań lub wskazywać stan niezgodny z prawem, o którego usunięcie chodzi. O wydanym poleceniu Burmistrz bezzwłocznie informuje Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska. Za treść wydanego polecenia Burmistrz ponosi wyłączną odpowiedzialność.

W przypadku gdy pomiędzy właścicielem lub posiadaczem gruntu a dzierżawcą lub zarządcą obwodu łowieckiego powstał spór o wysokość wynagrodzenia za szkody w uprawach i płodach rolnych przez dziki, łosie, jelenie, daniele i samy, lub przy wykonywaniu polowania, strony mogą zwrócić się do właściwego ze względu na miejsce powstałej szkody Wójta (Burmistrza), w celu mediacji dla polubownego rozstrzygnięcia sporu.

6. Kompetencje kontrolne organu wykonawczego gminy w zakresie ochrony środowiska

Burmistrz sprawuje kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska w zakresie objętym swoją właściwością. Może on upoważnić do wykonywania funkcji kontrolnych pracowników podległego mu urzędu gminy, lub funkcjonariuszy straży gminnej. Kontrolujący, wykonując kontrolę, jest uprawniony do:

• wstępu wraz z rzeczoznawcami i niezbędnym sprzętem przez całą dobę na teren nieruchomości, obiektu lub ich części, na których prowadzona jest działalność gospodarcza, a w godzinach od 6 do 22 - na pozostałe tereny,

• przeprowadzania badań lub wykonywania innych niezbędnych czynności kontrolnych,

• żądania pisemnych lub ustnych informacji oraz wzywania i przesłuchiwania osób w zakresie niezbędnym do ustalenia stanu faktycznego,

• żądania okazania dokumentów i udostępnienia wszelkich danych mających związek z problematyką kontroli.

Kontrolowany obowiązany jest umożliwić przeprowadzanie kontroli. Z czynności kontrolnych kontrolujący sporządza protokół, którego jeden egzemplarz doręcza kontrolowanemu. Protokół podpisują kontrolujący oraz kontrolowany, który może wnieść do protokołu zastrzeżenia i uwagi wraz z uzasadnieniem. W razie odmowy podpisania protokołu przez kontrolowanego, kontrolujący umieszcza o tym wzmiankę w protokole, a odmawiający podpisu może, w terminie 7 dni, przedstawić wójtowi swoje stanowisko na piśmie.

Burmistrz występuje do wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o podjęcie odpowiednich działań będących w jego kompetencji, jeżeli w wyniku kontroli stwierdzono naruszenie przez kontrolowany podmiot przepisów o ochronie środowiska lub występuje uzasadnione podejrzenie, że takie naruszenie mogło nastąpić, przekazując dokumentację sprawy.

Burmistrz, lub osoby przez niego upoważnione, są uprawnieni do występowania w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia przeciw przepisom o ochronie środowiska.

7. Kompetencje kontrolne organu wykonawczego gminy w zakresie ochrony gruntów rolnych i leśnych

Burmistrz, w zakresie swojej kompetencji, wykonuje również kontrolę przestrzegania ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Osoby przeprowadzające w imieniu burmistrza kontrolę są uprawnione do:

• wstępu na grunt i teren zakładu przemysłowego,

• wglądu do dokumentów oraz żądania sporządzenia ich odpisów,

• sprawdzania tożsamości osób w związku z prowadzoną kontrolą,

• żądania wyjaśnień i zasięgania informacji,

• pobierania próbek gleby lub roślin do analizy.

Kontrola obejmuje wykonanie następujących obowiązków:

• zdjęcia i wykorzystania próchnicznej warstwy gleby,

• rekultywacji gruntów zdewastowanych i zdegradowanych,

• rolniczego zagospodarowania gruntów zrekultywowanych, jeżeli zagospodarowanie odbywa się przy wykorzystaniu środków Funduszu,

• przeciwdziałania erozji gleb i innym zjawiskom powodującym trwałe pogarszanie wartości użytkowej gruntów,

• określonych w art. 16-19 ustawy (gospodarka w obszarach ograniczonego użytkowania).

Jeżeli objętość próchnicznej warstwy gleby zdejmowanej z gruntów wyłączanych z produkcji przekracza 1000 m³, kontrolę przeprowadza się z wykorzystaniem pomiarów geodezyjnych. Kontrola wykonania obowiązku rekultywacji gruntów polega na sprawdzeniu co najmniej raz w roku zgodności wykonywanych zabiegów z dokumentacją rekultywacji tych gruntów, a zwłaszcza wymagań technicznych oraz ich terminowości, ze szczególnym uwzględnieniem obowiązku zakończenia rekultywacji w okresie 5 lat od zaprzestania działalności przemysłowej.

O terminie kontroli na obszarach górniczych, morskiego pasa nadbrzeżnego, kolejowych i lotnisk komunikacyjnych, powiadamia się odpowiednio, nie później niż 3 dni przed zamierzoną kontrolą okręgowy urząd górniczy, urząd morski, organ kolejowy lub zarząd lotniska.

Kontrolę stosowania przepisów ustawy w odniesieniu do gruntów użytkowanych na cele obronności lub bezpieczeństwa państwa można przeprowadzać po uprzednim uzgodnieniu jej zakresu z jednostką nadrzędną użytkownika tych gruntów.

8. Udostępnianie, ewidencjonowanie informacji i sprawozdawczość

Burmistrz jest obowiązany udostępniać informacje o środowisku i jego ochronie, znajdujące się w jego posiadaniu, w zakresie przewidzianym art. 19 ust 1 i 2 Ustawy Prawo ochrony środowiska, z zastrzeżeniem art. 20.1 i 2 Ustawy, a także do:

• nieodpłatnego przekazywania posiadanych danych, niezbędnych do założenia i prowadzenia katastru wodnego

• nieodpłatnego przekazywania danych z rejestrów, wykazów, pomiarów, analiz i obserwacji stanu środowiska, uzyskanych w trakcie działalności, dla potrzeb państwowego monitoringu środowiska

Burmistrz obowiązany jest do przyjmowania:

• informacji o wystąpieniu awarii, w której występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzącej do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska, a także powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem),

• od osób fizycznych nie będących przedsiębiorcami - uproszczonej informacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska (PCB. azbest),

• wykazów, na podstawie których właściwe miejscowo podmioty korzystające ze środowiska ustaliły opłaty za składowanie odpadów,

• w przypadku zwykłego korzystania ze środowiska przez osoby fizyczne (zwykłym korzystaniem ze środowiska jest takie korzystanie wykraczające poza ramy korzystania powszechnego, co do którego ustawa nie wprowadza obowiązku uzyskania pozwolenia, oraz, zwykłe korzystanie z wody w rozumieniu przepisów ustawy - Prawo wodne) - wstępnych, okresowych i ciągłych wyników pomiarów, o ile pomiary te mają szczególne znaczenie ze względu na potrzebę zapewnienia systematycznej kontroli wielkości emisji albo jeżeli z przeprowadzonej kontroli wynika, że nastąpiło przekroczenie standardów emisyjnych,

• w przypadku zwykłego korzystania ze środowiska przez osoby fizyczne - zgłoszeń dotyczących instalacji z której emisja nie wymaga pozwolenia na wprowadzanie substancji lub energii do środowiska,

• zgłoszenia przez wykonawcę prac geologicznych zamiaru przystąpienia do wykonywania robót geologicznych w granicach gminy,

• informacji o dostrzeżonych objawach chorób zwierząt żyjących wolno.

Burmistrz obowiązany jest do prowadzenia zbiorów przekazanych kopii:

• wydanych przez wojewodę albo starostę: pozwoleń na wytwarzanie odpadów, decyzji zatwierdzających programy gospodarki odpadami niebezpiecznymi lub informacji o wytwarzanych odpadach i sposobach gospodarowania wytwarzanymi odpadami, jak tez decyzji o cofnięciu ww. pozwoleń,

• kopii wydanych przez wojewodę albo starostę zezwoleń na prowadzenie działalności w zakresie zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów,

• kopii zezwoleń Głównego Inspektora Ochrony Środowiska w zakresie międzynarodowego obrotu odpadami oraz decyzji o cofnięciu tych zezwoleń (o ile właściwość ze względu na miejsce odzysku).

Burmistrz zobowiązany jest do:

• sporządzenia rocznego sprawozdania zawierającego informacje o:

a) rodzaju i ilości odpadów opakowaniowych zebranych przez gminę lub podmiot działający w jej imieniu,

b) rodzaju i ilości odpadów opakowaniowych przekazanych przez gminę lub podmiot działający w jej imieniu do odzysku i recyklingu,

c) wydatkach poniesionych na działania określone w pkt a i b.

• przechowywania przez 5 lat dokumentów potwierdzających przekazanie odpadów opakowaniowych do odzysku i recyklingu. Sprawozdanie przekazuje się, w terminie do dnia 15 lutego roku kalendarzowego następującego po roku, którego dotyczy sprawozdanie, marszałkowi województwa i wojewódzkiemu funduszowi, właściwemu ze względu na siedzibę gminy.

• regularnego informowania mieszkańców o jakości wody, przeznaczonej do spożycia przez ludzi

• okresowego przedkładania wojewodzie informacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska

• informowania Ministra Środowiska o wydaniu decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla inwestycji realizującej cel publiczny na obszarze parku krajobrazowego lub obszarze chronionego krajobrazu.

2. Cele i zadania Programu

Program Ochrony Środowiska, zgodnie z polityką ekologiczną państwa, wyróżnia cele krótkoterminowe, których realizacja zakończy się najpóźniej do 2006 roku, średnioterminowe - do zrealizowania przed rokiem 2010 oraz długoterminowe, prawdopodobne i możliwe do osiągnięcia dopiero, po 2010 roku. Tym ostatnim celom, które można określić również jako strategiczne, lub generalne - podporządkowane są wszystkie wcześniejsze, które - bez względu na okres ich realizacji - mają charakter celów taktycznych. Wszystkie formułowane cele wypełniają kryteria: potrzeby, osiągalności, realności i mierzalności. W trakcie formułowania, realizacji i możliwej modyfikacji celów taktycznych, a także po ich stopniowym osiąganiu, społeczność gminy i władze samorządowe muszą zadawać sobie pytanie - na ile osiągnięcie celu krótko - lub średnioterminowego, przybliża realizację celu strategicznego? Jakie jeszcze cele taktyczne należy sformułować, lub jak przekształcić dotychczas przyjęte, by skutecznie osiągnąć cel generalny?

Program nie aspiruje do ustalenia hierarchii celów w poszczególnych okresach czasowych, ani też harmonogramu realizacji zadań szczegółowych, które posłużą osiąganiu celów. Z uwagi na ograniczone możliwości finansowania znacznej większości z nich, byłoby to założenie teoretyczne i niekoniecznie realne. Wielorakość potrzeb, zarówno wynikających z konieczności dostosowania standardów ochrony środowiska do poziomów przyjętych w Unii Europejskiej, jak też niezbędnych dla poprawy warunków życia i nadrobienia wieloletnich zapóźnień w tej sferze, nakazuje jednoczesne dążenie do ich zaspokojenia. O ich faktycznej kolejności - w ramach założonych przedziałów czasowych - zadecydują możliwości finansowania, oraz współfinansowania ze środków zewnętrznych, związane w istotny sposób ze sprawności prowadzonych niezależnie od samorządu procedur, a także pozyskiwanych w ramach partnerstwa publiczno - prywatnego - pochodnej dynamiki rozwoju gospodarczego w kraju i regionie.

4. Cele perspektywiczne - osiągnięcie prawdopodobne nie wcześniej, niż po roku 2010

Pierwszy Cel Perspektywiczny

Zapewnienie mieszkańcom gminy zdrowych warunków zamieszkania, pracy i wypoczynku, w czystym i bezpiecznym środowisku przyrodniczym

Drugi Cel Perspektywiczny

Pełne wykorzystanie szans, jakie stwarzają zasoby i walory środowiska przyrodniczego i kulturowego, dla zrównoważonego rozwoju gminy

Trzeci Cel Perspektywiczny

Zachowanie dla przyszłych pokoleń zasobów środowiska przyrodniczego i kulturowego gminy, w stanie zapewniającym jego trwałość i możliwość odtwarzania potencjału.

5. Cele średnioterminowe -realizacja zakładana do roku 2010

Pierwszy Cel Średnioterminowy

Modernizacja i rozbudowa systemu gospodarki wodno - ściekowej, zapewniająca mieszkańcom dostawy wody konsumpcyjnej o dobrej jakości, poprawę czystości wód powierzchniowych, ochronę zasobów wód podziemnych przed skażeniem. Racjonalizacja wykorzystania zasobów wody i poprawa ich retencyjności

Drugi Cel Średnioterminowy

Rozwój i doskonalenie skuteczności systemu selektywnej zbiórki i unieszkodliwiania odpadów zapewniający ochronę powierzchni ziemi, upowszechnianie niskoodpadowych technologii produkcji - osiągnięcie poziomu 75% udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych

Trzeci Cel Średnioterminowy

Wykorzystanie posiadanych zasobów i walorów środowiska dla tworzenia „zielonych miejsc pracy”

Czwarty Cel Średnioterminowy

Wykształcenie wśród mieszkańców wiedzy o środowisku, nawyków kultury ekologicznej oraz poczucia odpowiedzialności za jakość środowiska

Piąty Cel Średnioterminowy

Rehabilitacja historycznej zieleni urządzonej i podniesienie estetyki krajobrazu wiejskiego, Ochrona różnorodności biologicznej i rozwój systemu obszarów chronionych

Szósty Cel Średnioterminowy

Ochrona powietrza atmosferycznego i poprawa jego stanu, wzrost wykorzystania zasobów energii odnawialnej, racjonalizacja zużycia energii

Siódmy Cel Średnioterminowy

Zmniejszenie skali narażenia mieszkańców ośrodków osadniczych na hałas komunikacyjny

6. Cele Priorytetowe (krótkoterminowe) - do realizacji w okresie 2004 - 2006

Pierwszy Cel Priorytetowy

Poprawa jakości wód powierzchniowych na obszarze gminy i zabezpieczenie wód podziemnych przed skażeniem,

Drugi cel priorytetowy

Zapewnienie mieszkańcom stałych dostaw wody konsumpcyjnej dobrej jakości

Trzeci Cel Priorytetowy

Ochrona gleb przed skażeniem, rozszerzenie i poprawa skuteczności zorganizowanej selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, z uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych i wielkogabarytowych, pochodzących z gospodarstw domowych,

Czwarty Cel Priorytetowy

Upowszechnienie wiedzy o środowisku, jego funkcjonowaniu, lokalnych zasobach i walorach

Piąty Cel Priorytetowy

Poprawa estetyki krajobrazu wiejskiego na obszarach zabudowanych oraz zagospodarowanie nowych terenów zieleni publicznej

3. Zadania własne, wykonywane wspólnie i inspirujące do ich wykonania inne podmioty, w zakresie realizacji poszczególnych celów priorytetowych i średnioterminowych

Zadania wymienione w tej części planu podzielono: według właściwości ich wykonywania. Pierwszą grupę zdań stanowią te, do których samorząd gminny jest obligowany przez przepisy prawa, a więc zadania własne. Do drugiej grupy zaliczono zadania, których znaczenie jest istotne dla gminy. Będą one realizowane wspólnie z innymi instytucjami i podmiotami gospodarczymi, a samorządowi gminnemu przypadnie najczęściej rola koordynatora i autorytetu wspierającego przedsięwzięcie na arenie ponadlokalnej - regionalnej lub krajowej. Trzecia wreszcie grupa, to zadania polegające na inspiracji podmiotów gospodarczych z terenu gminy lub indywidualnych mieszkańców, ich organizacji i grup nieformalnych - do samodzielnych działań, zbieżnych z celami przyjętymi w programie oraz wspomagania tych działań, przede wszystkim poprzez udostępnianie i upowszechnianie doświadczenia, wiedzy i posiadanych kontaktów.

Według charakteru zadania zostały podzielone na: inwestycyjne, organizacyjne, koordynacyjne, administracyjne, kontrolne i dokumentacyjno-monitoringowe. Nie szacowano w Programie kosztów zadań organizacyjnych i kontrolnych, wykonywanych w ramach aparatu administracyjnego gminy. Nie określono także w każdym przypadku kosztów dla zadań wykonywanych wspólnie - z uwagi na to, że rola gminy w ich realizacji polegać będzie przede wszystkim na działaniach integracyjnych i koordynacyjnych, nie wymagających angażowania środków budżetowych - poza wsparciem z Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz rekomendowaniem do Funduszów - Powiatowego, Wojewódzkiego i Narodowego.

1. Zadania w zakresie poprawy stanu czystości wód powierzchniowych oraz zabezpieczenia wód podziemnych przed skażeniem (Pierwszy cel priorytetowy, pierwszy cel średnioterminowy)

1. Zadania własne

Zadania inwestycyjne przewidziane do realizacji w latach 2004 - 2006

Przewidziane finansowanie: środki własne, pożyczka, środki UE, GFOŚiGW

• Budowa kanalizacji sanitarnej wraz z przyłączami Ciecholub - Biesowice - Kępice,

koszt przedsięwzięcia - ok. 2.150 mln zł

• Budowa kolektora sanitarnego do Warcina oraz modernizacja sieci kanalizacyjnej w Warcinie

prognozowany koszt - ok. 600 tys. zł

• Dokończenie budowy sieci kanalizacji sanitarnej w m. Korzybie

koszt przedsięwzięcia - ok. 400 tys. zł

• Budowa kanalizacji sanitarnej w m. Ciecholub - Pustowo,

koszt przedsięwzięcia - ok. 1.050 tys. zł

• Budowa kanalizacji sanitarnej w m. Pustowo - Płocko

koszt przedsięwzięcia - ok. 500 tys. zł

• Budowa kanalizacji sanitarnej na terenie wsi Przytocko oraz kolektora tłocznego Przytocko - Płocko, wraz z przepompownią ścieków

koszt przedsięwzięcia - ok. 1,07 mln zł

Zadania inwestycyjne przewidziane do realizacji w latach 2007 - 2010

Przewidziane finansowanie: środki własne, pożyczka, środki UE, GFOŚiGW

• Budowa kanalizacji sanitarnej w m. Osieki

koszt przedsięwzięcia - ok. 725 tys. zł

• Budowa kanalizacji sanitarnej w m. Barcino

koszt przedsięwzięcia - ok. 1.435 tys. zł

• Budowa kanalizacji sanitarnej we wsi Obłęże wraz z kolektorem tłocznym Obłęże - Osieczki

koszt przedsięwzięcia - ok. 820 tys. zł

• Budowa kanalizacji sanitarnej w m. Barwino

koszt przedsięwzięcia - ok. 590 tys. zł

• Rozbudowa sieci kanalizacji deszczowej oraz budowa urządzeń oczyszczających wody deszczowe w Kępicach

koszt przedsięwzięcia - ok. 1,2 mln zł

Zadania administracyjno-kontrolne i monitoringowe, realizowane w całym okresie trwania programu

Przewidziane finansowanie: środki własne - wydatki bieżące

• Badanie jakości oczyszczonych ścieków odprowadzanych do wód powierzchniowych

• Kontrola szczelności zbiorników bezodpływowych w gospodarstwach indywidualnych

• Kontrola jakości wód pohodowlanych, odprowadzanych z istniejących i nowopowstających ośrodków produkcji rybackiej

Zadania inwestycyjne przewidziane do realizacji po roku 2010

Przewidziane finansowanie: środki własne, pożyczka, środki UE, GFOŚiGW

• Budowa kanalizacji sanitarnej we wsiach Osowo, Podgóry, Chorowo oraz kolektorów tłocznych Podgóry - Osowo, Chorowo - Osowo oraz Osowo wraz z przepompowniami ścieków

• Budowa kanalizacji sanitarnej na terenie wsi Łużki oraz kolektora tłocznego Łużki - Warcino wraz z przepompownią ścieków

• Budowa kanalizacji sanitarnej na terenie wsi Mzdowo, Mzdówko, Mzdowiec oraz kolektorów tłocznych Mzdowo - Mzdowiec, Mzdówko - Mzdowo oraz Mzdowo - Pustowo wraz z przepompowniami ścieków

• Budowa sieci kanalizacji sanitarnej na terenie wsi Węgorzyno, Darnowo i kolektorów tłocznych Darnowo - Ciecholub oraz Węgorzyno - Ciecholub

• Budowa kanalizacji sanitarnej na terenie wsi Kawka i Przyjezierze oraz kolektorów tłocznych Przyjezierze - Kawka - Biesowice

• Rozbudowa sieci kanalizacji deszczowej oraz budowa urządzeń oczyszczających wody deszczowe w Kępicach

2. Zadania wykonywane wspólnie z innymi podmiotami i instytucjami

• Współudział we wdrażaniu ochrony zasobów wodnych Głównego Zbiornika Wód Podziemnych „Polanów” poprzez realizację zasad zagospodarowania w obszarze ochronnym zbiornika, po ich ustanowieniu

czas realizacji - do roku 2010 i później

charakter - zadanie administracyjno - kontrolne

3. Inspiracja i wspomaganie działania

• Budowa oczyszczalni przydomowych i przyzagrodowych w zabudowie rozproszonej

czas realizacji - lata 2004 - 2010

2. Zadania w zakresie zapewnienia odpowiedniej jakości użytkowej wody i racjonalizacji gospodarowania zasobami wodnymi (Drugi cel priorytetowy, pierwszy cel średnioterminowy)

1. Zadania własne

Zadania inwestycyjne przewidziane do realizacji w latach 2004 - 2006

Przewidziane finansowanie: środki własne, pożyczka, środki UE, GFOŚiGW

• Budowa sieci wodociągowej w miejscowości Korzybie

prognozowany koszt - ok. 1,3 mln zł

• Budowa wodociągu wraz z przepompownią i przyłączami w miejscowości Żelice

prognozowany koszt - ok. 805.6 tys. zł

• Modernizacja ujęcia wody w m. Biesowice-Ciecholub

prognozowany koszt - ok. 2.150 tys. zł

• Budowa sieci wodociągowej w miejscowości Kotłowo

prognozowany koszt - ok. 0,5 mln zł

• Budowa sieci wodociągowej w m. Przyjezierze

prognozowany koszt - ok. 600 tys. zł

• Budowa sieci wodociągowej w m. Barcino - Osieki

prognozowany koszt - ok. 500 tys. zł

• Budowa sieci wodociągowej w miejscowości Pustowo - Płocko

prognozowany koszt - ok. 1,06 mln zł

Zadania inwestycyjne przewidziane do realizacji w latach 2007 - 2010

Przewidziane finansowanie: środki własne, pożyczka, środki UE, GFOŚiGW

• Budowa sieci wodociągowej w miejscowości Mzdowo i Mzdówko

prognozowany koszt - ok. 300 tys. zł

• Wymiana i rozbudowa sieci wodociągowej oraz rozbudowa stacji wodociągowej na terenie wsi Przytocko,

prognozowany koszt - ok. 1.200 tys. zł

2. Inspiracja i wspomaganie działania

1. Upowszechnianie technologii produkcji charakteryzujących się niskim zużyciem wody i zastosowaniem obiegów zamkniętych

czas realizacji - lata 2004 - 2010 i później

2. Ograniczanie zużycia wód podziemnych dla celów produkcji przemysłowej (nie dotyczy przemysłu spożywczego)

czas realizacji - lata 2004 - 2010 i później

3. Zwiększanie retencji wód powierzchniowych

czas realizacji - lata 2004 - 2010 i później

3. Zadania w zakresie ochrony gleb przed skażeniem, rozszerzenia zorganizowanej, selektywnej zbiórki i utylizacji odpadów komunalnych, z uwzględnieniem wielkogabarytowych i niebezpiecznych, pochodzących z gospodarstw domowych (Trzeci cel priorytetowy, drugi cel średnioterminowy)

1. Zadania własne

• Opracowanie i zaopiniowanie gminnego planu gospodarki odpadami

czas realizacji - do połowy 2004 roku

charakter - zadanie dokumentacyjno-organizacyjne

prognozowany koszt - ok. 2 tys. zł

• Stała kontrola nielegalnego porzucania odpadów i ich usuwanie

czas realizacji - lata 2004 - 2010

charakter - zadanie administracyjno-kontrolne

• Prawidłowa rekultywacja wszystkich wyrobisk poeksploatacyjnych i punktów gromadzenia odpadów

czas realizacji - lata 2004 - 2010

charakter - zadanie inwestycyjne

prognozowany koszt - ok. 100 tys. zł

finansowanie - budżet gminy, fundusze ochrony środowiska, środki po

2. Zadania wykonywane wspólnie

• Rozwój selektywnej zbiórki odpadów z terenów parkingów leśnych i penetracji turystycznej w okresie sezonu letniego i grzybobrania

czas realizacji - lata 2004 - 2006

charakter - zadanie organizacyjne

prognozowany koszt - 20 tys. zł rocznie

finansowanie - budżet gminy, budżet powiatu, Fundusze Ochrony Środowiska, Nadleśnictwa

• Rozwój zbiórki odpadów wielkogabarytowych i niebezpiecznych, pochodzących z gospodarstw domowych

czas realizacji - lata 2004 - 2006

charakter - zadanie organizacyjne

3. Inspiracja i wspomaganie działania

• Upowszechnianie technologii produkcji lub form usług, które zapobiegają powstawaniu odpadów lub pozwalają utrzymać na możliwie najniższym poziomie ich ilość

czas realizacji - lata 2004 - 2010

4. Zadania w zakresie upowszechniania wiedzy o środowisku i jego funkcjonowaniu, lokalnych zasobach i walorach (Czwarty cel priorytetowy, czwarty cel średnioterminowy)

1. Zadania własne

• Doskonalenie wiedzy pracowników samorządowych, radnych i sołtysów w zakresie przepisów ochrony środowiska w prawie polskim i wspólnotowym

czas realizacji - lata 2004 - 2006

charakter - zadanie organizacyjne

• Opracowanie zasad i prowadzenie kampanii informacyjnej wśród mieszkańców gminy, o wartościach zasobów i walorów środowiska, potrzebie ich zachowania oraz korzyści z tego płynących

czas realizacji - lata 2004 - 2006

charakter - zadanie organizacyjne

prognozowany koszt - ok. 50 tys. zł

finansowanie - budżet gminy, Fundusze Ochrony Środowiska

• Opracowanie programu rodzinnej edukacji ekologicznej „szkoła-dom-praca-wypoczynek”

czas realizacji - lata 2004 - 2006

charakter - zadanie organizacyjne

prognozowany koszt - ok. 20 tys. zł

finansowanie - budżet gminy, Fundusze Ochrony Środowiska

• Projekt, wytyczenie i oznakowanie ścieżki rowerowej, udostępniającej najwartościowsze elementy środowiska przyrodniczego i krajobrazu historycznego gminy

czas realizacji - lata 2007 - 2010

charakter - zadanie organizacyjne i inwestycyjne

prognozowany koszt - ok. 100 tys. zł

finansowanie - budżet gminy, środki pomocowe,

2. Zadania wykonywane wspólnie

   • Kontynuowanie uczestnictwa w ogólnokrajowych, europejskich i światowych imprezach ekologicznych

czas realizacji - lata 2004 - 2010

charakter - zadanie organizacyjne

• Szkolenie rolników w zakresie przyjaznych dla środowiska i efektywnych metod produkcji

czas realizacji - lata 2004 - 2010

charakter - zadanie organizacyjne

3. Inspiracja i wspomaganie działania

• Wspieranie konstruktywnych działań lokalnych agend i oddziałów różnych organizacji pozarządowych, działających na terenie gminy w sferze ochrony środowiska

czas realizacji - lata 2004 - 2010

1. Zadania w zakresie poprawy estetyki krajobrazu wiejskiego na obszarach zabudowanych, tworzenia „zielonych” miejsc pracy oraz zagospodarowania nowych terenów zieleni publicznej (Piąty cel priorytetowy, drugi i piąty cel średnioterminowy)

1. Zadania własne

• Opracowanie programu „Tworzenia zielonych miejsc pracy”, w oparciu o zasoby środowiska naturalnego gminy

czas realizacji - 2004 - 2006

charakter - zadanie dokumentacyjne

koszt realizacji - ok. 20 tys. zł

finansowanie - budżet gminy, fundusze środowiskowe, środki pomocowe

• Sporządzanie planów miejscowych dla terenów zabudowanych, rozwiązujących problemy zachowania i rehabilitacji tradycyjnego krajobrazu wiejskiego

czas realizacji - lata 2004 - 2006

charakter - zadanie dokumentacyjno-administracyjne

prognozowany koszt - ok. 200 tys. zł

finansowanie - budżet gminy

• Opracowanie gminnego programu ochrony krajobrazu, założenie gminnego rejestru zabytków oraz ustalenie zasad ochrony

czas realizacji - lata 2004 - 2006

charakter - zadanie dokumentacyjno-administracyjne

prognozowany koszt - ok. 20 tys. zł

finansowanie - budżet gminy

• Organizowanie gminnych konkursów na piękną posesję, ogród, osiedle i wieś, uczestnictwo w konkursach ponadgminnych

czas realizacji - lata 2004 - 2006

charakter - zadanie organizacyjne

prognozowany koszt - ok. 20 tys. zł / rok

finansowanie - budżet gminy, Gminny Fundusz Ochrony Środowiska

• Opracowanie i uchwalenie systemu preferencji i ulg podatkowych dla mieszkańców i podmiotów realizujących zalecenia gminnego programu ochrony krajobrazu, zwycięzców i laureatów konkursów

czas realizacji - lata 2004 - 2006

charakter - zadanie organizacyjno-administracyjne

• Zagospodarowywanie nowych terenów zieleni publicznej

czas realizacji - lata 2007 - 2006

charakter - zadanie inwestycyjne i organizacyjne

prognozowany koszt - ok. 150 tys. zł

finansowanie - budżet gminy, Gminny Fundusz Ochrony Środowiska

• Sukcesywna rewaloryzacja obszarów zabytkowej zieleni, pozostających we władaniu gminy

czas realizacji - lata 2004 - 2006

charakter - zadanie inwestycyjne i organizacyjne

prognozowany koszt - ok. 50 tys. zł

finansowanie - budżet gminy, Gminny Fundusz Ochrony Środowiska

2. Zadania wspólne z innymi podmiotami

• Sukcesywna rewaloryzacja zabytkowych parków wiejskich we władaniu innych podmiotów.

czas realizacji - lata 2007 - 2010

charakter - zadanie inwestycyjne i organizacyjne

prognozowany koszt - ok. 100 tys. zł

finansowanie - Gminny Fundusz Ochrony Środowiska

3. Inspiracja i wspomaganie działania

• Upowszechnianie i promowanie projektów nowego budownictwa, przyczyniających się do przywrócenia charakteru krajobrazu wiejskiego

czas realizacji - lata 2004 - 2010

• Promocja korzyści z tradycyjnych metod gospodarowania i rolnictwa ekologicznego

czas realizacji - lata 2004 - 2010

charakter - zadanie administracyjno-organizacyjne

6. Zadania w zakresie poprawy stanu powietrza atmosferycznego poprzez upowszechnianie ekologicznych źródeł energii, w tym biomasy jako surowca energetycznego (szósty cel średnioterminowy)

1. Zadania własne

• Opracowanie gminnego programu zaopatrzenia w ciepło, przy wykorzystaniu różnorodnych źródeł ekologicznych

czas realizacji - rok 2004-2006

charakter - zadanie dokumentacyjno-organizacyjne

prognozowany koszt - ok. 25 tys. zł

finansowanie - budżet gminy, Fundusze Ochrony Środowiska,

• Przebudowa kotłowni osiedlowej w Biesowicach oraz wymiana sieci ciepłowniczej

czas realizacji - rok 2004 - 2006

charakter - zadanie inwestycyjne

prognozowany koszt - ok. 500 tys. zł

finansowanie - budżet gminy, Fundusze Ochrony Środowiska

• Przebudowa urządzeń kotłowni na paliwa ekologiczne w obiektach należących do Gminy Kępice- szkół, ośrodków zdrowia, świetlic wiejskich itp.

czas realizacji - rok 2007 - 2010

charakter - zadanie inwestycyjne

prognozowany koszt - ok. 350 tys. zł

finansowanie - budżet gminy, Fundusze Ochrony Środowiska

2. Inspiracja i wspomaganie działania

• Zwiększanie udziału paliw ekologicznych, w tym biomasy, w ogrzewaniu przedsiębiorstw, instytucji i gospodarstw domowych

czas realizacji - lata 2004 - 2010

• Wspieranie działań termomodernizacyjnych, zmierzających do zmniejszenia zużycia energii cieplnej

czas realizacji - lata 2004 - 2010

charakter - zadanie organizacyjne

• Promocja upraw energetycznych na gruntach odłogowanych

czas realizacji - lata 2004 - 2010

7. Zadania w zakresie rozwoju sieci obszarów chronionych i ochrony różnorodności biologicznej (piąty cel średnioterminowy)

1. Zadania własne

• Uwzględnianie w opracowanych Miejscowych Planach zagospodarowania przestrzennego potrzeb wynikających z zabezpieczenia i rozwoju obszarów chronionych oraz ochrony różnorodności biologicznej

czas realizacji - lata 2004 - 2010

charakter - zadanie dokumentacyjno-administracyjne

• Ustanowienie i oznakowanie nowych pomników przyrody i innych form ochrony przyrody, proponowanych w istniejących i powstających opracowaniach

czas realizacji - lata 2004 - 2010

charakter - zadanie administracyjno-organizacyjne

2. Zadania realizowane wspólnie

• Opracowanie inwentaryzacji przyrodniczej gminy

czas realizacji - lata 2007 - 2010

charakter - zadanie dokumentacyjne

prognozowany koszt - ok. 20 tys. zł

finansowanie - budżet państwa, budżet gminy,

• Wnioskowanie o ustanowienie i opracowywanie dokumentacji nowych form obszarów chronionych dla ochrony siedlisk i rzadkich gatunków fauny i flory

czas realizacji - lata 2007 - 2010

charakter - zadanie dokumentacyjne

prognozowany koszt - ok. 50 tys. zł

finansowanie -budżet gminy, budżet państwa, Fundusze Środowiskowe

• Budowa przepławek dla ryb wędrownych przy barierach hydrotechnicznych na Wieprzy

czas realizacji - lata 2007 - 2010

charakter - zadanie dokumentacyjne i inwestycyjne

koszt realizacji - ok. 100 tys. zł

finansowanie - użytkownicy urządzeń, Fundusze Środowiskowe

8. Zadania w zakresie zmniejszenia narażenia mieszkańców ośrodków osadniczych na hałas komunikacyjny i poprawy klimatu akustycznego (siódmy cel średnioterminowy)

1. Zadania własne

   • Ograniczenie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego przeznaczania obszarów położonych w sąsiedztwie ruchliwych dróg i zakładów przemysłowych na cela mieszkaniowe

czas realizacji - lata 2004 - 2010

charakter - zadanie dokumentacyjno-administracyjne

2. Zadania wykonywane wspólnie

   • Poprawa izolacji akustycznej zabudowy mieszkaniowej zlokalizowanej przy ruchliwych drogach poprzez budowę przegród akustycznych, nasadzanie zieleni oraz wymianę stolarki

czas realizacji - lata 2007 - 2010

charakter - zadanie organizacyjne i inwestycyjne

prognozowany koszt - ok. 200 tys. zł

finansowanie -budżet gminy, zarządców dróg, środki indywidualne,

4. Priorytety ekologiczne gminy w opinii mieszkańców

LP	Priorytet ekologiczny	znaczenie dla środowiska *	znaczenie dla rozwoju gminy *
	Uporządkowanie gospodarki odpadami	xxxxx	xxxxx
	Budowa i rozbudowa systemów kanalizacyjnych	xxxxx	xxxxx
	Upowszechnienie wiedzy o środowisku, jego funkcjonowaniu i zasobach	xxxxx	xxxx
	Budowa i modernizacja urządzeń wodociągowych	xxxx	xxxxx
	Racjonalizacja zużycia wody, energii, surowców i materiałów	xxxx	xxxx
	Ochrona prawna zasobów i walorów środowiska przyrodniczego	xxxx	xxxx
	Rehabilitacja zasobów i walorów historycznej zieleni	xxxx	xxxx
	Ograniczenie emisji gazów i pyłów do powietrza	xxxx	xxx
	Rehabilitacja krajobrazu wiejskiego na obszarach zabudowanych	xxx	xxxx
	Wzrost wykorzystania energii odnawialnej	xxx	xxx
	Zabezpieczenie przed awariami przemysłowymi i komunikacyjnymi	xxx	xxx
	Ograniczenie uciążliwości hałasowej przy drogach wojewódzkich	xxx	xx

• -w skali od jednej (x) do pięciu (xxxxx)

Rozdział 7

Projekt systemu zarządzania programem

1. Instrumenty zarządzania środowiskiem

Program ochrony środowiska pełni szczególną rolę w procesie realizacji zrównoważonego rozwoju. Z punktu widzenia władz samorządowych, stanowi narzędzie koordynacji działań podejmowanych w sferze ochrony środowiska przez służby administracji publicznej oraz instytucje i przedsiębiorstwa. Skuteczności realizacji celów i przedsięwzięć zaproponowanych w Programie służy bogate instrumentarium, wynikające z przepisów prawa, rachunku efektywności ekonomicznej, polityki społecznej i struktury zarządzania środowiskiem.

3. Do instrumentów prawnych należą przede wszystkim decyzje administracyjne.:

• Pozwalające na korzystanie z zasobów środowiska i wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, w tym pozwolenia zintegrowane, wynikające ze wprowadzenia do polskiego systemu prawnego wymogów Dyrektywy IPPC,

• Wydawane na rozpoznanie i eksploatację surowców mineralnych,

• Zatwierdzające program gospodarki odpadami,

• O warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz o pozwoleniu na budowę, podejmowane w oparciu o zapisy miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, a także prowadzone postępowania, w sprawie oddziaływania na środowisko planowanych przedsięwzięć

• Pozwolenia wodnoprawne,

• O wyłączeniu gruntów z użytkowania rolnego i leśnego,

• O podziałach i scaleniach gruntów,

• Zezwalające na wycinkę drzew i krzewów,

• Zobowiązujące do prowadzenia badań monitoringowych stanu środowiska,

• O konieczności przeprowadzenia przeglądu ekologicznego.

A także wszystkie inne, wynikające z przepisów szczególnych.

4. Do instrumentów związanych z rachunkiem efektywności ekonomicznej należą m.in.:

1. Instrumenty prawno - finansowe, jak:

• opłaty naliczane za korzystanie ze środowiska,

• preferencyjne ustalanie i różnicowanie stawek podatkowych, opłat i innych danin publicznych,

• administracyjne kary pieniężne,

• skutki finansowe wynikające z odpowiedzialności karnej i cywilnej,

2. Instrumenty ekonomiczne, jak:

• kredyty - w tym umarzalne - i dotacje z funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej,

• dotacje z europejskich funduszów przedakcesyjnych, strukturalnych i funduszu spójności,

• pomoc publiczna w postaci zwolnień i ulg podatkowych, odroczeń, rozłożenia na raty i umorzeń należności budżetu państwa i samorządu oraz udzielanie gwarancji finansowych dla projektowanych przedsięwzięć,

• rozszerzenie listy wyrobów objętych opłatami produktowymi i opłatami depozytowymi oraz ustalenie szczegółowych zasad dysponowania wpływami z tych opłat,

• ubezpieczenia ekologiczne od odpowiedzialności cywilnej za szkody, spowodowane poważnymi awariami przemysłowymi i transportowymi,

• tworzenie rynku uprawnień do emisji zanieczyszczeń (zbywalne pozwolenia),

5. Do instrumentów społecznych należą:

• Obowiązek upowszechniania w społeczeństwie informacji o środowisku i zasięgania jego opinii podczas procedur, prowadzonych w sprawach ochrony środowiska,

• Wykraczające poza zakres obowiązkowy przekazywanie informacji w mediach, w formie spotkań, dyskusji publicznych i akcji związanych z konkretnymi problemami ochrony środowiska,

• Systemowa edukacja ekologiczna społeczeństwa, prowadzona we wszystkich grupach wiekowych,

• Stymulacja i wspieranie organizacji pozarządowych i grup nieformalnych, kompetentnie i rzetelnie działających w sferze ochrony środowiska,

• Współpraca i wzajemna wymiana informacji pomiędzy administracją publiczną, placówkami naukowo - badawczymi, instytucjami finansowymi, podmiotami korzystającymi ze środowiska i sektorem pozarządowym, w celu wymiany doświadczeń i popularyzacji efektywnych i przyjaznych środowisku technik, procesów i działań.

6. Instrumenty związane ze strukturą zarządzania środowiskiem, to:

• Strategiczne i operacyjne dokumenty o zasięgu regionalnym i lokalnym, interdyscyplinarne i sektorowe, wytyczające cele i określające zadania do realizacji (Strategie Rozwoju, Studia uwarunkowań i kierunków oraz plany zagospodarowania przestrzennego, Programy ochrony środowiska i poszczególnych jego elementów, Plany operacyjne, koncepcje i studia wykonalności, programy dostosowawcze, oceny oddziaływania itp.),

• Ramowa i metodyczna współpraca pomiędzy instytucjami administracji publicznej, w zakresie wykonywania zadań w zakresie ochrony środowiska i ich skutecznego egzekwowania,

• Spójny system monitoringu środowiska, pozwalający na okresową weryfikację stopnia osiągania wymaganych i założonych w programach wskaźników,

• Zintegrowana baza danych o środowisku i jego stanie w poszczególnych urzędach administracji publicznej, zbudowana w technice komputerowej, w sposób umożliwiający jej stałą aktualizację i szybkie udostępnianie, np. za pośrednictwem Internetu i Intranetu.

• Wykorzystanie instytucji, przedsiębiorstw naukowo badawczych i ekspertów, dla opracowywania procedur i modeli usprawniających prowadzone i zamierzone działania oraz podnoszących ich skuteczność,

• Sprawny system uzgadniania i rekomendowania przedsięwzięć istotnych dla ochrony środowiska, ułatwiający montaż finansowy środków publicznych i komercyjnych na ich realizację.

2. Zasady zarządzania programem

Konsekwentne egzekwowanie wykonania przedsięwzięć wskazanych w Programie, okresowa jego weryfikacja i aktualizacja wraz z oceną skutków dla środowiska, jest niezbędnym warunkiem sukcesywnego osiągania wyznaczonych celów. Odpowiedzialni za to są uczestnicy wdrażania programu, w tym:

• Władze samorządowe organizujące i zarządzające Programem,

• Przedsiębiorstwa i komórki Urzędu Miejskiego, realizujące zadania Programu,

• Podmioty kontrolujące przebieg realizacji i efekty Programu,

• Społeczność gminy - jako główny beneficjent odczuwający skutki realizacji Programu.

Głównym wykonawcą programu jest Burmistrz Miasta i Gminy. Współdziała on z administracją rządową, a w szczególności z Wojewodą i podległymi mu służbami zespolonymi, innymi organami administracji publicznej oraz samorządem powiatowym i sąsiednimi gminami.

Włączenie do procesu realizacji Programu szerokiego grona partnerów instytucjonalnych i społecznych, zapewnia jego akceptację i przyjmowanie współodpowiedzialności za osiąganie celów. Stąd ważnym elementem jest uspołecznienie procesu planowania i podejmowania decyzji, przejrzystość procedur włączających szerokie grono partnerów - również, w proces oceny skuteczności realizacji.

Istotny jest również rozwój partnerstwa ze wszystkimi lokalnymi, krajowymi i międzynarodowymi podmiotami, działającymi w regionie, w celu skupienia zasobów technicznych i zwielokrotnienia efektów finansowych.

W ramach monitoringu wdrażania Programu regularnie oceniane i analizowane będą: wykonanie przedsięwzięć, stopień realizacji przyjętych celów, rozbieżność pomiędzy przyjętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem oraz przyczyny tych rozbieżności.

Główny wykonawca Programu - Burmistrz - będzie oceniał co dwa lata realizację przedsięwzięć i przygotowywał na tę okoliczność stosowny raport, który zostanie przedstawiony Radzie Miejskiej. Cele i kierunki działań w perspektywie do 2010 roku i po 2010 roku powinny być weryfikowane nie częściej, niż co 4 lata.

3. Możliwości finansowe realizacji Programu

3. Prognoza możliwości finansowych budżetu samorządu

W latach 1999-2003 Gmina Kępice przeznaczała znaczące środki na realizację zadań związanych z ochroną środowiska. Suma wydatków, poniesionych i zaplanowanych w ciągu 5 lat na te zadania, wyniosła blisko 7,5 mln zł, (ok. 9,8% środków wydatkowanych przez wszystkie gminy powiatu słupskiego) z czego z Gminnego Funduszu pochodziło 170 tys. zł. Przeważającą część wydatków przeznaczono na inwestycje.

Na wydatki gmina otrzymała dotacje i środki pomocowe w łącznej kwocie 3 420 tys. zł (21,3% środków pozyskanych w powiecie), zaciągając jednocześnie kredyty i pożyczki na ochronę środowiska na sumę 3 mln 657 tys. zł (15,3% kredytów zaciągniętych przez gminy powiatu). Ze środków własnych zostało sfinansowane zaledwie 3,3% wykonanych zadań.

Gmina Kępice przeznaczała w latach 1999 - 2002 na inwestycje ogółem mniej, niż statystyczna gmina powiatu słupskiego - średnio 13,8%, maksymalnie, w roku 2000 - ponad 22%. W tym samym czasie średnie wartości dla gmin powiatu słupskiego wynosiły odpowiednio: 20,6% i 23,02% (w roku 1999).

Wydatki na przedsięwzięcia w sferze ochrony środowiska stanowiły pokaźną część wydatków budżetowych gminy. W tabeli przedstawiono, jak w kolejnych latach kształtowały się relacje wysokości wydatków poniesionych na ochronę środowiska (za wyjątkiem sfinansowanych z Gminnego Funduszu) do całości wydatków budżetu, a także do kwot wydatków inwestycyjnych. Zwłaszcza to ostatnie porównanie odzwierciedla obciążenie, jakie stanowią wydatki na ochronę środowiska dla gminy, której po zaspokojeniu bieżących wydatków niewiele pozostaje na inwestycje.

Nakłady na ochronę środowiska w Gminie Kępice w latach 1999 - 2002

LP	Rok	wydatki ogółem (zł)	wydatki inwestycyjne	wydatki na ochronę środowiska	udział w wydatkach ogółem % (kol.5 / kol.3)	% stosunek do wydatków inwestycyjnych (kol. 5 / kol. 4)
1	2	3	4	5	6	7
	1999	10 800 000	1 200 000	279 800	2,59	23,32
	2000	13 600 000	3 000 000	2 470 500	18,16	82,35
	2001	11 400 000	500 000	315 870	2,77	63,17
	2002	14 295 396	2 196 145	1 987 260	13,90	90,49
Razem		50 095 396	6 896 145	5 053 488	10,09	73,28

Dane w tabeli z materiałów przygotowanych przez gminę (wydatki na ochronę środowiska) oraz za Rocznikami Statystycznymi Województwa (wydatki ogółem, wydatki inwestycyjne)

Tabela: -Prognoza możliwości finansowania zadań ochrony środowiska w Gminie Kępice w latach 2004 - 2006, przy zaangażowaniu środków na poziomie lat 1999 - 2003

wydatki na ochronę środowiska 1999 - 2003	w tym: dotacje, kredyty, środki pomocowe	środki własne gminy 1999 - 2003 (kol. 1 - kol.2)	prognoza zaangażowania środków własnych gminy 2004 - 2006 (kol.3 : 5 x 3)	prognoza zdolności finansowania zadań 2004-2006 (kol. 4 = 25%)
1	2	3	4	5
7 324 488	7 077 200	247 288	150 000	600 000

Niewielka kwota w kolumnie 5 tabeli, wskazująca na możliwości realizacji Programu w perspektywie 5-letniej działalności gminy nie jest wystarczająca na pokrycie kosztów zadań przewidzianych w programie w latach 2004 - 2006, które wyliczono na kwotę ponad 12 mln zł. Jest to efektem niewielkiego w latach ubiegłych zaangażowania środków własnych w realizację zadań z zakresu ochrony środowiska.

Znacząca kwota uzyskanych dotacji bezzwrotnych i środków pomocowych oraz determinacja w wykonywaniu zadań w zakresie ochrony środowiska świadczą jednak iż władze gminy bardzo dobrze opanowały mechanizm pozyskiwania środków celowych na realizację zadań własnych. Wykonanie programu jest więc uwarunkowane zaistnieniem następującego scenariusza:

• coroczne przeznaczenie w budżecie kwoty ok. 150 tys. zł rocznie na opracowanie projektów inwestycyjnych zadań w sferze poprawy rozwiązań gospodarki wodno-ściekowej.

• przeznaczanie corocznie w budżecie kwoty 450 - 500 tys. rocznie ze środków własnych

• systematyczne przygotowywanie tych projektów oraz prawidłowe sformułowanie wniosków do Wojewody pomorskiego i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska o przyznanie dotacji celowych na dofinansowanie wkładu własnego w wysokości minimum 800 tys. zł rocznie.

• właściwe przygotowanie wniosków do Funduszy Środowiskowych i europejskich środków pomocowych o przyznanie wsparcia w maksymalnej wysokości 65 do 70% planowanych działań, przy wkładzie własnym w kwocie ok. 1 300 tys. rocznie, co pozwoli uzyskać na realizację programu rocznie kwotę rzędu 4 mln zł. rocznie.

Trzeba mieć świadomość, ze w przypadku nieuzyskania bezzwrotnego dofinansowania przedsięwzięć ze środków pomocowych w maksymalnej wysokości, udział gminy będzie musiał wzrosnąć w wyniku odpowiedniego zwiększenia środków własnych z budżetu lub też zaciągnięcia na ten cel kolejnych kredytów lub pożyczek (to ostatnie wydaje się być dość trudne). Możliwe też jest (chyba jednak głównie w teorii) rozważenie emisji obligacji komunalnych.

4. Dotacje, środki pomocowe, kredyty i środki komercyjne

Źródła finansowania Programu będą zróżnicowane, w zależności od rodzaju i okresu przewidywanego działania, a przede wszystkim możliwości stosowania instrumentów finansowo-ekonomicznych, zapewnionych na poziomie krajowym i regionalnym. W związku z ograniczonymi zasobami finansowymi państwa, kwestią zasadniczą dla konkurencyjności gospodarki jest trafna i efektywna alokacja środków publicznych.

Dostępne na rynku polskim publiczne źródła finansowania przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska można podzielić na:

• krajowe - pochodzące z budżetu państwa, budżetu gminy, pozabudżetowych instytucji publicznych, udzielane w formie dotacji, grantów i subwencji

• pomocy zagranicznej - programy pomocowe, Fundusze Spójności, fundusze strukturalne, fundacje itp.

Zgodnie ze „Strategią wykorzystania Funduszu Spójności na lata 2004 - 2006” opracowaną przez Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej w lutym 2003 r., działania realizowane w Polsce w ciągu najbliższych kilku lat, w praktyce finansowane będą przede wszystkim ze źródeł krajowych. Są to przede wszystkim Fundusze Ochrony Środowiska, które funkcjonują na 4 poziomach administracji publicznej

• na poziomie krajowym - Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

• na poziomie regionalnym - Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku

• na poziomie lokalnym, bez osobowości prawnej - Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Słupsku i Gminne Fundusze Ochrony Środowiska

Fundusze te gromadzą wpływy z opłat uiszczanych przez podmioty za gospodarcze korzystanie ze środowiska oraz administracyjnych kar pieniężnych, nakładanych za naruszenie warunków lub przekroczenie limitów korzystania ze środowiska. W przypadku funduszów posiadających osobowość prawną - Narodowego i Wojewódzkiego - środki gromadzone są również poprzez działania na rynku kapitałowym. Zebrane środki przeznaczane są na dofinansowanie - głównie w formie dotacji i preferencyjnych pożyczek - przedsięwzięć proekologicznych, podejmowanych przez samorządy lokalne i podmioty gospodarcze.

Zasady funkcjonowania Funduszy określa ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2001 r Nr 62 poz. 627 z późn. zm.). Szczegółowe zasady gospodarki finansowej funduszu narodowego oraz wojewódzkich reguluje Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2002 r. (Dz. U. nr 230, poz. 1934).

Fundusz Wojewódzki udziela dotacji i pożyczek preferencyjnych na dofinansowanie przedsięwzięć proekologicznych na obszarze województwa pomorskiego. Pośród priorytetów ustalonych na rok 2003 znajdujemy m.in.:

• Zadania w zakresie ochrony czystości wód i racjonalizacji gospodarki wodnej - ochronę wód w zlewniach oraz na obszarach zasilania zbiorników wód podziemnych i powierzchniowych stanowiących źródło wody pitnej, modernizacje istniejących oczyszczalni oraz budowę systemów kanalizacyjnych dociążających istniejące oczyszczalnie ścieków, przedsięwzięcia ograniczające zrzut zanieczyszczeń do ziemi, wód powierzchniowych i morskich, zapewnienie dostaw wody pitnej o odpowiedniej jakości, małą retencję i ochronę nadmorskich ujęć wód podziemnych, pośród zaś akceptowanych programów - porządkowanie gospodarki ściekowej w zlewniach rzek Łupawy i Słupi, modernizację oczyszczalni w Ustce, rozbudowę systemu kanalizacyjnego w gminach Słupsk, Kępice i Ustka

• Zadania w zakresie ochrony czystości powietrza - realizację kompleksowych programów modernizacji systemów grzewczych, wspieranie wykorzystania odnawialnych źródeł energii i energii z odpadów, ograniczenie niskiej emisji w szczególności na terenach miejskich, uzdrowiskowych, parków narodowych, krajobrazowych i leśnych kompleksów promocyjnych, wdrażanie programów "czystszej produkcji", wspieranie ekologicznych form transportu. Akceptowane programy to m.in. rozwój produkcji biopaliw na terenach wiejskich, programy wykorzystania biomasy na terenie m.in. powiatu słupskiego.

• Zadania w zakresie ochrony powierzchni ziemi to: organizacja systemu segregacji i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, wspieranie zmian technologicznych zapobiegających powstawaniu odpadów oraz zapewniających ich minimalizację w procesach produkcji, rekultywacja terenów zdegradowanych, Akceptowane programy, istotne dla gminy to: gospodarka surowcami wtórnymi w rejonie Słupska, Gdańska i Gdyni, likwidacja "dzikich wysypisk", w szczególności na terenach Lasów Państwowych,

• Zadania w zakresie ochrony przyrody - zalesianie gruntów porolnych, renowacja parków, działania ochronne na obszarach ochrony przyrody i krajobrazu, ochrona gatunkowa i różnorodność przyrodnicza, ochrona nadmorskich lasów wydmowych

• Zadania w zakresie edukacji ekologicznej - wspieranie regionalnych działań w zakresie dostępu do informacji i edukacji ekologicznej, realizacja programów edukacyjnych w zakresie aktywnej edukacji ekologicznej, wspieranie wdrażania systemu zarządzania środowiskiem oraz rolnictwa ekologicznego,

Ze środków Narodowego Funduszu wnioskodawca może otrzymać pożyczkę i dotację do wysokości 70% kosztów inwestycyjnych przedsięwzięcia (najczęściej dotacja wynosi 50%). W roku 2002 przy udzielaniu pożyczek okres kredytowania wynosił 10 - 15 lat i stosowana była karencja spłaty 12 - miesięcy, licząc od uzgodnionego terminu zakończenia inwestycji.

Pożyczki udzielane przez Narodowy i wojewódzki Fundusz mogą być częściowo umarzane, pod warunkiem terminowego wykonania zadań i osiągnięcia zakładanych efektów.

Fundusze Narodowy i Wojewódzki mogą udostępniać środki finansowe bankom (głównie BOŚ, BGK), z przeznaczeniem na udzielenie kredytów lub pożyczek na wskazane przez siebie programy i przedsięwzięcia proekologiczne, a także dopłaty do oprocentowania preferencyjnych kredytów i pożyczek. Fundusze te korzystają również z powierzonych im środków pomocy zagranicznej, w sposób zgodny z umowami, na podstawie których środki te przekazano.

Wszystkie krajowe Fundusze będą podporządkowane wykorzystaniu środków pomocowych Unii Europejskiej, przeznaczanych na cele ochrony środowiska. Fundusze będą pośredniczyć pomiędzy promotorami projektów a Ministerstwem Środowiska, pełniąc rolę sektorowej instytucji zarządzającej Funduszem Spójności i oferować pomoc techniczną dla odbiorców środków. Szczegółowe kompetencje instytucji pośredniczących opisane zostały w „Strategii wykorzystania Funduszu Spójności …”

W finansowaniu przedsięwzięć proekologicznych uczestniczą też - choć w znacznie mniejszym zakresie tematycznym i przy mniejszych kwotach pomocy - Fundusz Leśny i Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych.

Wzmocnieniu pomocy na przygotowanie kandydatów do członkostwa w Unii Europejskiej służą fundusze przedakcesyjne. Jednak według oceny ekspertów, realny udział funduszy europejskich i środków pochodzących z ekokonwersji polskiego długu zagranicznego, zarządzanych przez fundację Ekofundusz, będzie wynosił w najbliższych latach (do 2006 r.) zaledwie kilkanaście procent.

Inwestycje służące realizacji celów priorytetowych, ustalonych na lata 2003 - 2006, mają pierwszeństwo w dostępie do środków funduszy przedakcesyjnych, w wysokości sięgającej maksymalnego poziomu udziału środków publicznych. Wymagany będzie udział środków własnych (budżet gminy, środki spółki lub przedsiębiorstwa gminnego), w wysokości przynajmniej 20% nakładów inwestycyjnych.

Dostępne dla polskich podmiotów i samorządów fundusze przedakcesyjne to:

• PHARE II - którego 70% środków przeznaczonych jest na inwestycje w infrastrukturę wymaganą do osiągnięcia standardów unijnych, również w sferze ochrony środowiska. Obecnie realizowane są programy „AGRO-INFO” (m.in. edukacja ekologiczna) oraz CPF - obsługujący wyselekcjonowane i zakwalifikowane przez Urząd Komitetu Integracji Europejskiej projekty pomocowe. Program koordynowany jest w Polsce przez Urząd Komitetu Integracji Europejskiej.

• ISPA (Przedakcesyjny Program Polityki Strukturalnej), nastawiony na pomoc dla krajów kandydujących przy rozwoju infrastruktury w dziedzinie ochrony środowiska i transportu (w równych częściach). Pomoc ma spowodować widoczną poprawę w zaopatrzeniu w wodę pitną i poprawie jej jakości, oczyszczaniu ścieków i poprawę stanu czystości wód powierzchniowych oraz w gospodarce odpadami. O finansowanie mogą ubiegać się samorządy terytorialne, organizacje samorządowe oraz podmioty gospodarcze. Pomoc z funduszu może mieć formę dotacji bezzwrotnej lub zwrotnej, dofinansowania spłaty odsetek kredytu, funduszu gwarancyjnego lub udziału kapitałowego. Pomoc nie może przekroczyć 75% całości kosztów projektu. Fundusz finansuje duże projekty o minimalnej wielkości nakładów 5 mln EUR. Biuro Wykonawcze ISPA mieści się przy Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

• SAPARD - Specjalny Program Akcesyjny Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich, przewiduje dofinansowanie projektów służących rozwiązaniu priorytetowych problemów rolnictwa, w krajach kandydujących do UE, w zakresie m.in. wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich poprzez rozwój infrastruktury technicznej (Działanie 3), programy rolnośrodowiskowe i zalesianie (Działanie 5). Wysokość pomocy wynosi zasadniczo 50% kwalifikowanych kosztów przedsięwzięcia (w szczególnych warunkach do 75%). W ramach Działania 3 - na zadania związane z poprawą zaopatrzenia wsi w wodę i podniesienie jej jakości użytkowej, maksymalny poziom pomocy wynosi 840 tys. zł. na inwestycję dla gminy i wielokrotność tej kwoty dla związku gmin - zależnie od liczby członków związku. Na zadania inwestycyjne w zakresie oczyszczania i odprowadzania ścieków (w tym sieci kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni zagrodowych) 1.700 tys. zł na gminę i odpowiednio wielokrotność dla związku gmin, na zadania w ramach utylizacji odpadów stałych i selekcji odpadów - 1.300 tys. zł i wielokrotność, na zadania w ramach wykorzystania lokalnych odnawialnych źródeł energii, takich jak np. energia wiatrowa, wodna, geotermiczna, słoneczna i uzyskiwana z wykorzystania biomasy, w tym ze spalania słomy, drewna odpadowego oraz biogazu - 420 tys. zł na gminę i wielokrotność. Na całość dofinansowania wymienionych zadań przewidziano w latach 2003 - 2006 kwoty 42 850 tys. EUR rocznie. W ramach Działania 5 - na promocję praktyk i metod produkcji rolniczej związanych z ochroną krajobrazu i ograniczeniem zagrożeń dla środowiska, na promocję działań służących zwiększeniu lesistości na prywatnych gruntach rolniczych, uwzględniając optymalizację struktury krajobrazu, przeciwdziałanie erozji i redukcję gazów szklarniowych - dla rolników uczestniczących w rolnośrodowiskowych programach pilotażowych, przyznawane będą premie w wysokości 500 zł/ha rocznie. Maksymalne sumy płatności dla gospodarstwa rolnego będą wynosić 25 zł na rok (42 000 zł na rok dla gospodarstwa ekologicznego). Działanie 5 na etapie pilotażowym nie obejmuje niestety województwa pomorskiego. Program jest w Polsce koordynowany przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

• Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej - Counterpart Fund, powstały na podstawie i w wykonaniu bilateralnych uzgodnień oraz umowy zawartej pomiędzy Wspólnotą Europejską i Rządem RP, dla administrowania i zarządzania środkami pochodzącymi ze sprzedaży artykułów żywnościowych przekazanych Polsce nieodpłatnie w latach 1989-90. Przyznaje dotacje na urządzanie wiejskich składowisk odpadów oraz na zakup pojemników do selektywnej zbiórki odpadów. Wysokość dotacji ze środków Funduszu nie może przekraczać 30% wartości kosztorysowej inwestycji, a dla przedsięwzięć o wartości do 20.000 zł maksymalna wysokość dotacji nie może przekraczać 50% kosztów inwestycji. W kwocie bezwzględnej jednostkowa kwota dotacji na jedno zadanie inwestycyjne 100 tys. zł w przypadku realizacji inwestycji przez jedną gminę i 120 tys. zł w przypadku realizacji inwestycji przez związek/porozumienie międzygminne. Przedmiotem kredytowania mogą być inwestycje w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę, odprowadzania i oczyszczania ścieków, o całkowitej wartości kosztorysowej inwestycji do 5 mln zł, zlokalizowane na wsi i w miastach do 10 tys. mieszkańców, związane z budową, modernizacją i wyposażeniem inwestycyjnym. Kredyty mogą być udzielane do wysokości 70% wartości kosztorysowej zadania inwestycyjnego, jednakże maksymalna jednostkowa kwota kredytu nie może przekroczyć 400 tys. zł (woda) i 600 tys. zł. (ścieki). Kredyty udzielane są na maksymalny okres do 4 lat (woda) 5 lat (ścieki), włączając w to okres karencji w spłacie kwoty kredytu nie dłuższy niż 12 miesięcy. Oprocentowanie kredytów wynosi 0,85 stopy redyskonta weksli NBP w danym okresie czasu, jednak nie mniej niż 4% rocznie. W udzielaniu kredytów pośredniczy Bank Ochrony Środowiska.

• W zakresie edukacji ekologicznej oraz poprawy dostępu społeczeństwa do informacji i wiedzy funkcjonuje program SOCRATES II - przeznaczony dla szkół wszystkich szczebli i instytucji publicznych, odpowiedzialnych za wdrażanie i rozwój systemów edukacyjnych.

• Dla regionów przygranicznych, do których - z uwagi na sąsiedztwo Morza Bałtyckiego - należy powiat słupski - przedłużono do roku 2006 działanie Programu współpracy przygranicznej INTERREG (edycja III). Z programu można uzyskiwać wsparcie finansowe do 80% kosztów kwalifikowanych projektów w sferze współpracy przygranicznej i zintegrowanego, harmonijnego rozwoju terytorialnego. Elementem programu INTERREG jest GRANT SCHEME - program małych grantów, umożliwiających przygotowanie większych projektów i nawiązanie współpracy międzynarodowej dla ich realizacji. Warunkiem uzyskania wsparcia jest złożenie wspólnego wniosku z partnerem europejskim.

Z chwilą przystąpienia do UE (faktycznie po roku 2006) Polska straci możliwość uzyskiwania środków z funduszy przedakcesyjnych (nie dotyczy to wcześniej zagwarantowanych w budżecie UE do 2006 roku), zyska natomiast dostęp do znacznie większych środków dla państw członkowskich UE. Na dzień dzisiejszy nie można w tym obszarze operować kwotami wsparcia - zostaną one ustalone dopiero w ramach nowego budżetu Wspólnoty, już z udziałem Polski - ani też jego zasadami, które mogą ulec zmianie, w wyniku reform strukturalnych w Unii. Środkami pomocowymi w realizacji przedsięwzięć w zakresie ochrony środowiska, będą jednak dysponować Fundusze Strukturalne i Fundusz Spójności.

Fundusze strukturalne są głównymi instrumentami polityki strukturalnej i regionalnej UE. Ich zadaniem jest wspieranie przekształceń i modernizacji krajów członkowskich. Środki funduszy kierowane są do tych sektorów gospodarki i regionów, które bez dodatkowej pomocy ze wspólnego budżetu, nie miałyby szans wywiązać się z obowiązków wprowadzonych przez prawo UE. Fundusze Strukturalne udzielające wsparcia dla przedsięwzięć w zakresie ochrony środowiska to:

• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ERDF) - wspierający inwestycje przede wszystkim w obszarze ochrony powietrza atmosferycznego, utylizacji i zagospodarowania odpadów komunalnych i przemysłowych, dostarczania i poprawy jakości wody pitnej, oczyszczalni ścieków i infrastruktury towarzyszącej oraz wprowadzania najlepszych dostępnych technik (BAT). Dziedziny te wskazuje tzw. komponent ekologiczny Sektorowego Programu Operacyjnego „Wzrost Konkurencyjności Gospodarki”. Środki tego właśnie Funduszu przeznaczane będą na wsparcie przedsiębiorstw w zakresie dostosowania do wymogów ochrony środowiska (działanie 4 w ramach Priorytetu 2 SPO-„WKG”). Wsparcie inwestycji komercyjnych jest możliwe w wysokości 35 do 50%, jednak ograniczenia wynikające z dopuszczalnego poziomu pomocy publicznej powodują, że w praktyce wsparcie może nie przekroczyć 15% (np. przy modernizacji systemów ciepłowniczych lub wprowadzania najlepszych dostępnych technik), a w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw - 0 10% więcej. W przypadku inwestycji publicznych może ono wynieść od 50 do 75%, mogą być też przeznaczane na działania w sferze ochrony mieszkańców gminy przed hałasem, pozyskiwania odnawialnych źródeł energii oraz ochrony dziedzictwa kulturowego i krajobrazu.

• Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EAGGF), wspierający przedsięwzięcia w zakresie przekształcenia struktury rolnictwa i wielokierunkowego rozwoju i poprawy warunków życia i pracy na terenach wiejskich.

Inne możliwości wsparcia działań proekologicznych to:

• Fundusz Spójności - nie zaliczany do funduszy strukturalnych, choć ze względu na cel i charakter działania jest instrumentem polityki strukturalnej Unii. Charakterystyczną jego cechą jest udzielenie pomocy krajom, a nie regionom. Jego podstawowym celem jest wspieranie publicznej, niekomercyjnej infrastruktury. Fundusz wspomaga realizację przedsięwzięć w zakresie infrastruktury zaopatrzenia w wodę pitną i poprawy jej jakości, odprowadzenia i unieszkodliwiania ścieków, zapobiegania hałasowi, urządzeń ochrony powietrza i odzysku odpadów komunalnych i przemysłowych, odnawialnych źródeł energii, informowania i podnoszenia świadomości społeczeństwa. Do funduszu zgłasza się projekty o budżecie powyżej 10 mln EUR. Dofinansowanie z Funduszu może osiągnąć do 85% kosztów kwalifikowanych inwestycji.

• Fundusz Na Rzecz Globalnego Środowiska, powołany przez Program Rozwojowy Narodów Zjednoczonych, Program Środowiskowy Narodów Zjednoczonych oraz Bank Światowy dla wsparcia małych projektów w zakresie ochrony różnorodności biologicznej, czystości wód międzynarodowych i ochrony warstwy ozonowej, przyznający granty w wysokości do 50 tys. dolarów.

Oprócz programów obejmujących swym zasięgiem cały obszar Wspólnoty i państw kandydujących, lub znaczną jego część, funkcjonują programy bilateralne (dwustronne), gdzie promotorem jest jedno z państw Wspólnoty. Wśród nich można wymienić: Duński Fundusz Inwestycyjny dla Europy Środkowej i Wschodniej, udzielający pożyczek, poręczeń, kredytów i wsparcia kapitałowego na promocję duńskich inwestycji, Szwedzka Agencja Rozwoju Międzynarodowego, wspierająca projekty w dziedzinie ochrony środowiska, Morza Bałtyckiego i wykorzystania energii odnawialnej.

Wyłącznie na terenie Polski działa od 1992 roku Fundacja EKOFUNDUSZ - konwertująca polski dług wobec rządów 6 państw wierzycieli - Francji, Szwajcarii, Szwecji, Włoch, Norwegii i USA. Wielkość zarządzanych środków to ok. 570 mln USD na czas obowiązywania umowy - do 2010 roku. Priorytetami jej są: zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych, eliminacja źródeł emisji siarki i azotu oraz ograniczenie przemieszczania tych gazów, ograniczenie wpływu zanieczyszczeń do Bałtyku oraz ochrona źródeł wody pitnej, ochrona biologicznego zróżnicowania i zarządzanie odpadami oraz ochrona i odzyskiwanie zanieczyszczonych gruntów. Fundacja przyznaje granty do wysokości 30% (maksymalnie 50%) dla władz lokalnych, 20% (30%) dla inwestorów komercyjnych i 50% (do 80%) dla pozarządowych podmiotów non-profit. Fundacja wspiera zarówno projekty nowe, jak też zaawansowane w realizacji nie więcej, niż w 60%. Środki wsparcia przeznaczane są głównie na sfinansowanie zakupów technologii i sprzętu w krajach wierzycielskich. W ostatnich latach są przede wszystkim ukierunkowane na spalanie biomasy, oszczędzanie energii, modernizację technik grzewczych oraz oczyszczanie ścieków.

W perspektywie spodziewanego spadku wpływów funduszy ochrony środowiska oraz wyczerpywania się zdolności władz samorządowych do zaspokojenia rosnących potrzeb w zakresie finansowania infrastruktury gminnej, polityka ekologiczna państwa zakłada znaczny wzrost udziału środków niepublicznych w zakresie zarządzania środowiskiem, zmniejszenia energochłonności, materiałochłonności, wodochłonności i odpadowości produkcji. Pochodzą one głównie z dochodów przedsiębiorstw i inwestorów, banków komercyjnych, funduszy inwestycyjnych itp.

Wraz z rozwojem sektora bankowego i rynku kapitałowego pojawiają się nowe formy finansowania inwestycji w sferze ochrony środowiska, jak na przykład udziały kapitałowe banków w produkcję urządzeń ochrony środowiska lub leasing - umożliwiający użytkownikowi instalacji lub urządzenia, służącemu ochronie środowiska, korzystanie z nich w zamian za wnoszenie opłaty (czynszu) dzierżawnego, z możliwością docelowego wykupu na własność.

Banki komercyjne - wykorzystując środki funduszy przedakcesyjnych - udzielają kredytów w dwojakich formach. Bank PKO BP udziela dla samorządów i sektora MSP kredytów pomostowych - udzielanych na okres realizowania inwestycji i spłacanych w całości ze środków unijnych, po zakończeniu inwestycji i uzyskaniu refinansowania oraz długoterminowych kredytów inwestycyjnych - przeznaczonych na finansowanie wkładu własnego. BOŚ udziela kredytów na zakup i instalację urządzeń służących ochronie środowiska, przedsięwzięcia termomodernizacyjne, w tym polegające na zamianie konwencjonalnych źródeł energii na ekologiczne, w tym odnawialne, do wysokości 80% kosztów inwestycji, na okres do 10 lat, z premią w wysokości 25% kwoty kredytu, wypłacaną po wykonaniu przedsięwzięcia zgodnie z audytem energetycznym oraz na finansowanie inwestycji w zakresie odnawialnych źródeł energii (ze środków NFOŚiGW), do 70% kosztów kwalifikowanych inwestycji - nie więcej niż 3 mln zł. na okres do 5 lat.

Od 01 stycznia 2004 roku rozpoczął działalność Fundusz Rozwoju Inwestycji Komunalnych (FRIKO). O preferencyjne kredyty na przygotowywanie projektów inwestycji komunalnych, w wysokości do 80% kosztów netto - nie więcej jednak, niż 0,5 mln zł, będą mogły ubiegać się gminy i związki gmin. Warunkiem uzyskania kredytu będzie pozytywna ocena wniosku przez Bank Gospodarstwa Krajowego, gdzie Fundusz będzie usytuowany. Przy opiniowaniu wniosku, bank będzie uwzględniał kryteria przyjęte w programach operacyjnych finansowanych ze środków UE. Środki funduszu pochodzić będą z budżetu państwa (ok. 15 mln zł w 2004 roku).

4. Wskaźniki zaawansowania realizacji celów i zadań Programu

Dla okresowej oceny zaawansowania realizacji celów Programu, przyjmuje się - w poszczególnych sferach działalności - określony poziom wyjścia. Są to ogólnodostępne dane statystyczne, a także wyliczenia dokonane na podstawie zagregowanych danych otrzymanych z gmin. Zaproponowane poniżej wskaźniki efektywności programu nie są wyczerpujące i powinny być sukcesywnie uzupełniane, przede wszystkim w miarę rozbudowy baz danych.

Lp	Wskaźnik	Stan wyjściowy
	Powierzchnia obszarów chronionych / Udział w powierzchni gminy (2003 r.)	5 615,2 ha / 19,5%
	Liczba odrestaurowanych zespołów pałacowo-parkowych (2003 r.)	1
	Długość sieci wodociągowej ogółem m/g (2002 r.)	9,1 / 44,4 km
	Ludność zaopatrywana ze zbiorowych urządzeń wodociągowych m/g (2002 r.)	98 / 83%
	Średnie zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych m/g (2002 r.)	27,5 m3/ rok /M 23,0 m3/ rok /M (wg WUS)
	Długość sieci kanalizacyjnej ogółem (2002 r.)	25,9 km
	Odsetek miejscowości obsługiwanych siecią kanalizacyjną w ogólnej liczbie miejscowości	13,9%
	Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej m/g	95,6 / 30%
	Łączna przepustowość oczyszczalni ścieków w gminie	3 750 m3 / d
	Szacunkowa ilość odpadów powstających w gospodarstwach domowych m/g/razem	756 / 656 / 1 412 Mg/rok
	Ilość odpadów komunalnych dostarczonych na składowiska m/g/razem (2002 r.)	700 / 316,7 / 1 016,7 Mg/rok
	Odsetek mieszkańców gminy objętych zorganizowaną zbiórką odpadów komunalnych	80%
	Ilość wytworzonych osadów pościekowych składowanych na terenie oczyszczalni	226 Mg s.m./r
	Ilość odzyskanych odpadów opakowaniowych ze szkła (2002 r.)	41 Mg
	Ilość odzyskanych odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych (2002 r.)	1 060 m3
	Ilość odzyskanych odpadów opakowaniowych z aluminium	0
	Ilość odzyskanych odpadów makulatury	0
	Ilość odzyskanych odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych	0
	Nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska i gospodarkę wodną	ok. 1,26 mln. zł rocznie w latach 1999-2002

5. Jednostki uczestniczące w realizacji programu

• Rada Miasta i Gminy i Burmistrz Miasta i Gminy Kępice

• Rada, Zarząd i Starosta Powiatu Słupskiego

• Zarząd Województwa Pomorskiego,

• Wojewoda Pomorski, Wojewódzki Konserwator Przyrody

• Wojewódzki Konserwator Zabytków Delegatura w Słupsku

• Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska Delegatura w Słupsku

• Związek Miast i Gmin Doliny Słupi i Łupawy,

• PGL Lasy Państwowe Nadleśnictwo Warcino

• PGL Lasy Państwowe Nadleśnictwo Sławno

• PGL Lasy Państwowe Nadleśnictwo Polanów

• PGL Lasy Państwowe Nadleśnictwo Dretyń

• Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku

• Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie

• Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Województwa Pomorskiego w Gdańsku - Terenowy Oddział w Słupsku,

• Powiatowy Inspektor Sanitarny w Słupsku

• Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej w Słupsku

• Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin w Koszalinie

• Powiatowy Lekarz Weterynarii w Słupsku

• Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w Słupsku

• Państwowa Straż Rybacka w Słupsku

• Zakład Energetyczny Słupsk S.A.

• Wojewódzki Ośrodek Doradztwa i Postępu Rolniczego w Strzelinie

• Zespół Szkół Leśnych w Warcinie

• PTTK Słupsk

• Polski Związek Wędkarski, Zarząd Okręgu w Słupsku

• Liga Ochrony Przyrody, Zarząd Okręgu w Słupsku

Wykaz materiałów źródłowych

1. Folmer H., Gabel L. Opschoor, 1996, Ekonomia środowiska i zasobów naturalnych, Krupski i S-ka, W-wa,

2. Program ochrony środowiska województwa pomorskiego na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010, Zarząd Województwa Pomorskiego - ARCADIS EKOKONREM Sp. z o.o., Wrocław-Gdańsk 2003,

3. Warunki korzystania z wód dorzecza Wieprzy i Przymorza, 1999, Hydroconsult Ska z oo. Poznań-RZGW Szczecin

4. Inwentaryzacja kopalin w gm. Kępice, 1984, Przedsiębiorstwo Geologiczne Zakład w Gdańsku,

5. Kleczkowski S., 1990, Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych w Polsce wymagających ochrony, 1:500 000, AG-H Kraków,

6. Studium możliwości i potrzeb retencjonowania wód i program rozwoju małej retencji w woj. słupskim do 2015r.., 1998, cz.I Analiza i ocena warunków terenowych, stosunków wodnogospodarczych oraz infrastruktury wodnej i melioracyjnej na obszarze woj. słupskiego, IMGW O. Kraków i O. Słupsk, Kraków,

7. Trapp J. 2001, Warunki klimatyczne w; Opracowanie ekofizjograficzne do planu zagospodarowania przestrzennego woj. pomorskiego, Pomorskie Studia Regionalne, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Gdańsk,

8. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Kępice, ,,ARCHI” Pracownia Projektowo-Usługowa, Koszalin,

9. Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego Powiatu Słupskiego 2001 - 2011,

10. Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego Miasta i Gminy Kępice na lata 2000-2015, Kępice 2000,

11. Galeja K., 2002, Przegląd ekologiczny składowiska opadów „ASIA-AMERICA LETHER CORPORATION POLAND” W Obłężu gm. Kępice,

12. Bibel M., 2002, Przegląd ekologiczny wysypiska odpadów komunalnych zlokalizowanych na działce 101/4 w miejscowości Obłęże,

13. Warunki przyrodnicze produkcji rolnej województwo słupskie. IUNG Puławy, 1987.

14. Raport o stanie środowiska woj. pomorskiego wg badań monitoringowych przeprowadzonych w 2001 roku, 2002, WIOŚ Gdańsk,

15. Raport o stanie środowiska woj. pomorskiego w 2000 roku, 2001, WIOŚ Gdańsk,

16. Raport o stanie środowiska woj. pomorskiego, 1999, WIOŚ Gdańsk,

17. Raport o stanie środowiska woj. słupskiego w latach 1995-1996, 1997, WIOŚ Słupsk,

18. Stan czystości wód płynących zlewni rzeki Wieprzy na podst. badań przeprowadzonych w 2002r, PIOŚ-WIOŚ, Słupsk 2003,

19. Komunikat o stanie czystości jez. Obłęże na podstawie badań przeprowadzonych w 1992r, WIOŚ Słupsk 1993,

20. Operat przeciwpowodziowy dla województwa słupskiego, BPWM Koszalin 1979,

21. Ocena stopnia zanieczyszczenia i zagrożenia wód podziemnych i powierzchniowych woj. słupskiego, 1993, Przedsiębiorstwo Geologiczne - Zakład w Gdańsku,

22. Okołowicz W., 1975, Regiony klimatyczne w: Narodowy Atlas Polski, Inst. Geografii PAN, Ossolineum Wrocław,

23. Kosiński S, 1995, Ogólna charakterystyka klimatologiczna woj. słupskiego w: Raport o stanie środowiska woj. słupskiego w 1994 r, PIOŚ - WIOŚ Słupsk,

24. Opracowanie ekofizjograficzne do planu zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego, 2001, praca zbiorowa pod red. Czochańskiego J., Pomorskie Studia i Materiały - Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Gdańsk,

25. Woźniak K. Górski W, Co warto wiedzieć o przyrodzie województwa słupskiego, Wojewoda Słupski, Słupsk,

26. Jasnowski M. i in, 1987, Torfowiska województwa Słupskiego, Stan - znaczenie - ochrona - zasady gospodarowania, Katedra Botaniki Akademii Rolniczej, Szczecin,

27. Ostoje ptaków w Polsce, 1994, Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, Biblioteka Monitoringu Środowiska Gdańsk,

28. Górski W., 1986, Stan istniejący i prognozowane kierunki rozwoju sytuacji awifauny w woj. słupskim, Materiały do Studium zagospodarowania przestrzennego woj. słupskiego, WBPP Słupsk,

29. Ochrona dziedzictwa kulturowego w: Studium zagospodarowania przestrzennego woj. słupskiego, Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego Pomorza Zachodniego, Szczecin 1996,

30. Geodezyjne wykazy gruntów wg stanu na dzień 2003-01-01. Starostwo Powiatowe w Słupsku,

31. Zbiorcze zestawienie gruntów w podziale na użytki gruntowe i klasy gleboznawcze wg stanu na dzień 2000-01-01. Starostwo Powiatowe w Słupsku,

32. Stan gleb powiatu słupskiego - maszynopis. Stacja Chemiczno-Rolnicza Oddział w Koszalinie, lipiec 2003,

33. Roczniki statystyczne województwa pomorskiego 2000, 2001, 2002. Urząd Statystyczny w Gdańsku.

34. Matuszkiewicz J. M., 1995, Potencjalna roślinność naturalna Polski, Mapa przeglądowa w skali 1:300 000, Ark. 3 i 2, PAN, W-wa,

35. Jasnowska J., Jasnowski M., 1983, Pojezierze Zachodniopomorskie, Przyroda Polska, Wiedza Powszechna, W-wa,

36. Plan urządzenia Lasu Nadleśnictwa Warcino na lata 1.01.1996 - 31.12.2005, BUL i GL Szczecinek,

37. Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, 2002, Ministerstwo Środowiska Warszawa,

38. Matuszkiewicz W., 2001, Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. PWN Warszawa

39. Matuszkiewicz J.M., 2001, Przegląd zbiorowisk leśnych Polski. PWN Warszawa,

Streszczenie do prezentacji w języku niespecjalistycznym

4. Podstawa prawna, cel, przedmiot i zakres opracowania

Do sporządzenia gminnego programu ochrony środowiska w terminie do 30.06.2004, obligują samorząd gminy: Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2001 Nr 62 poz. 627 z późn. zm.) w art. 17 p.1 oraz Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 o odpadach (Dz. U. z 2001 Nr 62 poz. 628 z późn. zm.) w art. 14 p. 1-3,

Program jest dokumentem wspomagającym proces decyzyjny i aktywne zarządzanie środowiskiem, w celu wprowadzenia na obszarze gminy ładu ekologicznego. Celem Programu jest wskazanie perspektywy do 2010 roku oraz uzgodnienie działań w latach 2003 - 2006, niezbędnych do zapewnienia mieszkańcom stałej poprawy warunków życia w środowisku, a także - poprzez oszczędne korzystanie z zasobów przyrodniczych - pozostawienie ich przyszłym pokoleniom, w stanie gwarantującym dalszy zrównoważony rozwój.

Jako punkt wyjścia program przyjmuje inwentaryzację stanu zasobów i ocenę przeobrażeń środowiska przyrodniczego gminy w zakresie elementów przyrody nieożywionej i ożywionej, obszarów objętych i wnioskowanych do objęcia ochroną prawną oraz analizę ograniczeń i szans rozwoju, wynikających ze środowiska przyrodniczego. W programie przedstawiono ważniejsze działania, podejmowane po roku 1999 przez organy samorządu i podmioty gospodarcze, w zakresie poprawy stanu środowiska i ochrony jego zasobów.

W programie wzięto pod uwagę uwarunkowania wynikające z przepisów prawa, polityki ekologicznej państwa oraz procesu dostosowawczego do Unii Europejskiej. Program jest spójny z ustaleniami Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Pomorskiego, Strategii rozwoju województwa pomorskiego, Planu zagospodarowania przestrzennego województwa, Programu Ochrony Środowiska dla powiatu słupskiego oraz Strategii rozwoju powiatu słupskiego.

Programowi towarzyszy - jako osobny dokument - plan gospodarki odpadami, w którym zawarta została całość związanych z tą problematyką zagadnień. Program obowiązuje na lata 2003 - 2006 i uwzględnia perspektywę 2007 - 2010.

2. Położenie geograficzne, ludność i gospodarka miasta i gminy Kępice

Gmina miejsko - wiejska Kępice - zwana dalej Gminą - leży na zachodnim skraju woj. pomorskiego w ziemskim powiecie słupskim. Graniczy od północy z gminą Kobylnica, od wschodu i południowego wschodu z Trzebielinem i Miastkiem - gminami należącymi do powiatu bytowskiego. Od zachodu gmina graniczy z gminami Sławno i Polanów, położonymi w powiecie sławieńskim, w woj. zachodniopomorskim. Jednostka zajmuje powierzchnię 29 343 ha, w tym miasto Kępice- 611 ha. Obszar ten stanowi 12,7% powierzchni powiatu słupskiego i 1,3% powierzchni województwa pomorskiego.

Na koniec grudnia 2001 r. liczba ludności wynosiła 10 171 osób, w tym na terenie miasta Kępice - 4 200 osób, stanowiło to 10,7% ludności powiatu słupskiego i 0,5% ludności województwa pomorskiego. Na tle pozostałych gmin powiatu, gmina Kępice należy do nisko zaludnionych, wskaźnik gęstości zaludnienia na 1 km² wynosi na terenach wiejskich 21 osób.

Największa koncentracja ludności występuje w mieście Kępice, zaś na terenach wiejskich do największych miejscowości należą: Korzybie - 919 osób, Biesowice - 913 osób, Barcino - 577 osób, Warcino i Przytocko - po ok. 400 osób. Miejscowości te skupiają połowę ludności z terenów wiejskich gminy. Jednostkę charakteryzuje szybko postępujący spadek wskaźnika przyrostu naturalnego. Zjawisko to dotyczy zarówno miasta jak i terenów wiejskich i szczególnie nasiliło się w ostatnich latach. Jednocześnie od wielu lat obserwuje się stosunkowo wysokie ujemne saldo migracji

Gospodarka gminy ma charakter wielofunkcyjny, z przewagą rolnictwa i gospodarki leśnej. Wyjątkowe walory przyrodniczo - krajobrazowe obszaru - obecność jezior, rzek i lasów sprawiają, że spore znaczenie dla gminy ma również turystyka i rekreacja.

Do połowy lat 90-tych XX w. miasto i gmina były też znaczącym ośrodkiem przemysłowym na mapie powiatu. Transformacja gospodarcza spowodowała, iż znacznie zredukowały się bardzo dobrze rozwinięte gałęzie przemysłu - skórzany, budowlany i meblarski. Obecnie działają tylko niewielkie zakłady produkcyjne i rzemieślnicze w branżach: drzewnej, budowlanej, metalowej i piekarniczej.

3. Zasoby oraz walory środowiska przyrodniczego

Krajobraz

Należy podkreślić duże zróżnicowanie krajobrazowe obszaru gminy, charakterystyczne dla strefy pojezierzy. Z wielu dróg i miejscowości (Ciecholub, Biesowice, Osowo) rozciągają bardzo atrakcyjne i szerokie panoramy na rozległe tereny.

Centralną część obszaru zajmuje w znacznym stopniu zalesiona równina. Rozcina ją szeroka, wcinająca się wyraźnymi wysokimi krawędziami dolina rzek Wieprzy i Studnicy. Boczne odgałęzienia doliny wykorzystywane są przez mniejsze dopływy Wieprzy lub Grabowej na zachodzie. W obniżeniu na skrzyżowaniu dolin pomiędzy Kępicami a Obłężem leży największe spośród jezior gminy - Obłęskie. Mniejsze zbiorniki wypełniają liczne zagłębienia terenowe Na północy i zachodzie równinę okalają dość liczne ciągi pagórków morenowych.

Teren wznosi się od 31m npm w dolinie Bystrzenicy i Wieprzy do 160 m npm we wzgórzach morenowych na południowym zachodzie. Nad miastem, od jego pólnocnej strony, dominuje Góra Chomnica (113 m npm). W krajobrazie gminy również zaznaczają się liczne pagórki Góra Czarnogórz czy Osowiec pomiędzy Osowem i Warcinem. Nie wszystkie formy rzeźby są dobrze czytelne w terenie ze względu na duże zalesienie obszaru.

Warunki klimatyczne

Dominacja klimatu morskiego kształtuje pogodę raczej łagodną, wilgotną, bez ostrych wahań temperatury. Lata bywają chłodne a zimy stosunkowo ciepłe. Zima jest dłuższa niż na północy powiatu, trwa przeciętnie 105 - 110 dni. Okres gospodarczy jest krótszy niż w gminach nadmorskich, okres wegetacyjny trwa średnio około 200 dni. Dni gorących z temperaturą maksymalną powyżej 25⁰C bywa przeciętnie 20-25 w ciągu roku.

Jest to rejon o dość wysokich rocznych sumach opadów atmosferycznych. W skali roku przeważają wiatry z kierunków S, W, NW i N, latem dominują kierunki zachodnie i północno zachodnie, słabsze, niż w centralnej i północnej części powiatu - rozległe kompleksy leśne hamują prędkość wiatru, zwiększają także wilgotność powietrza.

Wody powierzchniowe i podziemne

Bogata sieć wód powierzchniowych w gminie Kępice zajmuje 1,5% powierzchni. Prawie cały obszar gminy leży w zlewni środkowej Wieprzy, z największym dopływem - Bystrzenicą. Część południowo zachodnia gminy odwadniana jest przez rzekę Grabową, na krótkim odcinku stanowiącą granicę gminy. Północno wschodnia część gminy odwadniana jest przez górny odcinek strumienia Kotłow w kierunku rzeki Słupi. Wody rzeki Wieprzy płynące wąską głęboką doliną spiętrzono w Kępicach przy garbarni, w Kępce (Elektrownia Wodna Biesowice II) oraz w Biesowicach (Elektrownia Wodna Biesowice I) i wykorzystano dla celów hydroenergetycznych. Spiętrzenie wód Studnicy przy dawnym młynie wodnym w rejonie ujścia strumienia Dzika pod Ciecholubiem wykorzystano dla kolejnej małej elektrowni wodnej.

Na obszarze gminy Kępice licznie występują niewielkie, atrakcyjne krajobrazowo jeziora, oczka wodne i stawy. Największym zbiornikiem jest przepływowe jezioro Obłęskie o powierzchni 62,4 ha. Dość duże rozlewisko zwane jeziorem Lewarowym powstało wskutek podpiętrzenia cieku w dolince na północ od Osowa. W granicach gminy jest wiele małych stawów wiejskich różnie zagospodarowanych, niektóre z nich spełniają funkcje rekreacyjno-krajobrazowe inne wykorzystuje się na potrzeby gospodarstwa.

Na obszarze gminy Kępice zalega około 30% powierzchni Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Nr 118 „Polanów”. Jego wody są dobrej jakości, nie wymagającej skomplikowanego uzdatniania a ich zasoby wstępnie oszacowano na 40 000m³/d. Zatwierdzone dotychczas łączne zasoby eksploatacyjne ujęć miasta i gminy wynoszą 1062 m³/h, przy czym faktyczny pobór wód w 1998 roku wynosił 51,75 m³/h. W granicach gminy nie występuje więc deficyt zasobów wodnych.

Gleby

Gmina posiada niski udział użytków rolnych oraz średnio korzystne warunki glebowe dla funkcji rolnej. Stosunkowo niewielki ich odsetek stanowią trwałe użytki zielone, które wypełniają doliny rzeki Wieprzy i jej dopływów.

Według waloryzacji IUNG syntetyczny wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej gminy Kępice wynosi 58,3 pkt. i należy do najniższych w powiecie słupskim.

Wg stanu na dzień 1.01.2000 r. w gminie znajdowało się:

• 5 792 ha tj. 64,6% gleb dobrych i średnich (kl. III i IV),

• 3 066 ha, tj. 34,2% gleb słabych i bardzo słabych (kl. V i VI),

• 108 ha, tj. 1,2% gleb przeznaczonych do zalesienia (kl. VI z).

Na obszarze gminy Kępice nie występują gleby zaliczane do gleb najlepszych i bardzo dobrych (kl.I i II),

Użytkowanie gruntów

W strukturze użytkowania gruntów dominują lasy, co sprawia, że gmina Kępice zajmuje pierwsze miejsce w powiecie pod względem lesistości. Lesistość obszaru wynosi 61,4% (średnio w powiecie 36,1%). Użytki rolne zajmują niespełna 1/3 powierzchni gminy, wśród nich zdecydowanie przeważają grunty orne, które stanowią ponad 80% gruntów rolnych gminy. Ich większe jednolite areały znajdują się w północnej części gminy.

Zasoby przyrody ożywionej

W krajobrazie gminy dominują zbiorowiska leśne. Zbiorowiska nieleśne reprezentowane są głównie przez rozległe torfowiska niskie w dolinie Bystrzenicy, częściowo zmeliorowane, zajmowane obecnie przez łąki wilgotne i różnorodne zbiorowiska szuwarowe, występujące w szerszych odcinkach doliny Wieprzy. W toni wodnej rzek, starorzeczy i jezior, rozwijają się zbiorowiska roślinności wodnej, ze strefami brzegowymi związane są zbiorowiska roślinności przybrzeżnej.

Tylko stosunkowo niewielkie obszary żyźniejszych gleb wykorzystywane są rolniczo.

Do najbardziej charakterystycznych przedstawicieli flory należą gatunki związane z obszarami lasów - szczególnie porastających doliny rzek Wieprzy i Studnicy oraz mniejszych cieków. Do charakterystycznych należy również flora licznych obszarów torfowisk. Większość z gatunków jest chroniona ściśle lub częściowo.

Rozległe kompleksy leśne stwarzają dobre warunki gniazdowania dla ptaków drapieżnych: orlika krzykliwego, kani rdzawej, bociana czarnego oraz drobnych gatunków śpiewających (wymienione w rozdziale 2.3.1. o ochronie gatunkowej). Na terenach podmokłych łąk spotyka się żurawia, czaplę, łabędzia niemego. Z leśnymi odcinkami wciętych dolin rzecznych Wieprzy i Studnicy związane są stanowiska pliszki górskiej i zimorodka.

We wschodniej części gminy bytują stada jeleni, saren i dzików, występują obie kuny, borsuk, lis, jenot, na polach spotykane są nieliczne zające szaraki. Ze środowiskiem wodnym związane jest również występowanie wydry i bobra.

Szczególną atrakcją faunistyczną jest stanowisko niezwykłe dziś rzadkiego gatunku gada - żółwia błotnego w południowo-zachodniej części gminy.

W większych rzekach gminy Wieprzy i Studnicy spotykamy ryby łososiowate - pstrąga potokowego i tęczowego, troć wędrowną (w okolicy Kępic) oraz wiele cennych gatunków mniejszych ryb.

Formy prawnej ochrony przyrody

Przyrodnicze obszary chronione zajmują na terenie gminy 19,5% jej powierzchni - ok. 600 ha. Należą do nich: część Obszaru Chronionego Krajobrazu “Jezioro Łętowskie oraz okolice Kępic", utworzonego dla ochrony malowniczych przełomów i zakoli w dolinie Wieprzy oraz rozległych kompleksów leśnych, z lęgowiskami cennych gatunków ptaków. Rezerwat przyrody - “Torfowisko Potoczek”, pow. 15,24 ha utworzony w celu zachowania zbiorowisk torfowiskowych oraz drzewostanu oraz 68 pomników przyrody - pojedynczych egzemplarzy okazałych gatunków drzew, grup drzew, alej oraz głazów narzutowych.

Na terenie miasta Kępice wszystkie lasy - 428 ha posiadają status ochronności przede wszystkim w grupie lasów wodochronnych. Lasy ochronne w gminie zajmują ok. 1 700 ha. Porastają przede wszystkim doliny Wieprzy i Studnicy, obniżenia wokół jezior, stromych stokach. Pełnią zróżnicowane funkcje podstawowe: wodochronne, glebochronne i stanowiące ostoje chronionych gatunków zwierząt.

Zieleń urządzona i chroniony krajobraz kulturowy

W gminie Kępice zachowały się niezbyt liczne - w porównaniu do pozostałych gmin powiatu słupskiego - przykłady zabytkowej zieleni urządzonej. Pośród nich znajduje się jednak najlepiej zagospodarowany w powiecie zespół pałacowo - parkowy w Warcinie, a także dobrze utrzymane fragmenty parków w Biesowicach i Przytocku. Stan pozostałych pozostawia wiele do życzenia i stan ich nie pozwala nawet wyobrazić sobie ich niegdysiejszej świetności.

W niewielkim stopniu zachowało się 15 zinwentaryzowanych cmentarzy poewangelickich, figurujące w rejestrze zabytków (4) i ewidencji konserwatorskiej. Pozostał po nich przeważnie zabytkowy drzewostan, czasem układ kompozycji i nieliczne grobowce i nagrobki.

Bardzo charakterystycznym i dobrze zachowanym elementem w krajobrazie gminy są obsadzane alejami i szpalerami drzew liściastych drogi wiejskie i aleje prowadzące do majątków ziemskich.

W miejsce zniszczonej zieleni historycznej wkracza zieleń ozdobnych i rekreacyjnych ogrodów przydomowych. To właśnie ich estetyka ogrodów i stosowane nasadzenia mają dziś znaczący wpływ na obraz zieleni urządzonej w gminie Kępice. Najwięcej ciekawych przykładów współczesnego kształtowania zieleni można znaleźć w Korzybiu i Kępicach. Szczególnymi przykładami zieleni urządzonej są też szkółka drzew ozdobnych w Biesowicach oraz kompleksy ogródków działkowych. W gminie Kępice istnieją też dobre przykłady zagospodarowania współczesnej zieleni publicznej.

Krajobraz gminy kształtuje także budownictwo historyczne. Spośród 16 pałaców i dworów zachowało się jednak zaledwie 7. Są to budowle w różnych stylach, datowane od XVIII do XX w. Obiekty te użytkowane są w różny sposób - jako siedziby szkół i domów opieki, spółek i podmiotów gospodarczych, wreszcie zamieszkane przez osoby prywatne, w tym byłych - na ogół bezrobotnych - pracowników pgr. Stan tych obiektów jest na ogół dobry. Zagrożony dewastacją jest niestety piękny, barokowy pałac w Barcinie.

Na terenie gminy Kępice niewiele zachowało się przykładów historycznej zabudowy wiejskiej. W Przytocku zachowały się - niespotykane niemal na obszarze powiatu słupskiego - drewniane budynki mieszkalne z przełomu XIX - XX w. typowe dla terenów południowej Kaszubszczyzny.

Charakterystyczne dla wsi w gminie Kępice są natomiast budynki o małomiasteczkowym charakterze - niewielkie - 2 lub 3-piętrowe o kilku mieszkaniach, mieszczące też czasem wiejskie sale i świetlice. Pięknym - choć nietypowym dla gminy - przykładem reprezentacyjnej willi jest wpisana do rejestru zabytków „pastorówka” w Biesowicach. Dla wiejskiego krajobrazu znaczące są też niewielkie wiejskie szkółki z początku XXw oraz urokliwe leśniczówki - świadczące o silnym związku gminy z gospodarką leśną.

Wielką wartość dla krajobrazu gminy mają też pozostałości historycznej architektury przemysłowej i obiekty publiczne. Większość z nich związana jest z koleją żelazną - stacje kolejowe w Korzybiu (z jedyną już chyba ocalałą w regionie lokomotywownią) i Kępicach, a także nanizane jak koraliki na towarzyszącą biegowi Wieprzy linię do Szczecinka, maleńkie stacyjki. Pięknie wpisały się też w krajobraz doliny Wieprzy małe elektrownie wodne. W mieście Kępice zachował się unikatowy kompleks zabudowy, związany z budową linii kolejowej - budynek dworca z pięknym placem, do którego prowadzi kasztanowa aleja, nastawnia i wieża wodna, a także rozciągnięte po obu stronach głównej ulicy budynki mieszkalne, Na wysokiej skarpie nad Wieprzą górują imponujące fabryczne budynki dawnej papierni..

Wartościowym elementem krajobrazu gminy są też nieliczne zabytkowe kościoły otoczone starodrzewiem: w Barcinie, Osowie, Ciecholubiu (szachulcowy, XVIII - XX w, niestety niszczeje), Biesowicach i Płocku.

4. Przeobrażenia środowiska przyrodniczego gminy

Przekształcenia rzeźby terenu

W związku z urozmaiceniem rzeźby terenu w krajobrazie gminy stosunkowo często spotykane są wykopy pod linie kolejowe i nasypy pod drogi. Pogłębiano zagłębienia pod lokalizację stawów, część z nich otoczona została groblami. Obwałowane i skanalizowane zostały niewielkie odcinki koryta Studnicy i Wieprzy w rejonach elektrowni wodnych. Współcześnie wałami ziemnymi otoczony został teren składowisk odpadów w Obłężu. Prace niwelacyjne prowadzono pod lokalizacje wiejskich boisk sportowych (Przytocko) i stadionu w Warcinie, a także na terenach produkcyjnych i osiedli budynków wielorodzinnych. Przekształcenia związane z eksploatacją surowców są na terenie gminy niewielkie. Większość nieczynnych wyrobisk podlega samoczynnemu procesowi zarastania krzewami i drzewami.

Czystość powietrza atmosferycznego

W opinii WIOŚ stan jakości powietrza ulegał w ostatnich latach zdecydowanej poprawie. Jedynie zanieczyszczenia związane bezpośrednio z komunikacją samochodową w sąsiedztwie ciągów komunikacyjnych pozostają na niezmienionym poziomie lub wzrastają - jednak przez teren gminy nie przebiegają drogi obciążone intensywnym ruchem.

Zanieczyszczenia pyłowe i gazowe emitują do powietrza niewielkie przedsiębiorstwa i zakłady, kotłownie szkolne oraz instytucji publicznych. Głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego jest jednak - tak jak na całym obszarze powiatu słupskiego -spalanie węgla i paliw niskiej jakości w gospodarstwach domowych. Źródłem miejscowego pogorszenia jakości powietrza w gminie jest też składowisko odpadów w Obłężu, jednak z uwagi na położenie, jego uciążliwość dla wsi jest niewielka i daje o sobie znać jedynie wyjątkowo. Zważywszy przedstawione powyżej czynniki stan powietrza w mieście i gminie Kępice, spełnia wszystkie wymagane normy.

Natężenie hałasu komunikacyjnego i pochodzącego z innych źródeł

Natężenie hałasu drogowego przy najbardziej ruchliwych drogach wojewódzkich w mieście i gminie Kępice kształtuje się na poziomie poniżej 70 dB w porze dziennej, stąd też obszary te nie kwalifikują się do kategorii zagrożonych hałasem komunikacyjnym. Z uwagi na znaczne ograniczenie ruchu pociągów nie stanowią one uciążliwości hałasowej. Prowadzone badania stwierdzają też obniżenie poziomu emisji hałasu z zakładów przemysłowych.

Czystość wód powierzchniowych i jakość wód podziemnych

Odcinek rzeki Wieprzy pomiędzy Kruszką a Kępicami wg badań WIOŚ z 2002 r nie spełniał wymogów żadnej z klas. Pozostałe odcinki prowadziły wodę w III klasie pod względem bakteriologicznym. Poniżej Kępic odnotowano poprawę jakości wód w stosunku do 1997r. Wskaźniki fizykochemiczne utrzymywały na całym odcinku parametry klasy II. Rzeka Studnica prowadziła wody II klasy pod względem fizykochemicznym i hydrobiologicznym, a stan sanitarny jej dolnego odcinka uległ poprawie w stosunku do roku 1997 i wykazywał III klasę czystości. Silne skażenie bakteriologiczne wykazywały wody Bystrzenicy, pozaklasowe na odcinku Barcino - Korzybie. W odcinku ujściowym poniżej Korzybia jakość sanitarna poprawiła się od 1997 r - prowadziła wody w klasie III, aw II kl pod względem fizykochemicznym i hydrobiologicznym.

Od 1993 roku nie był badany stan czystości jezior w gminie. Stwierdzono wówczas znaczne zanieczyszczenie jeziora Obłęskiego i ogólnie zakwalifikowano jego wody do klasy III, przy czym nie stwierdzono zanieczyszczenia bakteriologicznego - w ocenie sanitarnej wody spełniały normy klasy I. Jezioro posiada znaczną naturalna podatność na degradację. Pozostałych zbiorników nie badano

Ujmowane wody podziemne w swym składzie zawierają z reguły związki żelaza i manganu przekraczające wskaźniki ustalone dla wody do spożycia przez ludzi w obowiązujących przepisach. W związku z powyższym wymagają uzdatniania przed wprowadzeniem do sieci wodociągowej. Potencjalnym zagrożeniem dla jakości wód podziemnych w obszarze gminy jest nieprawidłowa gospodarka ściekowa. Stwierdzone zanieczyszczenia wód podziemnych azotanami wskazują na zrzuty nieoczyszczonych ścieków do ziemi oraz wypływ ścieków z nieszczelnych szamb.

Zaopatrzenie w wodę i unieszkodliwianie ścieków

Wodociąg zbiorowy o długości 9,1 km sieci obsługuje 98% mieszkańców miasta Kępice. 83%, zamieszkałych w 19 miejscowościach mieszkańców gminy obsługuje 1 wodociąg grupowy i wodociągi zbiorowe o łącznej długości sieci 44,4 km. Wodociągi korzystają z 22 ujęć wody. Pobór wody na terenie gminy nie powoduje zachwiania równowagi w zasobach wód podziemnych.

Stan wyposażenia obszaru gminy w zbiorcze sieci kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków jest niezadowalający. Na 35 miejscowości, zaledwie 6 posiada zbiorczą sieć kanalizacyjną i oczyszczalnie ścieków. Łączna długość sieci kanalizacyjnej w gminie wynosi 25,9 km. Największy system kanalizacyjny obsługuje miasto Kępice oraz miejscowości Korzybie, Osieki i Warcino. Zakończony jest nowoczesną oczyszczalnią w Kępicach, o przepustowości 3 500 m³/d. Miejscowości Biesowice, Kruszka, Przytocko i Osieki wyposazone są częściowo w sieć kanalizacyjną, jednak oczyszczalnie i urządzenia przyjmujące ścieki bądź uzyskują niezadowalające efekty, bądź też zostały zamknięte.

Na terenie pozostałych miejscowości brak jest systemów kanalizacyjnych, ścieki odprowadzane są do zbiorników bezodpływowych o wątpliwej szczelności bądź bez oczyszczania odprowadzane do wód powierzchniowych lub ziemi.

Taki stan gospodarki ściekowej na terenie gminy powoduje duże zagrożenie dla jakości wód zarówno powierzchniowych jak i podziemnych.

Wody z kanalizacji deszczowej miasta Kępice i wsi Biesowice trafiają bez oczyszczenia do rzeki Wieprzy.

Składowanie odpadów

Na terenie gminy Kępice funkcjonują dwa składowiska odpadów. Odpady komunalne wyłącznie z terenu miasta i gminy Kępice składowane są na składowisku odpadów w Obłeżu, które zajmuje powierzchnię 1,5 ha. Dno i skarpy grobli do składowania odpadów są uszczelnione. Zastosowano dwa typy uszczelnienia: naturalne - 5 cm warstwa gliny i sztuczne - folią PEHD o grubości 1 mm. Wody odciekowe drenażem odwadniającym odprowadzane są do zbiornika bezodpływowego. Okresowo wykorzystywane są do zwiększenia wilgotności składowanych odpadów, a nadmiar wywożony jest na oczyszczalnię ścieków w Kępicach. Składowisko nie posiada instalacji odgazowującej. Teren instalacji jest wygrodzony. Planuje się rozszerzyć zakres segregacji odpadów (makulatura, puszki) oraz zwiększyć ilość segregowanych odpadów (tworzyw sztucznych i szkła), z jednoczesnym przetwarzaniem segregowanych odpadów (prasowanie i sortowanie). Z uwagi na przewidywane wypełnienie składowiska do 2015 roku - przy braku terenowych możliwości rozbudowy - nie przewiduje się późniejszego jego użytkowania. Docelowo odpady z rejonu obsługiwanego przez składowisko wywożone będą na składowisko regionalne w Bierkowie w gminie Słupsk.

Do składowiska przylega składowisko odpadów przemysłowych, stanowiące własność Przedsiębiorstwa KEGAR Sp. z o.o. w Kępicach, o powierzchni 1,0 ha. Przeznaczone jest do składowania głównie odpadów powstających w przemyśle skórzanym oraz osadów z oczyszczalni ścieków. Niecka składowiska została uszczelniona 5 cm warstwą gliny oraz geomembraną HDPE o gr. 1 mm i zwiększonej wytrzymałości. Wody odciekowe odprowadzane są drenażem poprzez studnie odciekowe do studni czerpnej. Okresowo wykorzystywane są do zwiększenia wilgotności składowanych odpadów, a nadmiar jest wywożony na zakładową podczyszczalnię ścieków KEGAR w Kępicach. Składowisko nie posiada instalacji odgazowującej. Teren instalacji jest ogrodzony.

Nie prowadzi się lokalnego monitoringu wpływu eksploatowanych składowisk na jakość wód podziemnych.

W odległości ok. 0,8 km na północ od Kępic położone jest zamknięte składowisko odpadów Zakładów Garbarskich „Kegar” o powierzchni 2,4 ha. Właściciel terenu, Nadleśnictwo Warcino przeprowadziło częściową rekultywację terenu składowiska. Brak jest jakichkolwiek badań jego wpływu na środowisko.

Nadzwyczajne zagrożenia środowiska występujące w gminie

Do kategorii nadzwyczajnych zagrożeń środowiska, które mogą mieć miejsce na terenie gminy należy zaliczyć awarie transportowe z udziałem materiałów niebezpiecznych. przewożonych po drogach wojewódzkich przez teren gminy. Przewożone materiały niebezpieczne to przede wszystkim produkty ropopochodne, propan-butan, ciekły chlor, amoniak, rozpuszczalniki i inne chemikalia.

W gminie nie funkcjonują zakłady, zaliczone do grupy zwiększonego ryzyka wystąpienia awarii przemysłowej.

Zagrożenie powodziowe w dolinie Wieprzy jest niewielkie - występuje od Kępic w dół rzeki, gdzie mogą być podtapiane użytki zielone.

5. Cele i zadania ustalone w Programie

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kępice wyróżnia cele krótkoterminowe, których realizacja zakończy się najpóźniej do 2006 roku, średnioterminowe - do zrealizowania przed rokiem 2010 oraz długoterminowe, prawdopodobne i możliwe do osiągnięcia dopiero, po 2010 roku. Tym ostatnim celom, które można określić również jako strategiczne, lub generalne - podporządkowane są wszystkie wcześniejsze.

Cele, jakie wskazuje do osiągnięcia program, można też podzielić na dwie grupy: Pierwszą z nich stanowią cele uniwersalne -perspektywiczne. Nie są one jedynie prostym odzwierciedleniem wykonania konkretnych obowiązków, nakładanych przez ustawy i przepisy szczegółowe, mają natomiast charakter fundamentalny, biorący swe źródło w Konstytucji RP oraz dokumentach perspektywicznych, przyjmowanych na szczeblu Sejmu i Rządu RP. Formułują one oczekiwania społeczności lokalnej - mieszkańców miasta i gminy - oraz jej powinności w odniesieniu do środowiska przyrodniczego i kulturowego, a także przyszłych pokoleń w tym środowisku gospodarujących.

Na drugą grupę celów istotny wpływ mają obowiązki i możliwości, jakie dla władz samorządowych wynikają z przepisów prawa. Do tej grupy należą cele średnioterminowe i priorytetowe.

Program nie ustala hierarchii celów w poszczególnych przedziałach czasowych, ani też szczegółowego harmonogramu realizacji zadań, które posłużą osiąganiu celów. Z uwagi na ograniczone możliwości finansowania znacznej większości z nich, byłoby to założenie teoretyczne i niekoniecznie realne. Wielorakość potrzeb, zarówno wynikających z konieczności dostosowania standardów ochrony środowiska do poziomów przyjętych w Unii Europejskiej, jak też niezbędnych dla poprawy warunków życia i nadrobienia wieloletnich zapóźnień w tej sferze, nakazuje jednoczesne dążenie do ich zaspokojenia. O ich faktycznej kolejności - w ramach założonych przedziałów czasowych - zadecydują możliwości finansowania, oraz wsparcia ze środków zewnętrznych, związane w istotny sposób ze sprawnością prowadzonych, niezależnie od samorządu procedur, a także pozyskiwanych w ramach partnerstwa publiczno - prywatnego - pochodnej dynamiki rozwoju gospodarczego w kraju i regionie.

Cele perspektywiczne - osiągnięcie prawdopodobne nie wcześniej, niż po roku 2010.

Pierwszy Cel Perspektywiczny

Zapewnienie mieszkańcom gminy zdrowych warunków zamieszkania, pracy i wypoczynku, w czystym i bezpiecznym środowisku przyrodniczym

Drugi Cel Perspektywiczny

Pełne wykorzystanie szans, jakie stwarzają zasoby i walory środowiska przyrodniczego i kulturowego, dla zrównoważonego rozwoju gminy

Trzeci Cel Perspektywiczny

Zachowanie dla przyszłych pokoleń zasobów środowiska przyrodniczego i kulturowego gminy, w stanie zapewniającym jego trwałość i możliwość odtwarzania potencjału.

Cele średnioterminowe -realizacja zakładana do roku 2010

Pierwszy Cel Średnioterminowy

Modernizacja i rozbudowa systemu gospodarki wodno - ściekowej, zapewniająca mieszkańcom dostawy wody konsumpcyjnej o dobrej jakości, poprawę czystości wód powierzchniowych, ochronę zasobów wód podziemnych przed skażeniem. Racjonalizacja wykorzystania zasobów wody i poprawa ich retencyjności

Drugi Cel Średnioterminowy

Rozwój i doskonalenie skuteczności systemu selektywnej zbiórki i unieszkodliwiania odpadów zapewniający ochronę powierzchni ziemi, upowszechnianie niskoodpadowych technologii produkcji - osiągnięcie poziomu 75% udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych

Trzeci Cel Średnioterminowy

Wykorzystanie posiadanych zasobów i walorów środowiska dla tworzenia „zielonych miejsc pracy”

Czwarty Cel Średnioterminowy

Wykształcenie wśród mieszkańców wiedzy o środowisku, nawyków kultury ekologicznej oraz poczucia odpowiedzialności za jakość środowiska

Piąty Cel Średnioterminowy

Rehabilitacja historycznej zieleni urządzonej i podniesienie estetyki krajobrazu wiejskiego, Ochrona różnorodności biologicznej i rozwój systemu obszarów chronionych

Szósty Cel Średnioterminowy

Ochrona powietrza atmosferycznego i poprawa jego stanu, wzrost wykorzystania zasobów energii odnawialnej, racjonalizacja zużycia energii

Siódmy Cel Średnioterminowy

Zmniejszenie skali narażenia mieszkańców ośrodków osadniczych na hałas komunikacyjny

Cele Priorytetowe (krótkoterminowe) - do realizacji w okresie 2004 - 2006

Pierwszy Cel Priorytetowy

Poprawa jakości wód powierzchniowych na obszarze gminy i zabezpieczenie wód podziemnych przed skażeniem,

Drugi cel priorytetowy

Zapewnienie mieszkańcom stałych dostaw wody konsumpcyjnej dobrej jakości

Trzeci Cel Priorytetowy

Ochrona gleb przed skażeniem, rozszerzenie i poprawa skuteczności zorganizowanej selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, z uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych i wielkogabarytowych, pochodzących z gospodarstw domowych,

Czwarty Cel Priorytetowy

Upowszechnienie wiedzy o środowisku, jego funkcjonowaniu, lokalnych zasobach i walorach

Piąty Cel Priorytetowy

Poprawa estetyki krajobrazu wiejskiego na obszarach zabudowanych oraz zagospodarowanie nowych terenów zieleni publicznej

Zadania własne, wykonywane wspólnie i inspirujące do ich wykonania inne podmioty, w zakresie realizacji poszczególnych celów priorytetowych i średnioterminowych

Zadania wymienione w tej części planu podzielono: według właściwości ich wykonywania. Pierwszą grupę zdań stanowią te, do których samorząd gminny jest obligowany przez przepisy prawa, a więc zadania własne. Do drugiej grupy zaliczono zadania, których znaczenie jest istotne dla gminy. Będą one realizowane wspólnie z innymi instytucjami i podmiotami gospodarczymi, a samorządowi przypadnie najczęściej rola koordynatora i autorytetu wspierającego przedsięwzięcie na arenie ponadlokalnej - regionalnej lub krajowej. Trzecia wreszcie grupa, to zadania polegające na inspiracji podmiotów gospodarczych z terenu gminy lub indywidualnych mieszkańców, ich organizacji i grup nieformalnych - do samodzielnych działań, zbieżnych z celami przyjętymi w programie oraz wspomagania tych działań, przede wszystkim poprzez udostępnianie i upowszechnianie doświadczenia, wiedzy i posiadanych kontaktów.

Zadania w zakresie poprawy stanu czystości wód powierzchniowych oraz zabezpieczenia wód podziemnych przed skażeniem (Pierwszy cel priorytetowy, pierwszy cel średnioterminowy)

Zadania własne

Zadania inwestycyjne przewidziane do realizacji w latach 2004 - 2006

Przewidziane finansowanie: środki własne, pożyczka, środki UE, GFOŚiGW

• Budowa kanalizacji sanitarnej wraz z przyłączami Ciecholub - Biesowice - Kępice,

koszt przedsięwzięcia - ok. 2.150 mln zł

• Budowa kolektora sanitarnego do Warcina oraz modernizacja sieci kanalizacyjnej w Warcinie

prognozowany koszt - ok. 600 tys. zł

• Dokończenie budowy sieci kanalizacji sanitarnej w m. Korzybie

koszt przedsięwzięcia - ok. 400 tys. zł

• Budowa kanalizacji sanitarnej w m. Ciecholub - Pustowo,

koszt przedsięwzięcia - ok. 1.050 tys. zł

• Budowa kanalizacji sanitarnej w m. Pustowo - Płocko

koszt przedsięwzięcia - ok. 500 tys. zł

• Budowa kanalizacji sanitarnej na terenie wsi Przytocko oraz kolektora tłocznego Przytocko - Płocko, wraz z przepompownią ścieków

koszt przedsięwzięcia - ok. 1,07 mln zł

Zadania inwestycyjne przewidziane do realizacji w latach 2007 - 2010

Przewidziane finansowanie: środki własne, pożyczka, środki UE, GFOŚiGW

• Budowa kanalizacji sanitarnej w m. Osieki

koszt przedsięwzięcia - ok. 725 tys. zł

• Budowa kanalizacji sanitarnej w m. Barcino

koszt przedsięwzięcia - ok. 1.435 tys. zł

• Budowa kanalizacji sanitarnej we wsi Obłęże wraz z kolektorem tłocznym Obłęże - Osieczki

koszt przedsięwzięcia - ok. 820 tys. zł

• Budowa kanalizacji sanitarnej w m. Barwino

koszt przedsięwzięcia - ok. 590 tys. zł

• Rozbudowa sieci kanalizacji deszczowej oraz budowa urządzeń oczyszczających wody deszczowe w Kępicach

koszt przedsięwzięcia - ok. 1,2 mln zł

Zadania administracyjno-kontrolne i monitoringowe, realizowane w całym okresie trwania programu

Przewidziane finansowanie: środki własne - wydatki bieżące

• Badanie jakości oczyszczonych ścieków odprowadzanych do wód powierzchniowych

• Kontrola szczelności zbiorników bezodpływowych w gospodarstwach indywidualnych

• Kontrola jakości wód pohodowlanych, odprowadzanych z istniejących i nowopowstających ośrodków produkcji rybackiej

Zadania inwestycyjne przewidziane do realizacji po roku 2010

Przewidziane finansowanie: środki własne, pożyczka, środki UE, GFOŚiGW

• Budowa kanalizacji sanitarnej we wsiach Osowo, Podgóry, Chorowo oraz kolektorów tłocznych Podgóry - Osowo, Chorowo - Osowo oraz Osowo wraz z przepompowniami ścieków

• Budowa kanalizacji sanitarnej na terenie wsi Łużki oraz kolektora tłocznego Łużki - Warcino wraz z przepompownią ścieków

• Budowa kanalizacji sanitarnej na terenie wsi Mzdowo, Mzdówko, Mzdowiec oraz kolektorów tłocznych Mzdowo - Mzdowiec, Mzdówko - Mzdowo oraz Mzdowo - Pustowo wraz z przepompowniami ścieków

• Budowa sieci kanalizacji sanitarnej na terenie wsi Węgorzyno, Darnowo i kolektorów tłocznych Darnowo - Ciecholub oraz Węgorzyno - Ciecholub

• Budowa kanalizacji sanitarnej na terenie wsi Kawka i Przyjezierze oraz kolektorów tłocznych Przyjezierze - Kawka - Biesowice

• Rozbudowa sieci kanalizacji deszczowej oraz budowa urządzeń oczyszczających wody deszczowe w Kępicach

Zadania wykonywane wspólnie z innymi podmiotami i instytucjami

• Współudział we wdrażaniu ochrony zasobów wodnych Głównego Zbiornika Wód Podziemnych „Polanów” poprzez realizację zasad zagospodarowania w obszarze ochronnym zbiornika, po ich ustanowieniu

czas realizacji - do roku 2010 i później

charakter - zadanie administracyjno - kontrolne

Inspiracja i wspomaganie działania

• Budowa oczyszczalni przydomowych i przyzagrodowych w zabudowie rozproszonej

czas realizacji - lata 2004 - 2010

Zadania w zakresie zapewnienia odpowiedniej jakości użytkowej wody i racjonalizacji gospodarowania zasobami wodnymi (Drugi cel priorytetowy, pierwszy cel średnioterminowy)

Zadania własne

Zadania inwestycyjne przewidziane do realizacji w latach 2004 - 2006

Przewidziane finansowanie: środki własne, pożyczka, środki UE, GFOŚiGW

• Budowa sieci wodociągowej w miejscowości Korzybie

prognozowany koszt - ok. 1,3 mln zł

• Budowa wodociągu wraz z przepompownią i przyłączami w miejscowości Żelice

prognozowany koszt - ok. 805.6 tys. zł

• Modernizacja ujęcia wody w m. Biesowice-Ciecholub

prognozowany koszt - ok. 2.150 tys. zł

• Budowa sieci wodociągowej w miejscowości Kotłowo

prognozowany koszt - ok. 0,5 mln zł

• Budowa sieci wodociągowej w m. Przyjezierze

prognozowany koszt - ok. 600 tys. zł

• Budowa sieci wodociągowej w m. Barcino - Osieki

prognozowany koszt - ok. 500 tys. zł

• Budowa sieci wodociągowej w miejscowości Pustowo - Płocko

prognozowany koszt - ok. 1,06 mln zł

Zadania inwestycyjne przewidziane do realizacji w latach 2007 - 2010

Przewidziane finansowanie: środki własne, pożyczka, środki UE, GFOŚiGW

• Budowa sieci wodociągowej w miejscowości Mzdowo i Mzdówko

prognozowany koszt - ok. 300 tys. zł

• Wymiana i rozbudowa sieci wodociągowej oraz rozbudowa stacji wodociągowej na terenie wsi Przytocko,

prognozowany koszt - ok. 1.200 tys. zł

Inspiracja i wspomaganie działania

1. Upowszechnianie technologii produkcji charakteryzujących się niskim zużyciem wody i zastosowaniem obiegów zamkniętych

czas realizacji - lata 2004 - 2010 i później

2. Ograniczanie zużycia wód podziemnych dla celów produkcji przemysłowej (nie dotyczy przemysłu spożywczego)

czas realizacji - lata 2004 - 2010 i później

3. Zwiększanie retencji wód powierzchniowych

czas realizacji - lata 2004 - 2010 i później

Zadania w zakresie ochrony gleb przed skażeniem, rozszerzenia zorganizowanej, selektywnej zbiórki i utylizacji odpadów komunalnych, z uwzględnieniem wielkogabarytowych i niebezpiecznych, pochodzących z gospodarstw domowych (Trzeci cel priorytetowy, drugi cel średnioterminowy)

Zadania własne

• Opracowanie i zaopiniowanie gminnego planu gospodarki odpadami

czas realizacji - do połowy 2004 roku

• Stała kontrola nielegalnego porzucania odpadów i ich usuwanie

czas realizacji - lata 2004 - 2010

• Prawidłowa rekultywacja wszystkich wyrobisk poeksploatacyjnych i punktów gromadzenia odpadów

czas realizacji - lata 2004 - 2010

prognozowany koszt - ok. 100 tys. zł

Zadania wykonywane wspólnie

• Rozwój selektywnej zbiórki odpadów z terenów parkingów leśnych i penetracji turystycznej w okresie sezonu letniego i grzybobrania

czas realizacji - lata 2004 - 2006

prognozowany koszt - 20 tys. zł rocznie

wiska, Nadleśnictwa

• Rozwój zbiórki odpadów wielkogabarytowych i niebezpiecznych, pochodzących z gospodarstw domowych

czas realizacji - lata 2004 - 2006

Inspiracja i wspomaganie działania

• Upowszechnianie technologii produkcji lub form usług, które zapobiegają powstawaniu odpadów lub pozwalają utrzymać na możliwie najniższym poziomie ich ilość

czas realizacji - lata 2004 - 2010

Zadania w zakresie upowszechniania wiedzy o środowisku i jego funkcjonowaniu, lokalnych zasobach i walorach (Czwarty cel priorytetowy, czwarty cel średnioterminowy)

Zadania własne

• Doskonalenie wiedzy pracowników samorządowych, radnych i sołtysów w zakresie przepisów ochrony środowiska w prawie polskim i wspólnotowym

czas realizacji - lata 2004 - 2006

• Opracowanie zasad i prowadzenie kampanii informacyjnej wśród mieszkańców gminy, o wartościach zasobów i walorów środowiska, potrzebie ich zachowania oraz korzyści z tego płynących

czas realizacji - lata 2004 - 2006

prognozowany koszt - ok. 50 tys. zł

• Opracowanie programu rodzinnej edukacji ekologicznej „szkoła-dom-praca-wypoczynek”

czas realizacji - lata 2004 - 2006

prognozowany koszt - ok. 20 tys. zł

• Projekt, wytyczenie i oznakowanie ścieżki rowerowej, udostępniającej najwartościowsze elementy środowiska przyrodniczego i krajobrazu historycznego gminy

czas realizacji - lata 2007 - 2010

prognozowany koszt - ok. 100 tys. zł

Zadania wykonywane wspólnie

• Kontynuowanie uczestnictwa w ogólnokrajowych, europejskich i światowych imprezach ekologicznych

czas realizacji - lata 2004 - 2010

• Szkolenie rolników w zakresie przyjaznych dla środowiska i efektywnych metod produkcji

czas realizacji - lata 2004 - 2010

Inspiracja i wspomaganie działania

• Wspieranie konstruktywnych działań lokalnych agend i oddziałów różnych organizacji pozarządowych, działających na terenie gminy w sferze ochrony środowiska

czas realizacji - lata 2004 - 2010

Zadania w zakresie poprawy estetyki krajobrazu wiejskiego na obszarach zabudowanych, tworzenia „zielonych” miejsc pracy oraz zagospodarowania nowych terenów zieleni publicznej (Piąty cel priorytetowy, drugi i piąty cel średnioterminowy)

Zadania własne

• Opracowanie programu „Tworzenia zielonych miejsc pracy”, w oparciu o zasoby środowiska naturalnego gminy

czas realizacji - 2004 - 2006

koszt realizacji - ok. 20 tys. zł

• Sporządzanie planów miejscowych dla terenów zabudowanych, rozwiązujących problemy zachowania i rehabilitacji tradycyjnego krajobrazu wiejskiego

czas realizacji - lata 2004 - 2006

prognozowany koszt - ok. 200 tys. zł

• Opracowanie gminnego programu ochrony krajobrazu, założenie gminnego rejestru zabytków oraz ustalenie zasad ochrony

czas realizacji - lata 2004 - 2006

prognozowany koszt - ok. 20 tys. zł

• Organizowanie gminnych konkursów na piękną posesję, ogród, osiedle i wieś, uczestnictwo w konkursach ponadgminnych

czas realizacji - lata 2004 - 2006

prognozowany koszt - ok. 20 tys. zł / rok

• Opracowanie i uchwalenie systemu preferencji i ulg podatkowych dla mieszkańców i podmiotów realizujących zalecenia gminnego programu ochrony krajobrazu, zwycięzców i laureatów konkursów

czas realizacji - lata 2004 - 2006

• Zagospodarowywanie nowych terenów zieleni publicznej

czas realizacji - lata 2007 - 2006

prognozowany koszt - ok. 150 tys. zł

• Sukcesywna rewaloryzacja obszarów zabytkowej zieleni, pozostających we władaniu gminy

czas realizacji - lata 2004 - 2006

prognozowany koszt - ok. 50 tys. zł

Zadania wspólne z innymi podmiotami

• Sukcesywna rewaloryzacja zabytkowych parków wiejskich we władaniu innych podmiotów.

czas realizacji - lata 2007 - 2010

prognozowany koszt - ok. 100 tys. zł

Inspiracja i wspomaganie działania

• Upowszechnianie i promowanie projektów nowego budownictwa, przyczyniających się do przywrócenia charakteru krajobrazu wiejskiego

czas realizacji - lata 2004 - 2010

• Promocja korzyści z tradycyjnych metod gospodarowania i rolnictwa ekologicznego

czas realizacji - lata 2004 - 2010

Zadania w zakresie poprawy stanu powietrza atmosferycznego poprzez upowszechnianie ekologicznych źródeł energii, w tym biomasy jako surowca energetycznego (szósty cel średnioterminowy)

Zadania własne

• Opracowanie gminnego programu zaopatrzenia w ciepło, przy wykorzystaniu różnorodnych źródeł ekologicznych

czas realizacji - rok 2004-2006

prognozowany koszt - ok. 25 tys. zł

• Przebudowa kotłowni osiedlowej w Biesowicach oraz wymiana sieci ciepłowniczej

czas realizacji - rok 2004 - 2006

prognozowany koszt - ok. 500 tys. zł

• Przebudowa urządzeń kotłowni na paliwa ekologiczne w obiektach należących do Gminy Kępice- szkół, ośrodków zdrowia, świetlic wiejskich itp.

czas realizacji - rok 2007 - 2010

prognozowany koszt - ok. 350 tys. zł

Inspiracja i wspomaganie działania

• Zwiększanie udziału paliw ekologicznych, w tym biomasy, w ogrzewaniu przedsiębiorstw, instytucji i gospodarstw domowych

czas realizacji - lata 2004 - 2010

• Wspieranie działań termomodernizacyjnych, zmierzających do zmniejszenia zużycia energii cieplnej

czas realizacji - lata 2004 - 2010

• Promocja upraw energetycznych na gruntach odłogowanych

czas realizacji - lata 2004 - 2010

Zadania w zakresie rozwoju sieci obszarów chronionych i ochrony różnorodności biologicznej (piąty cel średnioterminowy)

Zadania własne

• Uwzględnianie w opracowanych Miejscowych Planach zagospodarowania przestrzennego potrzeb wynikających z zabezpieczenia i rozwoju obszarów chronionych oraz ochrony różnorodności biologicznej

czas realizacji - lata 2004 - 2010

• Ustanowienie i oznakowanie nowych pomników przyrody i innych form ochrony przyrody, proponowanych w istniejących i powstających opracowaniach

czas realizacji - lata 2004 - 2010

Zadania realizowane wspólnie

• Opracowanie inwentaryzacji przyrodniczej gminy

czas realizacji - lata 2007 - 2010

prognozowany koszt - ok. 20 tys. zł

• Wnioskowanie o ustanowienie i opracowywanie dokumentacji nowych form obszarów chronionych dla ochrony siedlisk i rzadkich gatunków fauny i flory

czas realizacji - lata 2007 - 2010

prognozowany koszt - ok. 50 tys. zł

• Budowa przepławek dla ryb wędrownych przy barierach hydrotechnicznych na Wieprzy

czas realizacji - lata 2007 - 2010

koszt realizacji - ok. 100 tys. zł

Zadania w zakresie zmniejszenia narażenia mieszkańców ośrodków osadniczych na hałas komunikacyjny i poprawy klimatu akustycznego (siódmy cel średnioterminowy)

Zadania własne

• Ograniczenie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego przeznaczania obszarów położonych w sąsiedztwie ruchliwych dróg i zakładów przemysłowych na cela mieszkaniowe

czas realizacji - lata 2004 - 2010

Zadania wykonywane wspólnie

• Poprawa izolacji akustycznej zabudowy mieszkaniowej zlokalizowanej przy ruchliwych drogach poprzez budowę przegród akustycznych, nasadzanie zieleni oraz wymianę stolarki

czas realizacji - lata 2007 - 2010

prognozowany koszt - ok. 200 tys. zł

6. Ogólne zasady zarządzania programem i jego wdrażania

Program ochrony środowiska pełni szczególną rolę w procesie realizacji zrównoważonego rozwoju - stanowi narzędzie koordynacji działań podejmowanych w sferze ochrony środowiska przez służby administracji publicznej oraz instytucje i przedsiębiorstwa. Skuteczności realizacji celów i przedsięwzięć zaproponowanych w Programie służy bogate instrumentarium, wynikające z przepisów prawa, rachunku efektywności ekonomicznej, polityki społecznej i struktury zarządzania środowiskiem. Do instrumentów prawnych należą przede wszystkim decyzje administracyjne, do instrumentów ekonomiczno - finansowych zaliczają się głownie opłaty i kary, a także skutki finansowe odpowiedzialności cywilnej. Ważne są też instrumenty społeczne, wśród których znajdujemy przede wszystkim obowiązki wynikające z przepisów o upowszechniania informacji o środowisku.

Włączenie do procesu realizacji Programu szerokiego grona partnerów zapewnia jego akceptację i przyjmowanie współodpowiedzialności za osiąganie celów. Stąd ważnym elementem jest uspołecznienie procesu planowania i podejmowania decyzji, przejrzystość procedur włączających szerokie grono partnerów - również, w proces oceny skuteczności realizacji.

Głównym wykonawcą programu jest Burmistrz i Urząd Miejski. Współdziała on w jego realizacji z administracją rządową, a w szczególności z Wojewodą i podległymi mu służbami zespolonymi, innymi organami administracji publicznej, samorządem powiatowym oraz samorządami gminnymi.

Burmistrz będzie oceniał co dwa lata realizację przedsięwzięć i przygotowywał na tę okoliczność stosowny raport, który zostanie przedstawiony Radzie Miejskiej. Cele i kierunki działań w perspektywie do 2010 roku i po 2010 roku powinny być weryfikowane nie częściej, niż co 4 lata.

Program Ochrony Środowiska dla powiatu słupskiego i gmin powiatu słupskiego

Gmina Kępice

Burmistrz Kępic

Biuro Planowania Przestrzennego w Słupsku

99